نمایش مبدأ برای أعمال الأعلام فيمن بويع قبل الاحتلام من ملوک الاسلام و ما یتعلق بذلک من الکلام

{{جعبه اطلاعات کتاب
| تصویر =NUR10296J1.jpg
| عنوان =أعمال الأعلام فيمن بويع قبل الاحتلام من ملوک الاسلام و ما یتعلق بذلک من الکلام
| عنوان‌های دیگر =
|پدیدآورندگان 
| پدیدآوران =[[حسن، سيد کسروي]] (محقق)
 
[[ابن خطیب، محمد بن عبدالله]] (نویسنده)
|زبان 
| زبان =عربی 
| کد کنگره =‏‎‏/‎‏الف‎‏23‎‏ ‎‏الف‎‏6 / 98 ‏DP‎‏ 
| موضوع =اعراب - آفريقاي شمالي - تاريخ - متون قدیمی تا قرن 14

اعراب - اسپانيا - تاريخ - متون قدیمی تا قرن 14

آفريقاي شمالي - شاهان و فرمانروايان - متون قدیمی تا قرن 14

اسپانيا - شاهان و فرمانروايان - متون قدیمی تا قرن 14
|ناشر 
| ناشر =دار الکتب العلمية 
| مکان نشر =لبنان - بيروت 
| سال نشر =1424ق. =  2003م.
| کد اتوماسیون =AUTOMATIONCODE10296AUTOMATIONCODE
| چاپ =چاپ اول 
| شابک =
| تعداد جلد =2
| کتابخانۀ دیجیتال نور =10296
| کتابخوان همراه نور =
| کد پدیدآور =00564
| پس از =
| پیش از =
}}

'''أعمال الأعلام فيمن بويع قبل الاحتلام من ملوک الاسلام و ما یتعلق بذلک من الکلام''' عنوان اثری دو جلدی از [[ابن خطیب، محمد بن عبدالله|ابو عبدالله محمد بن عبدالله بن سعید غرناطی اندلسی]] مشهور به [[ابن خطیب، محمد بن عبدالله|لسان‌الدین ابن خطیب]] است. این کتاب به زبان عربی با موضوع تاریخ و سیره به رشته تحریر درآمده است. علیرغم آنچه از عنوان کتاب به ذهن می‌زند، این اثر به معرفی مهمترین اعلام در مشرق و اندلس و مغرب می‌پردازد. 

اثر با تحقیق [[حسن، سيد کسروي|سید کسروی حسن]] توسط انتشارات دارالکتب العلمیه بیروت به چاپ رسیده است. نام این اثر به‌صورت «أعلام الأعلام...» نیز آمده ولی به «أعمال الأعلام...» مشهور شده است.

==ساختار==
کتاب دو جلد دارد؛ جلد اول حاوی مقدمه محقق، مقدمه مؤلف و محتوای مطالب است و جلد دوم پس از مقدمه کوتاهی، در ادامه محتوای مطالب بیان شده است.
مطالب کتاب در رابطه با برخی مناطق و یا برخی از پادشاهان به‌صورت کامل و مبسوط بیان شده و درباره برخی دیگر -به‌ویژه در بخش سوم که به مغرب اسلامی اختصاص دارد- کوتاه بیان شده است. 

