الآداب الشرعیة و المنح المرعیة

    از ویکی‌نور
    ‏الآداب الشرعیة و المنح المرعیة
    الآداب الشرعیة و المنح المرعیة
    پدیدآوراندمشقی، ابومعاذ ایمن بن عارف (حاشيه نويس) ابن مفلح، محمد بن مفلح‏ (نويسنده)
    ناشردار الکتب العلمية، منشورات محمد علي بيضون
    مکان نشربیروت - لبنان
    سال نشر1424 ‌‎ق یا 2003 م
    چاپ2
    موضوعفقه حنبلی - قرن 8ق.
    زبانعربی
    تعداد جلد3
    کد کنگره
    ‏‎‏BP‎‏ ‎‏179‎‏/‎‏5‎‏ ‎‏/‎‏الف‎‏2‎‏آ‎‏4‎‏

    الآداب الشرعية و المنح المرعية اثر شمس‌الدين محمد بن مفلح مقدسى حنبلى (متوفى 763ق)، مجموعه‌اى از آداب و سنن اسلامى مستند به آيات و روايات است كه به زبان عربى و در قرن هشتم هجرى نوشته شده است. اين نسخه از کتاب توسط ابومعاذ ايمن بن عارف دمشقى مورد تحقيق و تصحيح قرار گرفته است.

    ساختار

    کتاب با مقدمه مصحح آغاز و مطالب در سه جلد و حدود 130 فصل، تنظيم شده است. در ترتيب و تنظيم فصول، نظم خاصى رعايت نشده است. همچنين حجم مطالب فصول نيز از نظم خاصى پيروى نمى‌كنند؛ به‌گونه‌اى كه برخى از فصول در چند صفحه آمده و برخى نيز، بيش از چند سطر را به خود اختصاص نداده است.

    گزارش محتوا

    محقق اثر در مقدمه‌اش پس از ارائه تعريف لغوى و اصطلاحى ادب، مراتب سه‌گانه ادب با خالق، پيامبر(ص) و مردم را تبيين كرده است. سپس اقوام چند تن از علما را اهل سنت را در رابطه با ادب متذكر مى‌شود. سپس شرح حال وى را مورد بررسى قرار مى‌دهد.[۱]

    نگارش آداب و سنن پيش از اين اثر نيز سابقه داشته كه نويسنده در ابتداى کتاب به نام تعدادى از نويسندگان در اين موضوع اشاره كرده است: ابى‌داود سجستانى صاحب السنن، ابوبكر خلاّل، ابى‌بكر عبدالعزيز، قاضى ابى‌يعلى، ابن عقيل و ابن جوزى.[۲]

    وى در فصل اول کتاب بيان مراتب خوف، صبر و رضا پرداخته و به سخنان برخى از بزرگان، از جمله شيخ تقى‌الدين در «تحفة العراقية»، عبدالرحمن بن عوف و ابوالفرج بن جوزى در اين زمينه، اشاره كرده است.[۳]

    در فصل دوم، سخنان بزرگان در مورد بهتان، غيبت، سخن‌چينى و نفاق آمده است. در روايتى كه در اين فصل ذكر شده، خداوند به عيسى(ع) فرمود: سخن مردم در مورد خودت، تو را اندوهگين نسازد، زيرا اگر دروغ باشد، براى تو حسنه‌اى است كه انجامش نداده‌اى و اگر راست باشد، كفاره گناهت مى‌باشد.[۴]

    در فصل سوم، مكر، خدعه، تمسخر و استهزاء در آيات و روايات بررسى شده است. نويسنده در حرمت اين امور، به آياتى از قرآن كريم، از جمله آيه 11 سوره حجرات و آيه اول سوره همزه اشاره و رواياتى در ذم اين امور آورده است. از جمله روايتى مرفوعه از ترمذى بدين مضمون كه «ملعون است كسى كه مؤمنى را آزرده و با او مكر كند».[۵]

    در ديگر فصول جلد اول نيز مباحثى چون توبه و حقيقت آن، آداب امر به معروف و نهى از منكر و مراتب آن، نيكى به والدين، صله رحم و مانند آن مطرح شده است.

    در جلد دوم نيز پس از طرح مباحثى چون آداب کتابت، معاشرت و مانند آن در دو فصل كلى به دو موضوع «قرآن و مصحف» و «طب و معالجه» پرداخته شده است.

    در جلد سوم کتاب نيز آداب خوردن و نوشيدن و خواص خوراكى‌ها، آداب مسجد، آداب پوشيدنى‌ها و مستحبات و مكروهات فراوانى مورد مطالعه قرار گرفته است.

    وضعيت کتاب

    فهرست مطالب هر جلد در انتهاى آن آمده است.

    محقق اثر در پاورقى، روايات و مطالب نويسنده را مستند كرده است؛ در مواردى هم كه نتوانسته منبعى بيابد متذكر شده است.[۶]

    پانويس

    1. مقدمه محقق، ص3-8
    2. متن کتاب، ص9
    3. همان، ص10
    4. همان، ص15
    5. همان، ص18
    6. ر.ک: ص173، پاورقى اول

    منابع مقاله

    مقدمه و متن کتاب.