أصول و قواعد التفسير الموضوعي للقرآن: تفاوت میان نسخه‌ها

    از ویکی‌نور
    جز (جایگزینی متن - ' های ' به '‌های ')
    بدون خلاصۀ ویرایش
    (۲۹ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۳ کاربر نشان داده نشد)
    خط ۱: خط ۱:
    <div class="wikiInfo">
    {{جعبه اطلاعات کتاب
    [[پرونده:NUR51295J1.jpg|بندانگشتی|أصول و قواعد التفسير الموضوعي للقرآن]]
    | تصویر =NUR51295J1.jpg
    {| class="wikitable aboutBookTable" style="text-align:Right"
    | عنوان =أصول و قواعد التفسير الموضوعي للقرآن
    |+
    | پدیدآوران =  
    |-
    [[تمیمی، مازن شاکر]] (نویسنده)
    ! نام کتاب!! data-type="bookName" |أصول و قواعد التفسير الموضوعي للقرآن
    |-
    |نام‌های دیگر کتاب
    | data-type="otherBookNames" |
    |-
    |پدیدآورندگان
    | data-type="authors" |[[تميمي، مازن شاکر]] (نويسنده)
       
       
    [[العتبة الحسينية المقدسة. قسم الشؤون الفکرية و الثقافية. شعبة الدراسات و البحوث الإسلامية]] (تهيه کننده)
    [[العتبة الحسينية المقدسة. قسم الشؤون الفکرية و الثقافية. شعبة الدراسات و البحوث الإسلامیة]] (تهيه کننده)
    |-
    | زبان =عربی
    |زبان  
    | کد کنگره =
    | data-type="language" |عربي
    | ناشر =  
    |-
    العتبة الحسينية المقدسة، قسم الشؤون الفکرية و الثقافية  
    |کد کنگره  
    | مکان نشر =عراق - کربلای معلی
    | data-type="congeressCode" style="direction:ltr" |
    | سال نشر = |مجلد1: 2015م , 1436ق ,  
    |-
    |موضوع
    | data-type="subject" |
    |-
    |ناشر
    | data-type="publisher" |العتبة الحسينية المقدسة، قسم الشؤون الفکرية و الثقافية  
    |-
    |مکان نشر  
    | data-type="publishPlace" |عراق - کربلاي معلي
    |-
    ||سال نشر  
    | ata-type="publishYear" |مجلد1: 2015م , 1436ق ,  
    |- class="articleCode"


    |کد اتوماسیون  
    | کد اتوماسیون =AUTOMATIONCODE51295AUTOMATIONCODE
    | data-type="automationCode" |AUTOMATIONCODE51295AUTOMATIONCODE
    | چاپ =1
    |}
    | تعداد جلد =1
    </div>
    | کتابخانۀ دیجیتال نور =51295
    '''أصول و قواعد التفسير الموضوعي للقرآن''' اثر مازن شاکر تمیمی، پژوهشی است پیرامون اصول و قواعد تفسیر موضوعی در قرآن کریم و ارائه نمونه‌هایی برای آن.
    | کتابخوان همراه نور =51295
    | کد پدیدآور =
    | پس از =
    | پیش از =
    }}
     
     
    '''أصول و قواعد التفسير الموضوعي للقرآن''' اثر [[تمیمی، مازن شاکر|مازن شاکر تمیمی]]، پژوهشی است پیرامون اصول و قواعد تفسیر موضوعی در قرآن کریم و ارائه نمونه‌هایی برای آن.


    ===انگیزه نگارش===
    ===انگیزه نگارش===
    نویسنده سبب انتخاب این بحث و نگارش کتاب پیرامون آن را، شناخت اهمیت این نوع از تفسیر قرآن کریم، عنوان نموده است<ref>ر.ک: مقدمه، ص9</ref>.
    نویسنده سبب انتخاب این بحث و نگارش کتاب پیرامون آن را، شناخت اهمیت این نوع از تفسیر قرآن کریم، عنوان نموده است.<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/37339/1/9 ر.ک: مقدمه، ص9]</ref>.


