پرش به محتوا

نهج‌السعادة في مستدرك نهج‌البلاغة: تفاوت میان نسخه‌ها

جز
جایگزینی متن - 'اميرمؤمنان(ع)' به 'اميرمؤمنان(ع) '
جز (جایگزینی متن - 'نهج البلاغة' به 'نهج‌البلاغة')
جز (جایگزینی متن - 'اميرمؤمنان(ع)' به 'اميرمؤمنان(ع) ')
خط ۸۲: خط ۸۲:
در اين كتاب سعى شده، از كتاب‌هاى تمامى فرق اسلامى استفاده و روايات با ذكر ماخذ و سند و منابع مشابه ثبت شود، مگر اين كه متن اشكالات اساسى داشته باشد كه نتوان توجيه كرد كه از چنين رواياتى صرف نظر شده است.
در اين كتاب سعى شده، از كتاب‌هاى تمامى فرق اسلامى استفاده و روايات با ذكر ماخذ و سند و منابع مشابه ثبت شود، مگر اين كه متن اشكالات اساسى داشته باشد كه نتوان توجيه كرد كه از چنين رواياتى صرف نظر شده است.


از جهت ترتيب، تلفيقى است بين شيوه شبه موضوعى و بين شيوه تاريخى. اما شيوه شبه موضوعى كه كتاب بر اساس آن تنظيم شده، بدين ترتيب است: الف) كلمات و خطب; ب) نامه‌ها; ج) ادعيه; د) وصايا; ه) قصار; و) اشعار. در شيوه تاريخى سخنانى كه مربوط به زمان معينى گر چه حدسى است، پى در پى و به ترتيب زمان ذكر شده و سخنانى كه زمانشان معين نيست، در انتهاى همان قسمت آمده است. ج31 سخنان اميرمؤمنان(ع)، ج4 و 5نامه‌ها، ج6 دعاها، جلد7 و 8 وصيت‌ها، ج12 كلمات قصار و ج13 اشعار است.
از جهت ترتيب، تلفيقى است بين شيوه شبه موضوعى و بين شيوه تاريخى. اما شيوه شبه موضوعى كه كتاب بر اساس آن تنظيم شده، بدين ترتيب است: الف) كلمات و خطب; ب) نامه‌ها; ج) ادعيه; د) وصايا; ه) قصار; و) اشعار. در شيوه تاريخى سخنانى كه مربوط به زمان معينى گر چه حدسى است، پى در پى و به ترتيب زمان ذكر شده و سخنانى كه زمانشان معين نيست، در انتهاى همان قسمت آمده است. ج31 سخنان [[امام على(ع)|اميرمؤمنان(ع)]] ، ج4 و 5نامه‌ها، ج6 دعاها، جلد7 و 8 وصيت‌ها، ج12 كلمات قصار و ج13 اشعار است.


در ضمن بايد اشاره كرد، فهرست‌هاى مختلف فنى براى اين كتاب ضرورى است كه حداقل دو جلد مى‌شود. علاوه بر آن كه بايد به صورت‌هاى گوناگون تنظيم شود تا هر كسى به تناسب خواسته خود، مطلب را از كتاب بيابد؛ از جمله:
در ضمن بايد اشاره كرد، فهرست‌هاى مختلف فنى براى اين كتاب ضرورى است كه حداقل دو جلد مى‌شود. علاوه بر آن كه بايد به صورت‌هاى گوناگون تنظيم شود تا هر كسى به تناسب خواسته خود، مطلب را از كتاب بيابد؛ از جمله:


الف) ترتيب تاريخى. در اين ترتيب تمام قسمت‌هاى كتاب، سخنرانى، نامه، دعا، وصايا، كلمات قصار و اشعار به تناسب مسائل تاريخى تنظيم مى‌شود، تا ابعاد مختلف تاريخ از ديدگاه اميرمؤمنان(ع) يك جا روشن شود و مى‌توان گفتار حضرت را براساس زمان تنظيم كرد كه در صورت اول جزئى از ترتيب موضوعى است و در آن جاى مى‌گيرد.
الف) ترتيب تاريخى. در اين ترتيب تمام قسمت‌هاى كتاب، سخنرانى، نامه، دعا، وصايا، كلمات قصار و اشعار به تناسب مسائل تاريخى تنظيم مى‌شود، تا ابعاد مختلف تاريخ از ديدگاه [[امام على(ع)|اميرمؤمنان(ع)]]  يك جا روشن شود و مى‌توان گفتار حضرت را براساس زمان تنظيم كرد كه در صورت اول جزئى از ترتيب موضوعى است و در آن جاى مى‌گيرد.