==گزارش محتوا==
کتاب «أعمال الأعلام» [[ابن خطیب، محمد بن عبدالله|لسان‌الدین ابن خطیب]] یکی از کتابهای تاریخی است؛ کتابهای تاریخی طبیعت خاص خودشان را دارند و مطالعه این آثار، فایده زیادی برای خواننده دارد به‌خصوص که نویسنده از مردان حکومت و سیاست یا مبلغین یا کسانی باشد که عالم به جغرافیاست یا به علوم نسب و منطق اشتغال دارد. همچنین است اگر نویسنده از مشتغلین به ثروتهای بشری و معدنی و تأثیر آن در اماکن و از این دست علوم باشد<ref>[https://noorlib.ir/book/view/10296/%D8%A3%D8%B9%D9%85%D8%A7%D9%84-%D8%A7%D9%84%D8%A3%D8%B9%D9%84%D8%A7%D9%85-%D9%81%DB%8C%D9%85%D9%86-%D8%A8%D9%88%DB%8C%D8%B9-%D9%82%D8%A8%D9%84-%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%AD%D8%AA%D9%84%D8%A7%D9%85-%D9%85%D9%86-%D9%85%D9%84%D9%88%DA%A9-%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85-%D9%88-%D9%85%D8%A7-%DB%8C%D8%AA%D8%B9%D9%84%D9%82-%D8%A8%D8%B0%D9%84%DA%A9-%D9%85%D9%86-%D8%A7%D9%84%DA%A9%D9%84%D8%A7%D9%85?pageNumber=4&viewType=pdf ر.ک: مقدمه محقق، ص4]</ref>.

اولین نکته درباره کتاب را می‌توان درباره نام آن عنوان کرد، از این حیث که نام کتاب، منطبق با موضوع کتاب نیست؛ زیرا در ذهن ناظر به عنوان «أعمال الأعلام» این ظن شکل می‌گیرد که این اثر شامل کارها و اموری مانند درست کردن پل، یا قصر و مدرسه و بیمارستان و حفر چاه‌ها و بازسازی مساجد و تخلیط شهرها و از این دست کارهاست که آن اعلام یا ملوک به آن قیام کرده‌اند. اما در حقیقت این کتاب، تماماً از این موارد خالی است و موضوع آن اساساً چیزی جز این امور است و به مهم‌ترین أعلام در مشرق و اندلس و مغرب می‌پردازد. همچنین این اثر، تنها کتابی است که به برخی از ملوک نصارای مجاورین حاکمان مسلمان در اندلس می‌پردازد. با این حساب، به نظر می‌رسد که بهتر بود عنوان این اثر «أعلام الأعلام» باشد. محقق کتاب، در برخی از منابع، نام کتاب را اینگونه دیده است و در برخی دیگر عنوان «إعلام الأعلام» را برای آن ذکر کرده‌‌اند. درهرحال عنوان مذکور، اقرب به صواب است؛ ولی درهرحال عنوانی که در میان سابقین مشهور است همان «أعمال الأعلام» است و آنان با عبارت: قال لسان‌الدین فی «أعمال الأعلام» کذا... از وی یاد کرده‌اند<ref>[https://noorlib.ir/book/view/10296/%D8%A3%D8%B9%D9%85%D8%A7%D9%84-%D8%A7%D9%84%D8%A3%D8%B9%D9%84%D8%A7%D9%85-%D9%81%DB%8C%D9%85%D9%86-%D8%A8%D9%88%DB%8C%D8%B9-%D9%82%D8%A8%D9%84-%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%AD%D8%AA%D9%84%D8%A7%D9%85-%D9%85%D9%86-%D9%85%D9%84%D9%88%DA%A9-%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85-%D9%88-%D9%85%D8%A7-%DB%8C%D8%AA%D8%B9%D9%84%D9%82-%D8%A8%D8%B0%D9%84%DA%A9-%D9%85%D9%86-%D8%A7%D9%84%DA%A9%D9%84%D8%A7%D9%85?pageNumber=7&viewType=pdf ر.ک: همان، ص7]</ref>. 