    اهدافی که نویسنده از نگارش این کتاب دنبال کرده است، عبارتند از:
    اهدافی که نویسنده از نگارش این کتاب دنبال کرده است، عبارتند از:
    # اثبات اعتبار تفسیر موضوعی به دلیل اشتمال آن بر اصول و قواعد.
    # اثبات اعتبار تفسیر موضوعی به دلیل اشتمال آن بر اصول و قواعد.
    # اثبات جایز بودن تفسیر موضوعی و عدم حرمت آن.
    # اثبات جایز بودن تفسیر موضوعی و عدم حرمت آن.
    # توسعه بحث از مبادی نظریه این تفسیر<ref>همان، ص10</ref>.
    # توسعه بحث از مبادی نظریه این تفسیر<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/37339/1/10 همان، ص10]</ref>.


    ===اهمیت کتاب===
    ===اهمیت کتاب===
    تفسیر موضوعی، بحثی جدید در میان سایر روش‎های تفسیری است و لذا از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است<ref>ر.ک: همان، ص10</ref>.
    تفسیر موضوعی، بحثی جدید در میان سایر روش‌های تفسیری است و لذا از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/37339/1/10 ر.ک: همان، ص10]</ref>.


    ==ساختار==
    ==ساختار==
    خط ۵۴: خط ۴۱:




    فرضیه نویسنده در این کتاب، مبتنی بر این امر است که برای تفسیر موضوعی اصول و قواعدی وجود دارد که با تکیه بر آن، فرایند تفسیر تنظیم شده و مقاصد قرآنی نیز کشف می‌شود<ref>همان، ص10- 11</ref>.
    فرضیه نویسنده در این کتاب، مبتنی بر این امر است که برای تفسیر موضوعی اصول و قواعدی وجود دارد که با تکیه بر آن، فرایند تفسیر تنظیم شده و مقاصد قرآنی نیز کشف می‌شود<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/37339/1/10 همان، ص10- 11]</ref>.


    ==گزارش محتوا==
    ==گزارش محتوا==
    نویسنده در مقدمه، ابتدا موضوع بحث را تشریح نموده و سپس، به موضوعات زیر، پرداخته است: علت برگزیدن این موضوع؛ اهمیت بحث؛ بیان اهداف بحث؛ فرضیه؛ مطالعات و پژوهش‌های انجام گرفته در رابطه با این موضوع؛ محدوده و روش بحث<ref>مقدمه مؤلف، ص8- 13</ref>.
    نویسنده در مقدمه، ابتدا موضوع بحث را تشریح نموده و سپس، به موضوعات زیر، پرداخته است: علت برگزیدن این موضوع؛ اهمیت بحث؛ بیان اهداف بحث؛ فرضیه؛ مطالعات و پژوهش‌های انجام گرفته در رابطه با این موضوع؛ محدوده و روش بحث<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/37339/1/8 مقدمه مؤلف، ص8- 13]</ref>.


    فصل اول، در چهار مبحث زیر، به کلیات اختصاص یافته است:
    فصل اول، در چهار مبحث زیر، به کلیات اختصاص یافته است:


    در مبحث اول، به تعریف و تشریح مفردات بحث، از جمله واژه تفسیر، تأویل، اصل، قاعده، روش‌های تفسیر و اسباب تعدد آن، اسلوب، موضوع و تفسیر موضوعی، پرداخته شده است<ref>متن کتاب، ص18- 45</ref>.
    در مبحث اول، به تعریف و تشریح مفردات بحث، از جمله واژه تفسیر، تأویل، اصل، قاعده، روش‌های تفسیر و اسباب تعدد آن، اسلوب، موضوع و تفسیر موضوعی، پرداخته شده است.<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/37339/1/18 متن کتاب، ص18- 45]</ref>.


