۴۲۵٬۲۲۵
ویرایش
جز (جایگزینی متن - 'خرديرى' به 'خردهگيرى') |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
خط ۲۷: | خط ۲۷: | ||
}} | }} | ||
'''امثال و | '''امثال و حکم''' اثر [[دهخدا، علیاکبر|علىاکبر دهخدا]]، به موضوع ضرب المثلها و حکمتهاى ادب فارسی است. زمانى که [[دهخدا، علیاکبر|دهخدا]] به تدوین لغتنامه خود پرداخت یادداشتهاى «امثال و حکم» را نیز در لغتنامه وارد کرده بود و اعتمادالدوله قراگزلو وزیر معارف وقت از ایشان درخواست کرد که «امثال و حکم» را از یادداشتها مجزا کند و جداگانه منتشر سازد، وى نیز موافقت کرد و یادداشتهاى خود که حاوى مثل، حکمت، اصطلاح و حتى اخبار و احادیث بود را بهطور جداگانه منتشر نمود. | ||
== ساختار== | == ساختار== | ||
کتاب حاوى مقدمهاى از ناشر و متن کتاب است که مانند کتب لغت به ترتیب حروف الفبا تنظیم شده است. | |||
== گزارش محتوا== | == گزارش محتوا== | ||
در | در پیشگفتار کتاب پس از توضیح شیوه نگارش کتاب و اهمیت موضوع آن، شرحى حالى از [[دهخدا، علیاکبر|دهخدا]] و آثار او به اختصار آمده است. | ||
کتاب مشتمل بر حدود سى هزار عنوان ضرب المثل، حکمت، اصطلاح و کنایه است و نزدیک به ده هزا مثل یا حکمت و کنایه و اصطلاح به عنوان نظیر و مرادف آمده و عنوان نیافته است. | |||
دهخدا در تألیف خود | [[دهخدا، علیاکبر|دهخدا]] در تألیف خود بیش از هزار عبارت عربى آورده است که بیشتر آیات قرآن و احادیث نبوى و کلمات منسوب به امامان شیعه و امثال و نظایر آنها است. مؤلف مفهوم ضربالمثل را با مفهوم کلمات کوتاه حکیمانه و اخلاقى درهم آمیخته است.[[دهخدا، علیاکبر|دهخدا]] 45 هزار بیت از شاعران کلاسیک مانند: فردوسى، سعدى، نظامى و جلالالدین رومى در کتاب خود آورده است. بیشتر این بیتها شکلهاى گوناگون یک ضرب المثل است که هر شاعرى به سلیقه خود و با بیانى خاص به نظم در آورده است. | ||
وى از منابع مختلفى در | وى از منابع مختلفى در تنظیم کتاب استفاده کرده که از آن جمله است: | ||
1- مجموعه «امثال | 1- مجموعه «امثال میدانى» که در سده پنجم هجرى به زبان عربى تألیف شده است. [[دهخدا، علیاکبر|دهخدا]] از این کتاب نزدیک به هزار ضرب المثل عربى بر گرفته و به مجموعه خود وارد کرده است. | ||
2- «مجموعه مختصر امثال» چاپ هندوستان | 2- «مجموعه مختصر امثال» چاپ هندوستان که یکصد ضرب المثل از آن اقتباس کرده است. | ||
3- «جامع | 3- «جامع التمثیل» که در هند و در سده 11هجرى چاپ شده و [[دهخدا، علیاکبر|دهخدا]] نزدیک به سیصد مثل از آن در کتاب خود آورده است. | ||
4- «شاهد صادق» | 4- «شاهد صادق» که یک مجموعه هندى است و [[دهخدا، علیاکبر|دهخدا]] توجه ویژهاى به آن نداشته و به نقل از چند مثال از آن بسنده کرده است. | ||
گروهى بر | گروهى بر کتاب خرده گرفتند که عنوان کتاب «امثال و حکم» است ولى در طى آن اصطلاحات و کنایات و اخبار و احادیث و کلمات دیگرى که مثل نیستند وارد شده است. [[دهخدا، علیاکبر|دهخدا]] بر این خردهگیرى چنین پاسخ گفته است که اگر عنوان کتاب «امثال و حکم و مصطلاحات و کنایات و اخبار و احادیث و...» یا نظیر آن انتخاب مىگردید، عنوانى دراز مىشد و احتراز از آن واجب بود و از او به عنوان مختصر «امثال و حکم» اکتفا شد. راه دیگر این بوده است که آن اصطلاحات و... حذف شود و طبیعى است که آن حذف، پاسخگوى خردیران مىتوانست باشد؛ اما محرومیت خوانندگان از فواید آنها جبرانى نمىتوانست داشته باشد. | ||
دهخدا به | [[دهخدا، علیاکبر|دهخدا]] به پیروى از رسم و شیوه شاعران و نویسندگان قدیم ایران، ضرب المثلها را نه به صورتىکه در زبان مردم بوده، بلکه به صورتىکه در کتابها و دیوانها آمده نقل کرده است. چنان که گویى اصلاً درصدد گردآورى فولکلور (فرهنگ و دانش عامه) نبوده، بلکه قصد داشته که شعرها و کلمات اخلاقى و پندآموز را در یکجا گرد آورد. از این رو است که ضرب المثلها در کتاب او مقام دوم را گرفته و اغلب تنها به عنوان مرادف امثال و حکم ادبى ذکر گردیده است. | ||
== | ==وضعیت کتاب== | ||
در | در پایان هر یک از مجلدات کتاب فهرست اسماء رجال و کتب، امکنه و طوائف، و... به تفکیک آمده شده است. | ||
==منابع مقاله== | ==منابع مقاله== | ||
مقدمه و متن | مقدمه و متن کتاب | ||
[[رده:کتابشناسی]] | [[رده:کتابشناسی]] | ||
[[رده:زبان و ادبیات فارسی]] | [[رده:زبان و ادبیات فارسی]] | ||
[[رده:ادبیات فارسی]] | [[رده:ادبیات فارسی]] |
ویرایش