اما درباره عبارت «فیمن بويع قبل الاحتلام» در عنوان کتاب نیز باید گفت: مؤلف به این عبارت از عنوان هم پایبند نبوده و بر آن بسنده نکرده و حکام (من بويع) را قبل و بعد از احتلام ذکر کرده است. درباره عنوان «من ملوک الاسلام» نیز مشابه همین سخنان وارد است<ref>[https://noorlib.ir/book/view/10296/%D8%A3%D8%B9%D9%85%D8%A7%D9%84-%D8%A7%D9%84%D8%A3%D8%B9%D9%84%D8%A7%D9%85-%D9%81%DB%8C%D9%85%D9%86-%D8%A8%D9%88%DB%8C%D8%B9-%D9%82%D8%A8%D9%84-%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%AD%D8%AA%D9%84%D8%A7%D9%85-%D9%85%D9%86-%D9%85%D9%84%D9%88%DA%A9-%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85-%D9%88-%D9%85%D8%A7-%DB%8C%D8%AA%D8%B9%D9%84%D9%82-%D8%A8%D8%B0%D9%84%DA%A9-%D9%85%D9%86-%D8%A7%D9%84%DA%A9%D9%84%D8%A7%D9%85?pageNumber=7&viewType=pdf ر.ک: همان]</ref>.

درهرحال نویسنده، چون دیده که از آنچه در عنوان کتاب ذکر کرده، تجاوز کرده، سعی کرده با افزودن عبارت «و ما یتعلق بذلک من الکلام» آن را استدراک کند و در قسم ثالث کتاب «و ما یجر إلی ذلک من شجون الکلام» را نیز به آن افزوده است و این امر به خاطر این است که دیگرانی را نیز ذکر کرده است. درهرحال، اگر نویسنده صرفاً بر بیان آنچه در عنوان کتاب بیان کرده بسنده می‌کرد، یعنی فقط «من بویع قبل الاحتلام» را ذکر می‌نمود، قطعاً حجم این کتاب، بسیار کمتر می‌شد<ref>[https://noorlib.ir/book/view/10296/%D8%A3%D8%B9%D9%85%D8%A7%D9%84-%D8%A7%D9%84%D8%A3%D8%B9%D9%84%D8%A7%D9%85-%D9%81%DB%8C%D9%85%D9%86-%D8%A8%D9%88%DB%8C%D8%B9-%D9%82%D8%A8%D9%84-%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%AD%D8%AA%D9%84%D8%A7%D9%85-%D9%85%D9%86-%D9%85%D9%84%D9%88%DA%A9-%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85-%D9%88-%D9%85%D8%A7-%DB%8C%D8%AA%D8%B9%D9%84%D9%82-%D8%A8%D8%B0%D9%84%DA%A9-%D9%85%D9%86-%D8%A7%D9%84%DA%A9%D9%84%D8%A7%D9%85?pageNumber=7&viewType=pdf ر.ک: همان، ص7-8]</ref>.

به نظر می‌رسد که نویسنده این اثر را برای دوستی با سلطان ابو زیان محمد بن عبدالعزیز -که در زمان طفولیت به حکومت رسید- و به منظور تقرب به کسی که قیام به امور وی داشت یعنی عزیز ابو یحیی بن ابو مجاهد نگاشته باشد<ref>[https://noorlib.ir/book/view/10296/%D8%A3%D8%B9%D9%85%D8%A7%D9%84-%D8%A7%D9%84%D8%A3%D8%B9%D9%84%D8%A7%D9%85-%D9%81%DB%8C%D9%85%D9%86-%D8%A8%D9%88%DB%8C%D8%B9-%D9%82%D8%A8%D9%84-%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%AD%D8%AA%D9%84%D8%A7%D9%85-%D9%85%D9%86-%D9%85%D9%84%D9%88%DA%A9-%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85-%D9%88-%D9%85%D8%A7-%DB%8C%D8%AA%D8%B9%D9%84%D9%82-%D8%A8%D8%B0%D9%84%DA%A9-%D9%85%D9%86-%D8%A7%D9%84%DA%A9%D9%84%D8%A7%D9%85?pageNumber=8&viewType=pdf ر.ک: همان، ص8]</ref>