    در مبحث دوم، به‌منظور تشریح تاریخ تفسیر موضوعی، به بررسی اقسام و اشکال تفسیر موضوعی پرداخته شده است<ref>همان، ص55- 65</ref>.
    در مبحث دوم، به‌منظور تشریح تاریخ تفسیر موضوعی، به بررسی اقسام و اشکال تفسیر موضوعی پرداخته شده است.<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/37339/1/55 همان، ص55- 65]</ref>.


    در مبحث سوم، اهمیت تفسیر موضوعی مورد مطالعه قرار گرفته<ref>همان، ص67</ref> و در مبحث چهارم به منظور تشریح تفاوت میان تفسیر موضوعی و تفسیر ترتیبی، ابتدا وجوه اختلاف میان این دو تفسیر بیان گردیده و سپس، تقدم تفسیر ترتیبی بر تفسیر موضوعی، مورد بررسی قرار گرفته است<ref>همان، ص70- 77</ref>.
    در مبحث سوم، اهمیت تفسیر موضوعی مورد مطالعه قرار گرفته<ref>همان، ص67</ref> و در مبحث چهارم به منظور تشریح تفاوت میان تفسیر موضوعی و تفسیر ترتیبی، ابتدا وجوه اختلاف میان این دو تفسیر بیان گردیده و سپس، تقدم تفسیر ترتیبی بر تفسیر موضوعی، مورد بررسی قرار گرفته است.<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/37339/1/70 همان، ص70- 77]</ref>.


    در فصل دوم، در چهار مبحث زیر طرق بحث در قرآن کریم، مورد بررسی قرار گرفته است:
    در فصل دوم، در چهار مبحث زیر طرق بحث در قرآن کریم، مورد بررسی قرار گرفته است:
    خط ۷۵: خط ۶۲:
    # بر اساس ترتیب نزول آیات قرآن کریم در طول 23 سال رسالت پیامبر(ص).
    # بر اساس ترتیب نزول آیات قرآن کریم در طول 23 سال رسالت پیامبر(ص).


    ب) روش موضوعی (تفسیر موضوعی) که ترتیب آیات بر اساس مصحف یا نزول، مدنظر نبوده، بلکه آیات مربوط به یک موضوع خاص، در کنار یکدیگر قرار گرفته و تفسیر می‌شود<ref>همان، ص85- 86</ref>.
    ب) روش موضوعی (تفسیر موضوعی) که ترتیب آیات بر اساس مصحف یا نزول، مدنظر نبوده، بلکه آیات مربوط به یک موضوع خاص، در کنار یکدیگر قرار گرفته و تفسیر می‌شود<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/37339/1/85 همان، ص85- 86]</ref>.


    مبحث دوم، به بررسی روش‌های بحث در تفسیر موضوعی، اختصاص یافته است. در این رابطه، چهار روش زیر، عنوان گردیده است:
    مبحث دوم، به بررسی روش‌های بحث در تفسیر موضوعی، اختصاص یافته است. در این رابطه، چهار روش زیر، عنوان گردیده است:
    خط ۸۱: خط ۶۸:
    # تفسیر موضوعی خارج قرآن؛
    # تفسیر موضوعی خارج قرآن؛
    # تفسیر موضوعی مقارن؛
    # تفسیر موضوعی مقارن؛
    # تفسیر مقارن بین قرآن کریم و سایر علوم<ref>همان، ص97-122</ref>.
    # تفسیر مقارن بین قرآن کریم و سایر علوم<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/37339/1/97 همان، ص97-122]</ref>.


    در مبحث سوم، مراحل تحقیق در تفسیر موضوعی از حیث صور جمع آیات قرآن و چهارچوب و محدوده موضوع در تفسیر موضوعی<ref>همان، ص131- 154</ref> و در مبحث چهارم، مشکلات موجود در روش موضوعی در تفسیر قرآن، توضیح داده شده است<ref>همان، ص159</ref>.
    در مبحث سوم، مراحل تحقیق در تفسیر موضوعی از حیث صور جمع آیات قرآن و چهارچوب و محدوده موضوع در تفسیر موضوعی<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/37339/1/131 همان، ص131- 154]</ref> و در مبحث چهارم، مشکلات موجود در روش موضوعی در تفسیر قرآن، توضیح داده شده است.<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/37339/1/159 همان، ص159]</ref>.