ب) ترتيب موضوعى. اين ترتيب بر حسب مواضع مختلف تنظيم مى‌شود؛ همانند كارى كه شهيد سيد حسن قبانچى در كتاب ده جلدى خويش، مسند ال[[امام على(ع)]] انجام داده است و پنج جلد آن در سال 1420ق توسط چاپخانه اسوه به چاپ رسيد. اين ترتيب موضوعى ابعاد و درجات گوناگونى دارد و مى‌توان آن را به مانند [[بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار(ع)|بحار الانوار]] و وسائل الشيعه تنظيم كرد كه پاسخگوى بخشى از نيازهاست و نيز مى‌توان مسائل اقتصادى، سياسى، امنيتى و... را در آن گنجاند تا پژوهشگران به راحتى مسائل مختلف را از زبان مولاى متقيان(ع) دريافت دارند. البته هر يك از اين شيوه‌ها معايبى دارد و محاسنى؛ مثلا در شيوه ترتيب تاريخى و موضوعى، احاديث تقطيع مى‌شود و در شيوه تلفيقى، تا حدودى احاديث به اجزاى مختلف تقسيم مى‌گردد. از اين رو ناگزير بايد كتاب را به شيوه‌هاى مختلف تنظيم كرد تا از محاسن آن بهره جست و از معايبش دورى كرد.
ب) ترتيب موضوعى. اين ترتيب بر حسب مواضع مختلف تنظيم مى‌شود؛ همانند كارى كه شهيد سيد حسن قبانچى در كتاب ده جلدى خويش، مسند ال[[امام على(ع)]] انجام داده است و پنج جلد آن در سال 1420ق توسط چاپخانه اسوه به چاپ رسيد. اين ترتيب موضوعى ابعاد و درجات گوناگونى دارد و مى‌توان آن را به مانند [[بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار(ع)|بحار الانوار]] و وسائل الشيعه تنظيم كرد كه پاسخگوى بخشى از نيازهاست و نيز مى‌توان مسائل اقتصادى، سياسى، امنيتى و... را در آن گنجاند تا پژوهشگران به راحتى مسائل مختلف را از زبان مولاى متقيان(ع) دريافت دارند. البته هر يك از اين شيوه‌ها معايبى دارد و محاسنى؛ مثلا در شيوه ترتيب تاريخى و موضوعى، احاديث تقطيع مى‌شود و در شيوه تلفيقى، تا حدودى احاديث به اجزاى مختلف تقسيم مى‌گردد. از اين رو ناگزير بايد كتاب را به شيوه‌هاى مختلف تنظيم كرد تا از محاسن آن بهره جست و از معايبش دورى كرد.
خط ۱۰۰: خط ۱۰۰:
تعليقه‌هاى مؤلف محترم بر نهج‌السعاده گاهى بسيار گسترده است، چنان كه در قسمت وصيت‌ها؛ يعنى جلدهاى هفت و هشت ملاحظه مى‌شود. اين دو جلد در 1385ق به چاپ رسيد. اما در بقيه جلدها متوسط است و بر حسب ضرورت و نياز حاشيه زده است و عموما تعليقه‌هاى مختصرى است.
تعليقه‌هاى مؤلف محترم بر نهج‌السعاده گاهى بسيار گسترده است، چنان كه در قسمت وصيت‌ها؛ يعنى جلدهاى هفت و هشت ملاحظه مى‌شود. اين دو جلد در 1385ق به چاپ رسيد. اما در بقيه جلدها متوسط است و بر حسب ضرورت و نياز حاشيه زده است و عموما تعليقه‌هاى مختصرى است.


به هر حال، اين كتاب در فن خود و در مقايسه با كتاب‌هاى ديگر كه در اين زمينه نوشته شده، گسترده‌ترين كارى است كه در جهت جمع‌آورى كلمات مولاى متقيان آن هم با ذكر خصوصيات سند و منبع مورد استفاده و اختلاف نسخه‌ها يا منابع صورت گرفته و آينه تمام نمايى است، از آنچه تاريخ براى ما نقل كرده و در كتاب‌هاى مختلف شيعه و سنى جاى گرفته و به اميرمؤمنان(ع) نسبت داده شده است، البته به جز آن قسمت ناچيزى كه با شيوه سخن و راه و روش آن حضرت سازگارى و سنخيتى ندارد.
به هر حال، اين كتاب در فن خود و در مقايسه با كتاب‌هاى ديگر كه در اين زمينه نوشته شده، گسترده‌ترين كارى است كه در جهت جمع‌آورى كلمات مولاى متقيان آن هم با ذكر خصوصيات سند و منبع مورد استفاده و اختلاف نسخه‌ها يا منابع صورت گرفته و آينه تمام نمايى است، از آنچه تاريخ براى ما نقل كرده و در كتاب‌هاى مختلف شيعه و سنى جاى گرفته و به [[امام على(ع)|اميرمؤمنان(ع)]]  نسبت داده شده است، البته به جز آن قسمت ناچيزى كه با شيوه سخن و راه و روش آن حضرت سازگارى و سنخيتى ندارد.


