نمایش مبدأ برای ألفية الحديث و يليها شرحها فتح المغيث بشرح ألفية الحديث

{{جعبه اطلاعات کتاب
| تصویر =NUR35097J1.jpg
| عنوان =ألفية الحديث 
| عنوان‌های دیگر =فتح المغيث بشرح الفيه الحديث 
| پدیدآوران = 
[[حافظ عراقی، عبدالرحیم بن حسین]] (نویسنده)

[[شاکر، احمد محمد]] (محقق)

[[شاکر، محمود محمد]] (مقدمه نویس)

[[ربيع، محمود]] (مصحح)
| زبان =عربی 
| کد کنگره =‏
 | موضوع =
| ناشر = عالم الکتب 
| مکان نشر =لبنان - بيروت 
| سال نشر = 1988م , 1408ق
| کد اتوماسیون =AUTOMATIONCODE35097AUTOMATIONCODE
| چاپ =2
| شابک =
| تعداد جلد =1
| کتابخانۀ دیجیتال نور =35097
| کتابخوان همراه نور =35097
| کد پدیدآور =
| پس از =
| پیش از =
}}
'''ألفية الحديث'''، اثر [[حافظ عراقی، عبدالرحیم بن حسین|ابوالفضل زین‌الدین عبدالرحیم بن حسین حافظ عراقی]] (725-806ق)، منظومه‌ای هزاربیتی در علم حدیث است که به دنبال آن شرح آن، یعنی «فتح المغيث بشرح ألفية الحديث'''،''' اثر همین نویسنده آمده است. الفیه توسط [[شاکر، احمد محمد|احمد محمد شاکر]] و شرح آن توسط محمود ربیع مورد تحقیق قرار گرفته و منتشر شده است.

مشهورترین اثر [[حافظ عراقی، عبدالرحیم بن حسین|حافظ عراقی]]، «التبصرة و التذكرة» است که معمولاً با نام الفیه عراقى شناخته می‌شود. برای این اثر شروح متعددى نوشته شده است. این کتاب منظومه‌ای هزاربیتى در علم حدیث است که عراقى آن را بر اساس کتاب مشهور مقدمه، اثر [[ابن صلاح، عثمان بن عبدالرحمن|ابن صلاح شهرزورى]] (متوفى 643)، فراهم آورده است. سرودن الفیه در جمادی‌الآخر 768 پایان یافت<ref>ر.ک: کرمی، محمدتقی، ج12، ص415</ref>.

==ساختار==
این کتاب از دو بخش تشکیل شده است که بخش اول شامل یک‌هزارودو بیت و بخش دوم شرح مزجی این ابیات است.

==گزارش محتوا==
===ألفية الحديث===
[[حافظ عراقی، عبدالرحیم بن حسین|حافظ عراقی]] در ابتدای الفیه، به معرفی خویش پرداخته است:

{{شعر}}
{{ب|'' يقول راجي ربه المقتدر ''|2='' عبدالرحيم بن الحسن الأثري ''}}
{{پایان شعر}}


و بعد از حمد و ثنای الهی و فرستادن درود بر پیامبر(ص) می‌گوید: این کتاب را به‌عنوان تبصره برای آغازگر در این دانش و تذکره و یادآوری برای به‌سرانجام‌رساننده و روایت‌کننده حدیث با اسناد خویش به نظم آوردم:

{{شعر}}
{{ب|'' نظمتها تبصرة للمبتدي ''|2='' تذكرة للمنتهي و المسندد ''<ref>ر.ک: متن کتاب، ص5</ref>}}.
{{پایان شعر}}

نویسنده به نقل از عالمان علم حدیث، حدیث را به سه قسم صحیح، ضعیف و حسن تقسیم نموده است، سپس تعریف صحیح و نظرات متفاوت در این بحث را ذکر کرده است<ref>ر.ک: همان، ص5-6</ref>.

{{شعر}}
{{ب|'' و أهل هذا الشأن قسموا السنن ''|2='' إلی صحيح و ضعيف و حسن ''}}
{{پایان شعر}}

به نظر مصنف، صحیح بخاری و بعد از آن صحیح مسلم، پیشتاز در جمع احادیث صحیح هستند؛ هرچند برخی از علما، صحیح مسلم را مقدم می‌دانند.

{{شعر}}
{{ب|'' أول من صنف في الصحيح ''|2='' محمد و خص بالترجيح ''}}
{{ب|'' أو مسلم بعد و بعض الغرب مع''|2='' محمد و خص بالترجيح ''<ref>ر.ک: همان، ص6</ref>}}
{{پایان شعر}}

علاوه بر این او معتقد است، بالاترین مرتبه روایت صحیح آن است که بخاری و مسلم نقل کرده‌اند و مرتبه بعدی منفردات بخاری و سپس منفردات مسلم و... است.

{{شعر}}
{{ب|'' و أرفع الصحيح مرويهما ''|2='' ثم البخاري فمسلم، فما''<ref>ر.ک: همان، ص7</ref>}}
{{پایان شعر}}

[[حافظ عراقی، عبدالرحیم بن حسین|حافظ عراقی]] بعد از ذکر مباحث صحیح، به حدیث حسن و ضعیف می‌پردازد و به نقل از بستی برای ضعیف چهل‌ونه قسم ذکر می‌کند<ref>ر.ک: همان، ص8-9</ref>.

