إتمام المسافر في مشاهد الائمة علیهم‌السلام
إتمام المسافر في مشاهد الأئمة(ع)، تقرير بحث سماحة آيةالله الشيخ محمد السند، به قلم گروهی از فضلا، تقریرات مباحث درسی آیت‌الله شیخ محمد سند است که به‌صورت یک جلد کتاب، به زبان عربی ارائه شده است. موضوع این اثر، فقه جعفری است و به‌صورت خاص، بحث نماز مسافر و اتمام نماز مسافر در مشاهد ائمه(ع) را بررسی می‌کند.
| إتمام المسافر في مشاهد الائمة علیهم‌السلام | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | سند، محمد (نويسنده) نخبة من الفضلاء (گردآورنده) |
| ناشر | مؤسسة الصادق(ع) |
| مکان نشر | ايران - تهران |
| سال نشر | 1393ش/2014م/1435ق |
| موضوع | فقه جعفری - رساله عملیه، نماز مسافر - جنبه های قرآنی، نماز مسافر - احاديث، نماز مسافر |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | BP 187/4 /س9الف2* |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
ساختار
کتاب، فاقد مقدمه است و مطالب در ذیل عناوین مختلف عرضه شده است. محلقات و تنبیهات مربوط به برخی از مطالب مطرح‌شده، در انتهای کتاب ذکر گردیده است.
گزارش محتوا
در ذیل عنوان تمهید ذکر شده که جمعی از متقدمین و برخی از متأخرین معتقد به عموم حکم تخییر میان قصر و اتمام در نماز مسافر در مرقدهای همه معصومین(ع) شده‌اند؛ یعنی آنان فضیلت اتمام نماز مسافر در نمازهای چهار رکعتی را مختص اماکن اربعه نکرده‌اند، بلکه این حکم را درباره مراقد تمام معصومین(ع)، مانند حرم کاظمین(ع) و حرم امام رضا(ع) در مشهد یا حرم عسکریین(ع) در سامرا هم جاری کرده‌اند. این موارد، علاوه بر حرم امیرالمؤمنین(ع) در نجف اشرف است؛ چه، آن مندرج در اماکن اربعه، بلکه اصل برای اتمام در مسجد کوفه است[۱].
با توضیح فوق مشخص می‌شود که محتوای مطالب این کتاب، حول چه مباحثی می‌گردد. نویسنده در این کتاب، ابتدا اقوال در مسئله را ذکر می‌نماید، سپس اقوال اصحاب درباره تعمیم را بیان می‌دارد و پس از آن، اقوال در توسعه را از جهات دیگری هم مورد بررسی قرار می‌دهد و مباحثی را به آن ملحق می‌نماید[۲].
ادامه مطالب کتاب، در بیان پنج وجه درباره تقریب ادله بر تعمیم استحباب اتمام مسافر در سایر مشاهد ائمه(ع)، علاوه بر مواضع چهارگانه، یعنی مواضع تخییر است. وجه اول: اصطیاد عموم از ادله، در موضوع است. دومین وجه عبارت از این است که: عموم تعلیل، یعنی قدسیت مکان، شامل موضوع هم می‌شود. وجه سوم، تعدد السنه موضوع اتمام است. چهارمین وجه عبارت است از: نص خاص بر اتمام نزد قبور بقیه ائمه معصوم(ع). پنجمین وجه هم عبارت است از شمول موضوع اتمام (حرم الله و حرم پیامبر خدا(ص) و حرم امیرالمؤمنین) نسبت به مشاهد مشرفه[۳].
در وجه پنجم، می‌خوانیم: در وجه سوم گذشت که عنوان «مشاهد» و «مشاهد النبي» بسیار در روایات آمده است و علاوه بر این، در وصف مراقد ائمه(ع) آمده که این مراقد حرم الله و حرم رسول(ص) هستند؛ چنان‌که در زیارات مستفیضه و غیر آنها به این عبارات برخورد می‌کنیم. همچنین وارد است که مراقد ائمه(ع)، از قبیل بیوت نبی(ص) هستند. از جمله روایاتی که در این‌باره وارد شده، صحیحه حسین بن ثویر است که در آداب زیارت امام حسین(ع)، از امام صادق(ع) وارد شده است. متن روایت بیان می‌کند: «إذا أتيت أباعبدالله(ع)، فاغتسل علی شاطئ الفرات و البس ثیابك الطاهرة، ثم امش حافيا فإنك في حرم من حرم الله و حرم رسوله» (هنگامی که به زیارت اباعبدالله(ع) رفتی، در فرات غسل کن و لباس‌های پاک بپوش، سپس با پای پیاده به محضر آن حضرت برو؛ زیرا تو در حرمی از حرم‌های خداوند و رسولش هستی). بنابراین، حرم آن حضرت در لسان روایاتی که در بیان اتمام مسافر در حرم الله و حرم رسول وارد شده، مندرج می‌شود.
اگر گفته شود دو روایت مربوط به حرم الله و حرم رسول، ظهور در قضیه خارجی دارند و تنزیل حرم آن حضرت، به‌منزله دو حرم مزبور، به‌لحاظ مطلق آثار نیست، در پاسخ می‌گوییم: ظاهر ادله ادراج این است که این امر به‌لحاظ حکم تعظیم و تقدیس و فضیلت است و این امر باعث توسعه عنوان حرمین می‌شود؛ به‌ویژه با وجود روایات معتبری که بیان می‌کنند: بیوت نبی(ص) و اهل بیت آن حضرت(ع)، پرفضیلت‌تر از مسجدین (مسجدالحرام و مسجدالنبی) است و مهم‌ترین سبب فضیلت مسجدالحرام این است که انبیای الهی در آن نماز گزارده‌اند و قبر هفتاد نبی در آن واقع شده است. مؤید استنباط ما در توسعه دادن حکم اتمام مسافر در مواضع اربعه به مشاهد ائمه(ع)، اطلاق حرم بر هرکدام از مراقد ائمه(ع)، در روایات است؛ درحالی‌که عنوان حرم، در روایات اتمام در مواطن اربعه اخذ شده و مدخلیت دارد و این امر مشعر بر این است که حرم بودن، علت در جواز و فضیلت اتمام نماز مسافر در این مواضع است[۴].
پس از بیان مطالب فوق، ملحقات مطالب و دو تنبیه در مسئله عموم تخییر و افضلیت اتمام در مشاهد ائمه(ع) بیان شده است. در ملحقات، سعی شده عموم موضوع، توضیح بیشتری بیابد؛ همچنین در این بخش، فضیلت و شرف مشاهد معصومین(ع) بیان شده و آیات «بيوت النور» و «مقام ابراهیم»، تبیین یافته‌اند و روایاتی در بیان اتمام امیرالمؤمنین(ع) در مسجد براثا به مدت چهار روز ارائه شده است. سپس روایاتی درباره فضیلت نوافل مسافر در مسجد غدیر آمده و پس از آن مؤیدات دیگری در تعمیم، ارائه شده است[۵].
در تنبیهات کتاب نیز، تنبیه اول درباره حدود اتمام است و تنبیه دوم درباره توسعه محل تخییر در بُلدان اربعه می‌باشد[۶].
وضعیت کتاب
فهرست مطالب در انتهای اثر ذکر شده است. پاورقی‌ها علاوه بر ذکر ارجاعات، در موارد معدودی حاوی توضیحاتی درباره برخی از عبارات متن است.
پانویس
منابع مقاله
متن کتاب.