    نویسنده در فصل سوم، ابتدا در تمهیدی، ماهیت عمل در تفسیر موضوعی و ارتباط این تفسیر با هرمنوتیک را توضیح داده و سپس، در چهار مبحث زیر، اصول تفسیر موضوعی را مورد مطالعه و تحقیق، قرار داده است:
    نویسنده در فصل سوم، ابتدا در تمهیدی، ماهیت عمل در تفسیر موضوعی و ارتباط این تفسیر با هرمنوتیک را توضیح داده و سپس، در چهار مبحث زیر، اصول تفسیر موضوعی را مورد مطالعه و تحقیق، قرار داده است:


    در مبحث نخست، مفهوم اصول تفسیر موضوعی و جایگاه مفهوم، در امکان و اعمال این روش از تفسیر، مورد بررسی قرار گرفته<ref>همان، ص187- 191</ref> و در مبحث دوم، اقسام اصول تفسیر عام و تفسیر موضوعی، معرفی شده است<ref>همان، ص194-198</ref>.
    در مبحث نخست، مفهوم اصول تفسیر موضوعی و جایگاه مفهوم، در امکان و اعمال این روش از تفسیر، مورد بررسی قرار گرفته<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/37339/1/187 همان، ص187- 191]</ref> و در مبحث دوم، اقسام اصول تفسیر عام و تفسیر موضوعی، معرفی شده است.<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/37339/1/194 همان، ص194-198]</ref>.


    مبحث سوم، به تشریح اصول عمومی تفسیر موضوعی، اختصاص یافته است. این اصول، عبارتند از:
    مبحث سوم، به تشریح اصول عمومی تفسیر موضوعی، اختصاص یافته است. این اصول، عبارتند از:
    خط ۹۷: خط ۸۴:
    # امکان فهم و تفسیر قرآن؛
    # امکان فهم و تفسیر قرآن؛
    # عدم قابلیت افتراق قرآن از سنت؛
    # عدم قابلیت افتراق قرآن از سنت؛
    # واقعیت و حجیت تفسیر<ref>همان، ص165- 214</ref>.
    # واقعیت و حجیت تفسیر<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/37339/1/165 همان، ص165- 214]</ref>.
       
       
    در مبحث چهارم نیز، به ذکر اصول اختصاصی تفسیر موضوعی، پرداخته شده است که از جمله آن، عبارتند از:
    در مبحث چهارم نیز، به ذکر اصول اختصاصی تفسیر موضوعی، پرداخته شده است که از جمله آن، عبارتند از:
    خط ۱۰۳: خط ۹۰:
    # امکان استخراج نظریه قرآنی.
    # امکان استخراج نظریه قرآنی.
    # وجود وحدت موضوعی در قرآن کریم.
    # وجود وحدت موضوعی در قرآن کریم.
    # ثبوت نظام و بناء قرآن و...<ref>همان، ص217- 247</ref>.
    # ثبوت نظام و بناء قرآن و..<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/37339/1/217 همان، ص217- 247]</ref>.


    در فصل چهارم، در ضمن چهار مبحث زیر، به مطالعه و تشریح قواعد تفسیر موضوعی، پرداخته شده است:
    در فصل چهارم، در ضمن چهار مبحث زیر، به مطالعه و تشریح قواعد تفسیر موضوعی، پرداخته شده است:


    در مبحث نخست، ابتدا به تعریف قواعد تفسیر موضوعی پرداخته شده و سپس، ضمن بیان فرق میان قاعده و ضابطه، به بیان تفاوت میان قواعد تفسیر موضوعی و خود تفسیر موضوعی، پرداخته شده و پس‌ازآن، اهمیت بحث پیرامون این قواعد، تشریح شده است<ref>همان، ص251- 264</ref>.
    در مبحث نخست، ابتدا به تعریف قواعد تفسیر موضوعی پرداخته شده و سپس، ضمن بیان فرق میان قاعده و ضابطه، به بیان تفاوت میان قواعد تفسیر موضوعی و خود تفسیر موضوعی، پرداخته شده و پس‌ازآن، اهمیت بحث پیرامون این قواعد، تشریح شده است.<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/37339/1/251 همان، ص251- 264]</ref>.