ایشان پس از ذکر انواع و اقسام حدیث، به بیان روش‌های مختلف برای تحمل حدیث و برخی مطالب مرتبط با آن<ref>ر.ک: همان، ص23-32</ref> و به ذکر آداب محدث و طالب پرداخته است<ref>ر.ک: همان، ص40-42</ref>. سپس برخی دیگر از مصطلحات رایج علم حدیث، همچون: حدیث مسلسل، ناسخ و منسوخ، مختلف الحدیث، خفی الارسال، صحابه، تابعین و رواية الأكابر عن الأصاغر، رواية الأقران، رواية الآباء عن الأبناء، مؤتلف و مختلف، متفق و مفترق و... را توضیح داده است.

از انواع فنون حدیث، معرفت متفق و مفترق است و آن چیزی است که خط و لفظش متفق و مسمیاتش مفترق باشد و خود دارای اقسامی است.

{{شعر}}
{{ب|'' و لهم المتفق و المفترق ''|2='' ما لفظه و خطه متفق ''}}
{{ب|'' لكن مسمياته لعدة ''|2='' نحو ابن أحمد خليل ستة ''}}
{{ب|'' و أحمد بن جعفر و جده ''|2='' حمدان هم أربعة تعده''}}
{{پایان شعر}}

همچون خلیل بن احمد که نام شش نفر و احمد بن جعفر بن حمدان که نام چهار نفر است<ref>ر.ک: همان، ص52</ref>.

آخرین بیت این الفیه با درود بر پیامبر(ص) خاتمه می‌یابد.

{{شعر}}
{{ب|'' و أفضل الصلاة و السلام ''|2='' علی النبي سيد الأنام ''<ref>ر.ک: همان، ص56</ref>}}
{{پایان شعر}}

در انتهای این اثر زندگی‌نامه محقق و نویسنده کتاب آمده است.

===فتح المغيث بشرح ألفية الحديث===
شارح بعد از خطبه، که شامل حمد و ثنای الهی و درود بر پیامبرش است. به معرفی علم حدیث پرداخته است. ایشان برای این علم جایگاه ویژه و منفعت بسیار قائل است و معتقد است که مدار بسیاری از احکام از جمله شناسایی حلال و حرام است. برای این علم اصطلاحاتی وجود دارد که بر طالب واجب است آن‌ها را بیاموزد<ref>ر.ک: بخش دوم کتاب، ص3</ref>.

شارح، در ابتدای هر بحث، یک یا چند بیت شعر را ذکر نموده و سپس توضیح و شرح مناسب را در ذیل آن می‌آورد.

شارح با انتخاب بخشی از واژه‌ها و الفاظ اشعار و جا دادن آن در پرانتز، به دنبال آن شرح و توضیحی مناسب آورده است. این توضیحات، شامل کیفیت ضبط و یا مفرد یک واژه، ذکر مرجع ضمائر، ذکر نام کامل یک اثر و صاحب آن، رفع ابهام از مطالب، و... می‌باشد.

[[حافظ عراقی، عبدالرحیم بن حسین|حافظ عراقی]] از نظرات نووی<ref>ر.ک: همان، ص31</ref>، ابوسلیمان خطابی<ref>ر.ک: همان، ص32</ref>، ابن جوزی<ref>ر.ک: همان، ص34</ref>، [[ابن عبدالبر، یوسف بن عبدالله|ابن عبدالبر]]<ref>ر.ک: همان، ص52</ref>، ابوالقاسم فورانی<ref>ر.ک: همان، ص54</ref> و بسیاری از علمای دیگر بهره برده است.

شارح، این اثر را در مدینة النبی و در پنج‌شنبه سوم جمادی‌الآخر سال هفتصدوشصت‌وهشت به پایان رسانده است<ref>ر.ک: همان، ص477</ref>.

==وضعیت کتاب==
فهرست محتویات هر بخش از کتاب در انتهای آن بخش آمده است.

بخش اول کتاب دارای پاورقی‌های اندک است که بیشتر آنها به معرفی اعلام متن اختصاص یافته است.

بخش دوم دارای پاورقی‌های بسیار در موضوعاتی، همچون شرح برخی از ابهامات متن، نظرات دیگر عالمان، ترجمه و ضبط برخی از لغات<ref>مثلا ر.ک: پاورقی ص102، 142</ref>، اختلاف نسخ<ref>مثلا ر.ک: همان، ص136، 449</ref> و... است.

==پانویس==
<references/>

==منابع مقاله==
# متن کتاب.
# کرمی، محمدتقی، «دانشنامه جهان اسلام»، زیر نظر غلامعلی حداد عادل، تهران، بنیاد دائرة‌المعارف اسلامی، چاپ اول، 1387.


==وابسته‌ها==
{{وابسته‌ها}}

[[فتح المغيث، شرح ألفية الحديث]]

[[رده:کتاب‌شناسی]]