به‌طور کلی، مطالب کتاب درباره برخی مناطق یا برخی پادشاهان به‌صورت کامل و مبسوط بیان شده و در رابطه با برخی از آنها -به‌ویژه در بخش سوم که به مغرب اسلامی اختصاص دارد- کوتاه بیان شده است؛ بنابراین نویسنده در نگارش مطالب این کتاب از یک آهنگ و روش واحد پیروی نکرده است<ref>[https://noorlib.ir/book/view/10296/%D8%A3%D8%B9%D9%85%D8%A7%D9%84-%D8%A7%D9%84%D8%A3%D8%B9%D9%84%D8%A7%D9%85-%D9%81%DB%8C%D9%85%D9%86-%D8%A8%D9%88%DB%8C%D8%B9-%D9%82%D8%A8%D9%84-%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%AD%D8%AA%D9%84%D8%A7%D9%85-%D9%85%D9%86-%D9%85%D9%84%D9%88%DA%A9-%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85-%D9%88-%D9%85%D8%A7-%DB%8C%D8%AA%D8%B9%D9%84%D9%82-%D8%A8%D8%B0%D9%84%DA%A9-%D9%85%D9%86-%D8%A7%D9%84%DA%A9%D9%84%D8%A7%D9%85?pageNumber=8&viewType=pdf ر.ک: همان]</ref>

نویسنده در بیان اشعار و قطعات ادبی و وعظی تفصیل داده است، درحالیکه مقام مناسب این امور نبوده است؛ سبب این امر این است که نویسنده، علاقه و ید طولایی در ادبیات دارد و در این زمینه مؤلفاتی چند نیز دارد همچنان‌که دیوان شعری خوب و کتاب وعظی نیکویی دارد که در کتاب بسیار از آن بهره می‌برد. 

محقق کتاب در مقدمه‌اش بر اثر، می‌نویسد: اسراف نویسنده در استفاده از ادبیات و شعر، مشکلاتی را برای ما در اثنای نوشتن نسخه خطی به‌بار آورد که در توضیح درباره نسخه خطی کتاب در مقدمه آن را بیان می‌کنم <ref>[https://noorlib.ir/book/view/10296/%D8%A3%D8%B9%D9%85%D8%A7%D9%84-%D8%A7%D9%84%D8%A3%D8%B9%D9%84%D8%A7%D9%85-%D9%81%DB%8C%D9%85%D9%86-%D8%A8%D9%88%DB%8C%D8%B9-%D9%82%D8%A8%D9%84-%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%AD%D8%AA%D9%84%D8%A7%D9%85-%D9%85%D9%86-%D9%85%D9%84%D9%88%DA%A9-%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85-%D9%88-%D9%85%D8%A7-%DB%8C%D8%AA%D8%B9%D9%84%D9%82-%D8%A8%D8%B0%D9%84%DA%A9-%D9%85%D9%86-%D8%A7%D9%84%DA%A9%D9%84%D8%A7%D9%85?pageNumber=8&viewType=pdf ر.ک: همان]</ref>.