مؤلف براى گردآورى سخنان اميرمؤمنان(ع) با تلاشى خستگى‌ناپذير و چهل ساله، از نسخه‌هاى خطى و چاپى عراق، ايران، لبنان و... به ويژه كتاب‌خانه‌هاى علامه امينى(ره) و [[آقا بزرگ تهرانى]] و محقق طباطبائى و نيز از همكارى آنان بهره‌گرفت و حتى بسيارى از كتاب‌هاى بزرگ خطى آن زمان؛ مانند تاريخ [[ابن عساکر، علی بن حسن|ابن عساكر]] و انساب الاشراف و كتاب‌هاى گذشتگان به ويژه قرن سوم و چهارم را مطالعه كرد و به تلخيص آن‌ها پرداخت و شواهد را يادداشت كرد و براى اين كه برخى از اين مصادر مهم در دسترس ديگران قرار گيرد، به تحقيق و چاپ آن‌ها پرداخت؛ مثلا شش جلد از تاريخ [[ابن عساکر، علی بن حسن|ابن عساكر]] قسمت‌هاى مربوط به زندگانى اميرمؤمنان(ع)، امام حسن(ع)، امام حسين(ع)، امام زين‌العابدين(ع) و امام محمدباقر(ع) و دو جلد از انساب الاشراف [[بلاذری، احمد بن یحیی|بلاذرى]] قسمت‌هاى مربوط به اميرمؤمنان(ع) و امام حسن(ع) و امام حسين(ع) و بيش از ده كتاب ديگر را نشر داد و در اين راه، آسايش را از خود و خانواده‌اش سلب نمود. ايشان در انتهاى جلد سوم (ص484) در اين‌باره مى‌گويد:
مؤلف براى گردآورى سخنان [[امام على(ع)|اميرمؤمنان(ع)]]  با تلاشى خستگى‌ناپذير و چهل ساله، از نسخه‌هاى خطى و چاپى عراق، ايران، لبنان و... به ويژه كتاب‌خانه‌هاى علامه امينى(ره) و [[آقا بزرگ تهرانى]] و محقق طباطبائى و نيز از همكارى آنان بهره‌گرفت و حتى بسيارى از كتاب‌هاى بزرگ خطى آن زمان؛ مانند تاريخ [[ابن عساکر، علی بن حسن|ابن عساكر]] و انساب الاشراف و كتاب‌هاى گذشتگان به ويژه قرن سوم و چهارم را مطالعه كرد و به تلخيص آن‌ها پرداخت و شواهد را يادداشت كرد و براى اين كه برخى از اين مصادر مهم در دسترس ديگران قرار گيرد، به تحقيق و چاپ آن‌ها پرداخت؛ مثلا شش جلد از تاريخ [[ابن عساکر، علی بن حسن|ابن عساكر]] قسمت‌هاى مربوط به زندگانى [[امام على(ع)|اميرمؤمنان(ع)]] ، امام حسن(ع)، امام حسين(ع)، امام زين‌العابدين(ع) و امام محمدباقر(ع) و دو جلد از انساب الاشراف [[بلاذری، احمد بن یحیی|بلاذرى]] قسمت‌هاى مربوط به [[امام على(ع)|اميرمؤمنان(ع)]]  و امام حسن(ع) و امام حسين(ع) و بيش از ده كتاب ديگر را نشر داد و در اين راه، آسايش را از خود و خانواده‌اش سلب نمود. ايشان در انتهاى جلد سوم (ص484) در اين‌باره مى‌گويد:


اين كتاب را از هزاران كتاب خطى و چاپى تهيه نمودم و به خاطر آن آسايش و راحتى خود را كنار گذاشتم و به اندكى از قوت دنيا براى خود و خانواده‌ام اكتفا نمودم....
اين كتاب را از هزاران كتاب خطى و چاپى تهيه نمودم و به خاطر آن آسايش و راحتى خود را كنار گذاشتم و به اندكى از قوت دنيا براى خود و خانواده‌ام اكتفا نمودم....
۴۲۵٬۲۲۵

ویرایش