    در مبحث دوم، اقسام قواعد تفسیر موضوعی تبیین گردیده<ref>همان، ص267</ref> و در مبحث سوم، قواعد عمومی تفسیر موضوعی، معرفی شده است که عبارتند از:
    در مبحث دوم، اقسام قواعد تفسیر موضوعی تبیین گردیده<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/37339/1/267 همان، ص267]</ref> و در مبحث سوم، قواعد عمومی تفسیر موضوعی، معرفی شده است که عبارتند از:
    # قاعده تفسیر آیات قرآن بر اساس روش تفسیری صحیح و لزوم رعایت اصول محاورات عرفی و عقلی در تفسیر؛
    # قاعده تفسیر آیات قرآن بر اساس روش تفسیری صحیح و لزوم رعایت اصول محاورات عرفی و عقلی در تفسیر؛
    # قاعده جری و تطبیق؛
    # قاعده جری و تطبیق؛
    # قاعده حرمت تفسیر به رأی<ref>همان، ص272- 284</ref>.
    # قاعده حرمت تفسیر به رأی<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/37339/1/272 همان، ص272- 284]</ref>.


    در چهارمین مبحث، قواعد اختصاصی تفسیر موضوعی، تبیین و تشریح، گردیده است که عبارتند از:
    در چهارمین مبحث، قواعد اختصاصی تفسیر موضوعی، تبیین و تشریح، گردیده است که عبارتند از:
    خط ۱۲۱: خط ۱۰۸:
    # رعایت ملزومات تفسیر قرآن به قرآن؛
    # رعایت ملزومات تفسیر قرآن به قرآن؛
    # لزوم رعایت روش صحیح در تفسیر موضوعی؛
    # لزوم رعایت روش صحیح در تفسیر موضوعی؛
    # دقت تام قبل از تعقید و تأصیل<ref>همان، ص290- 331</ref>.
    # دقت تام قبل از تعقید و تأصیل<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/37339/1/290 همان، ص290- 331]</ref>.


    آخرین فصل، به نمونه‌هایی از تفسیر موضوعی، اختصاص یافته است. موضوعات مورد بحث در این فصل، به ترتیب عبارتند از: اهداف ارسال رسل در قرآن کریم؛ عناصر جامعه در قرآن کریم؛ تعیین مصداق «من عنده علم الکتاب» در [[التبيان في تفسير القرآن|تفسیر طوسی]] و [[التفسير الكبير (فخر رازی)|فخر رازی]]؛ منظور از «جریان الشمس» در آیه شریفه «وَ الشَّمْسُ تَجْرِی لِمُسْتَقَرٍّ لَها ذلِکَ تَقْدِیرُ الْعَزِیزِ الْعَلِیمِ» (یس: 8)<ref>همان337- 422</ref>.
    آخرین فصل، به نمونه‌هایی از تفسیر موضوعی، اختصاص یافته است. موضوعات مورد بحث در این فصل، به ترتیب عبارتند از: اهداف ارسال رسل در قرآن کریم؛ عناصر جامعه در قرآن کریم؛ تعیین مصداق «من عنده علم الکتاب» در [[التبيان في تفسير القرآن|تفسیر طوسی]] و [[التفسير الكبير (فخر رازی)|فخر رازی]]؛ منظور از «جریان الشمس» در آیه شریفه «وَ الشَّمْسُ تَجْرِی لِمُسْتَقَرٍّ لَها ذلِکَ تَقْدِیرُ الْعَزِیزِ الْعَلِیمِ» (یس: 8)<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/37339/1/337 همان،337- 422]</ref>.