نویسنده، کتابش را به سه بخش اصلی تقسیم کرده است؛ او بخش اول را به بیان تاریخ مشرق از اول عصر نبوت تا عصر امرای علویین در حرمین شریفین، اختصاص داده است. بخش دوم را به بیان تاریخ اندلس از زمان فتح اسلامی تا زمان خودش اختصاص داده و شرح‌حال مجاورینشان از ملوک نصارا را بیان کرده است. این مورد از امتیازات این کتاب است و در واقع این اثر اولین کتاب اسلامی است که به بیان حاکمان اسلامی در جوار اندلس در یک تاریخ مسلسل پرداخته است. [[ابن خطیب، محمد بن عبدالله|ابن خطیب]]، بخش سوم مطالب کتاب برای ملوک مغرب را از شهر برقه -از جانب شرقی- تا حدود اقیانوس اطلس -از جانب غربی- قرار می‌دهد. این بخش با رسیدن به دولت موحدین پایان می‌یابد. همانطور که خود نویسنده در مقدمه کتاب ذکر کرده، او تصمیم بر اتمام بیان این موارد تا زمان خودش را داشته ولی گویا قبل از اتمام این بخش، به قتل می‌رسد<ref>[https://noorlib.ir/book/view/10296/%D8%A3%D8%B9%D9%85%D8%A7%D9%84-%D8%A7%D9%84%D8%A3%D8%B9%D9%84%D8%A7%D9%85-%D9%81%DB%8C%D9%85%D9%86-%D8%A8%D9%88%DB%8C%D8%B9-%D9%82%D8%A8%D9%84-%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%AD%D8%AA%D9%84%D8%A7%D9%85-%D9%85%D9%86-%D9%85%D9%84%D9%88%DA%A9-%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85-%D9%88-%D9%85%D8%A7-%DB%8C%D8%AA%D8%B9%D9%84%D9%82-%D8%A8%D8%B0%D9%84%DA%A9-%D9%85%D9%86-%D8%A7%D9%84%DA%A9%D9%84%D8%A7%D9%85?pageNumber=8&viewType=pdf ر.ک: همان]</ref>.

نویسنده در ابتدای جلد دوم درباره محتوای مطالب این جلد می‌نویسد: این جلد متضمن اشاره به دولتمردان اندلس از سمت مغرب و جدایی آنها از ممالک مشرق و دولتهای عباسی و شیعیان علوی و ملوک بنی امیه و ادریسیان و... است<ref>[https://noorlib.ir/book/view/10296/%D8%A3%D8%B9%D9%85%D8%A7%D9%84-%D8%A7%D9%84%D8%A3%D8%B9%D9%84%D8%A7%D9%85-%D9%81%DB%8C%D9%85%D9%86-%D8%A8%D9%88%DB%8C%D8%B9-%D9%82%D8%A8%D9%84-%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%AD%D8%AA%D9%84%D8%A7%D9%85-%D9%85%D9%86-%D9%85%D9%84%D9%88%DA%A9-%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85-%D9%88-%D9%85%D8%A7-%DB%8C%D8%AA%D8%B9%D9%84%D9%82-%D8%A8%D8%B0%D9%84%DA%A9-%D9%85%D9%86-%D8%A7%D9%84%DA%A9%D9%84%D8%A7%D9%85?volumeNumber=2&pageNumber=3&viewType=pdf ر.ک: متن کتاب، ج2، ص3]</ref>.

==وضعیت کتاب==
فهرست مطالب هر جلد در انتهای همان جلد ذکر شده است. 
در مقدمه محقق نسخه خطی کتاب معرفی و شیوه تحقیق ذکر شده است<ref>[https://noorlib.ir/book/view/10296/%D8%A3%D8%B9%D9%85%D8%A7%D9%84-%D8%A7%D9%84%D8%A3%D8%B9%D9%84%D8%A7%D9%85-%D9%81%DB%8C%D9%85%D9%86-%D8%A8%D9%88%DB%8C%D8%B9-%D9%82%D8%A8%D9%84-%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%AD%D8%AA%D9%84%D8%A7%D9%85-%D9%85%D9%86-%D9%85%D9%84%D9%88%DA%A9-%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85-%D9%88-%D9%85%D8%A7-%DB%8C%D8%AA%D8%B9%D9%84%D9%82-%D8%A8%D8%B0%D9%84%DA%A9-%D9%85%D9%86-%D8%A7%D9%84%DA%A9%D9%84%D8%A7%D9%85?pageNumber=18&viewType=pdf ر.ک: همان، جلد 1، ص20-18]</ref>. 
 
==پانویس==
<references />

==منابع مقاله==
مقدمه و متن کتاب.


==وابسته‌ها==
{{وابسته‌ها}}

[[رده:کتاب‌شناسی]]

[[رده:تاریخ (عمومی)]]

[[رده:اسپانیا. پرتغال]]
[[رده:آذر(1400)]]