اسکندر منشی
| نام | اسکندر منشی |
|---|---|
| نام‌های دیگر | اس‍ک‍ن‍درب‍ی‍ک ترکمان
اس‍ک‍ن‍درب‍ی‍ک منشی اسکندر ترکمان منشی، اس‍ک‍ن‍درب‍ی‍ک ترکمان، اسکندربیگ |
| نام پدر | |
| متولد | |
| محل تولد | |
| رحلت | 1043 ق |
| اساتید | |
| برخی آثار | تاریخ عالم‌آرای عباسی |
| کد مؤلف | AUTHORCODE2150AUTHORCODE |
اِسْكَنْدَرْ بِيْكِ مُنْشى (968 - پس از 1043ق)، منشى و مورخ نامدار روزگار صفويه و صاحب تاريخ عالم آراى عباسى.
به رغم شهرت اسكندربيك، آگاهى ما از زندگانى وى اندك، و منحصر است به اشارات كوتاه خود او در عالم آراى عباسى و ذيل آن و نيز آن چه قاضى احمد قمى، مورخ و تذكره نويس معاصر اسكندربيك در گلستان هنر درباره او آورده است. خاستگاه او به درستى دانسته نيست؛ اما برخى از محققان، وى را از ايل تركمان آذربايجان دانسته‌اند. از آن جا كه اسكندربيك خود تصريح كرده كه در 1038ق. (پس از مرگ شاه عباس و آغاز جلوس شاه صفى)، در 70 سالگى تأليف عالم آرا را به پايان رسانيده است، تولد وى مى‌بايست در 968ق. باشد. ابوالحسن قزوينى نيز در فوايد الصفويه (تأليف: 1211ق) همين تاريخ را آورده است.
اسكندربيك، چنانكه خود مى‌نويسد، پس از فراگيرى علوم متداول آن زمان و نيز «علم سياق به كار دولتى پرداخت؛ اما به زودى از اين شغل كه او را «از دريافت فضل و كمال به صد مرحله دور انداخته «بود، دست كشيد و به فراگيرى «علم انشاء» روى آورد. به گفته قاضى احمد قمى، اسكندربيك چندى در (دفتر شرعيات) به نويسندگى اشتغال داشت و آن گاه كه در 988ق. به روزگار سلطان محمد خدابنده استيفاى اين دفتر به قاضى احمد قمى واگذار شد، اسكندر بيك زير دست او به كار پرداخت.
در 994ق. كه حمزه ميرزاى وليعهد براى سركوب شورشيان تكلو، به عراق عجم لشكر كشيد، اسكندربيك در سمت منشى ديوان، ملازم او بود و خود نيز با شورشيان به نبرد پرداخت. او در 1001ق.، نزد شاه عباس به اصفهان رفت و در زمره (منشيان عظام) درآمد و در «ديوان انشاء» به كار پرداخت. اسكندربيك، همچنانكه خود گفته است و نيز از کتاب‌هاى بسيارى كه در تأليف عالم آراى عباسى از آن‌ها بهره برده، بر مى‌آيد كه وى ضمن پرداختن به امور ديوانى، مطالعات گسترده‌اى نيز در زمينه‌هاى تاريخ، ادب، جغرافيا و علوم ديگر داشته است. اسكندربيك، پس از مرگ شاه عباس (1037ق) ثبت رويدادهاى سلطنت شاه صفى، جانشين او را تا 1043ق. ادامه داد. از اين رو، مرگ او بايد، پس از اين تاريخ رخ داده باشد. روايت استورى از مرآة العالم مبنى بر اين كه اسكندربيك در 1038ق. درگذشته بى‌ترديد نادرست است.
آثار
عالم آراى عباسى، ذيل تاريخ عالم آراى عباسى، منشآت.