    در خاتمه کتاب، به نتیجه‌گیری و بیان خلاصه‌ای از مطالب مطرح شده، پرداخته شده است<ref>همان، ص425</ref>.
    در خاتمه کتاب، به نتیجیری و بیان خلاصه‌ای از مطالب مطرح شده، پرداخته شده است.<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/37339/1/425 همان، ص425]</ref>.


    ==وضعیت کتاب==
    ==وضعیت کتاب==
    فهرست مطالب، به همراه فهرست منابع مورد استفاده نویسنده، در انتهای کتاب آمده است.
    فهرست مطالب، به همراه فهرست منابع مورد استفاده نویسنده، در انتهای کتاب آمده است.


    در پاورقی‌ها، علاوه بر ذکر منابع، به توضیح برخی از مطالب متن، پرداخته شده است<ref>ر.ک: پاورقی، ص99</ref>.
    در پاورقی‌ها، علاوه بر ذکر منابع، به توضیح برخی از مطالب متن، پرداخته شده است.<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/37339/1/99 ر.ک: پاورقی، ص99]</ref>.


    ==پانویس ==
    ==پانویس==
    <references />
    <references/>


    ==منابع مقاله==
    ==منابع مقاله==
    مقدمه و متن کتاب.
    مقدمه و متن کتاب.


    == وابسته‌ها ==
    {{الگو:علوم قرآنی}}
     
    ==وابسته‌ها==
    {{وابسته‌ها}}
     
    [[التبيان في تفسير القرآن]]
    [[التبيان في تفسير القرآن]]


    [[التفسير الكبير (فخر رازی)]]
    [[التفسير الكبير (فخر رازی)]]
    ==پیوندها==
       
       
    [[رده:کتاب‌شناسی]]
    [[رده:کتاب‌شناسی]]
    [[رده:جدید25 شهریور الی 24 مهر]]

    نسخهٔ ‏۱۶ ژانویهٔ ۲۰۲۲، ساعت ۱۵:۵۷

    أصول و قواعد التفسير الموضوعي للقرآن
    أصول و قواعد التفسير الموضوعي للقرآن
    پدیدآورانتمیمی، مازن شاکر (نویسنده) العتبة الحسينية المقدسة. قسم الشؤون الفکرية و الثقافية. شعبة الدراسات و البحوث الإسلامیة (تهيه کننده)
    ناشرالعتبة الحسينية المقدسة، قسم الشؤون الفکرية و الثقافية
    مکان نشرعراق - کربلای معلی
    چاپ1
    زبانعربی
    تعداد جلد1
    نورلایبمطالعه و دانلود pdf


    أصول و قواعد التفسير الموضوعي للقرآن اثر مازن شاکر تمیمی، پژوهشی است پیرامون اصول و قواعد تفسیر موضوعی در قرآن کریم و ارائه نمونه‌هایی برای آن.

    انگیزه نگارش

    نویسنده سبب انتخاب این بحث و نگارش کتاب پیرامون آن را، شناخت اهمیت این نوع از تفسیر قرآن کریم، عنوان نموده است.[۱].

    اهدافی که نویسنده از نگارش این کتاب دنبال کرده است، عبارتند از:

    1. اثبات اعتبار تفسیر موضوعی به دلیل اشتمال آن بر اصول و قواعد.
    2. اثبات جایز بودن تفسیر موضوعی و عدم حرمت آن.
    3. توسعه بحث از مبادی نظریه این تفسیر[۲].

    اهمیت کتاب

    تفسیر موضوعی، بحثی جدید در میان سایر روش‌های تفسیری است و لذا از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.[۳].

    ساختار

    کتاب با دو مقدمه از ناشر و نویسنده آغاز و مطالب در پنج فصل و هر فصل در چهار مبحث، تنظیم شده است.


    فرضیه نویسنده در این کتاب، مبتنی بر این امر است که برای تفسیر موضوعی اصول و قواعدی وجود دارد که با تکیه بر آن، فرایند تفسیر تنظیم شده و مقاصد قرآنی نیز کشف می‌شود[۴].

    گزارش محتوا

    نویسنده در مقدمه، ابتدا موضوع بحث را تشریح نموده و سپس، به موضوعات زیر، پرداخته است: علت برگزیدن این موضوع؛ اهمیت بحث؛ بیان اهداف بحث؛ فرضیه؛ مطالعات و پژوهش‌های انجام گرفته در رابطه با این موضوع؛ محدوده و روش بحث[۵].

    فصل اول، در چهار مبحث زیر، به کلیات اختصاص یافته است:

    در مبحث اول، به تعریف و تشریح مفردات بحث، از جمله واژه تفسیر، تأویل، اصل، قاعده، روش‌های تفسیر و اسباب تعدد آن، اسلوب، موضوع و تفسیر موضوعی، پرداخته شده است.[۶].

    در مبحث دوم، به‌منظور تشریح تاریخ تفسیر موضوعی، به بررسی اقسام و اشکال تفسیر موضوعی پرداخته شده است.[۷].

    در مبحث سوم، اهمیت تفسیر موضوعی مورد مطالعه قرار گرفته[۸] و در مبحث چهارم به منظور تشریح تفاوت میان تفسیر موضوعی و تفسیر ترتیبی، ابتدا وجوه اختلاف میان این دو تفسیر بیان گردیده و سپس، تقدم تفسیر ترتیبی بر تفسیر موضوعی، مورد بررسی قرار گرفته است.[۹].

    در فصل دوم، در چهار مبحث زیر طرق بحث در قرآن کریم، مورد بررسی قرار گرفته است:

    در مبحث نخست، روش‌های بحث قرآنی، توضیح داده شده است که عبارتند از:

    الف) روش تجزیئی (تفسیر ترتیبی) که به دو شیوه زیر صورت می‌گیرد:

    1. بر اساس ترتیب آیات رایج و شایع قرآن کریم که از سوره حمد آغاز و به سوره ناس، خاتمه می‌یابد.
    2. بر اساس ترتیب نزول آیات قرآن کریم در طول 23 سال رسالت پیامبر(ص).

    ب) روش موضوعی (تفسیر موضوعی) که ترتیب آیات بر اساس مصحف یا نزول، مدنظر نبوده، بلکه آیات مربوط به یک موضوع خاص، در کنار یکدیگر قرار گرفته و تفسیر می‌شود[۱۰].

    مبحث دوم، به بررسی روش‌های بحث در تفسیر موضوعی، اختصاص یافته است. در این رابطه، چهار روش زیر، عنوان گردیده است:

    1. تفسیر موضوعی داخل قرآن؛
    2. تفسیر موضوعی خارج قرآن؛
    3. تفسیر موضوعی مقارن؛
    4. تفسیر مقارن بین قرآن کریم و سایر علوم[۱۱].

    در مبحث سوم، مراحل تحقیق در تفسیر موضوعی از حیث صور جمع آیات قرآن و چهارچوب و محدوده موضوع در تفسیر موضوعی[۱۲] و در مبحث چهارم، مشکلات موجود در روش موضوعی در تفسیر قرآن، توضیح داده شده است.[۱۳].

    نویسنده در فصل سوم، ابتدا در تمهیدی، ماهیت عمل در تفسیر موضوعی و ارتباط این تفسیر با هرمنوتیک را توضیح داده و سپس، در چهار مبحث زیر، اصول تفسیر موضوعی را مورد مطالعه و تحقیق، قرار داده است:

    در مبحث نخست، مفهوم اصول تفسیر موضوعی و جایگاه مفهوم، در امکان و اعمال این روش از تفسیر، مورد بررسی قرار گرفته[۱۴] و در مبحث دوم، اقسام اصول تفسیر عام و تفسیر موضوعی، معرفی شده است.[۱۵].

    مبحث سوم، به تشریح اصول عمومی تفسیر موضوعی، اختصاص یافته است. این اصول، عبارتند از:

    1. قرآن کتابی وحی شده از سوی خداوند تعالی است؛
    2. قرآن کتابی سالم از تحریف است؛
    3. حجیت ظواهر قرآن؛
    4. شمولیت، جهانی‌بودن و خلود قرآن؛
    5. حکمت قرآن؛
    6. امکان فهم و تفسیر قرآن؛
    7. عدم قابلیت افتراق قرآن از سنت؛
    8. واقعیت و حجیت تفسیر[۱۶].

    در مبحث چهارم نیز، به ذکر اصول اختصاصی تفسیر موضوعی، پرداخته شده است که از جمله آن، عبارتند از:

    1. نیاز به تفسیر موضوعی.
    2. امکان استخراج نظریه قرآنی.
    3. وجود وحدت موضوعی در قرآن کریم.
    4. ثبوت نظام و بناء قرآن و..[۱۷].

    در فصل چهارم، در ضمن چهار مبحث زیر، به مطالعه و تشریح قواعد تفسیر موضوعی، پرداخته شده است:

    در مبحث نخست، ابتدا به تعریف قواعد تفسیر موضوعی پرداخته شده و سپس، ضمن بیان فرق میان قاعده و ضابطه، به بیان تفاوت میان قواعد تفسیر موضوعی و خود تفسیر موضوعی، پرداخته شده و پس‌ازآن، اهمیت بحث پیرامون این قواعد، تشریح شده است.[۱۸].

    در مبحث دوم، اقسام قواعد تفسیر موضوعی تبیین گردیده[۱۹] و در مبحث سوم، قواعد عمومی تفسیر موضوعی، معرفی شده است که عبارتند از:

    1. قاعده تفسیر آیات قرآن بر اساس روش تفسیری صحیح و لزوم رعایت اصول محاورات عرفی و عقلی در تفسیر؛
    2. قاعده جری و تطبیق؛
    3. قاعده حرمت تفسیر به رأی[۲۰].

    در چهارمین مبحث، قواعد اختصاصی تفسیر موضوعی، تبیین و تشریح، گردیده است که عبارتند از:

    1. التزام تام به عناصر قرآن در مرحله تحدید موضوع؛
    2. مراعات خصائص قرآن کریم؛
    3. عدم اکتفا بر گردآوری آیاتی که مشتمل بر الفاظ موضوع هستند؛
    4. ضرورت فهم تحلیلی آیات؛
    5. رعایت ملزومات تفسیر قرآن به قرآن؛
    6. لزوم رعایت روش صحیح در تفسیر موضوعی؛
    7. دقت تام قبل از تعقید و تأصیل[۲۱].

    آخرین فصل، به نمونه‌هایی از تفسیر موضوعی، اختصاص یافته است. موضوعات مورد بحث در این فصل، به ترتیب عبارتند از: اهداف ارسال رسل در قرآن کریم؛ عناصر جامعه در قرآن کریم؛ تعیین مصداق «من عنده علم الکتاب» در تفسیر طوسی و فخر رازی؛ منظور از «جریان الشمس» در آیه شریفه «وَ الشَّمْسُ تَجْرِی لِمُسْتَقَرٍّ لَها ذلِکَ تَقْدِیرُ الْعَزِیزِ الْعَلِیمِ» (یس: 8)[۲۲].

    در خاتمه کتاب، به نتیجیری و بیان خلاصه‌ای از مطالب مطرح شده، پرداخته شده است.[۲۳].

    وضعیت کتاب

    فهرست مطالب، به همراه فهرست منابع مورد استفاده نویسنده، در انتهای کتاب آمده است.

    در پاورقی‌ها، علاوه بر ذکر منابع، به توضیح برخی از مطالب متن، پرداخته شده است.[۲۴].

    پانویس

    منابع مقاله

    مقدمه و متن کتاب.

    وابسته‌ها