نمایش مبدأ برای الأمثال في الحديث النبوي صلی‌الله‌علیه‌وسلم

{{جعبه اطلاعات کتاب
| تصویر =NUR51022.J1.jpg
| عنوان = الأمثال في الحديث النبوي(صلي‌الله‌علیه‌وسلم)
| عنوان‌های دیگر =
|پدیدآورندگان 
| پدیدآوران = 
[[ابوالشیخ، عبدالله بن محمد]] (نویسنده)

[[حامد، عبدالعلی عبدالحمید]] (محقق)
|زبان 
| زبان = عربی
| کد کنگره =‏ /الف2الف8 / ???? PJA 
| موضوع =
|ناشر 
| ناشر = دارالسلفیه
| مکان نشر = هند -بمبئی
| سال نشر = 1987م
| کد اتوماسیون =AUTOMATIONCODE51022AUTOMATIONCODE
| چاپ =2
| تعداد جلد =1
| کتابخانۀ دیجیتال نور =51022
| کتابخوان همراه نور =51022
| کد پدیدآور = 3590
| پس از =
| پیش از =
}}
 
'''''الأمثال في الحديث النبوي صلی‌الله‌علیه‌وسلم'''''، اثر [[ابوالشیخ، عبدالله بن محمد|ابومحمد عبدالله بن محمد بن جعفر بن حبان]]، معروف به [[ابوالشیخ، عبدالله بن محمد|ابوالشیخ اصفهانی]] (متوفی 369ق)، مجموعه‌ای از ضرب‌المثل‌ها و حکمت‌های منسوب به پیامبر(ص) که با تحقیق [[حامد، عبدالعلی عبدالحمید|عبدالعلی عبدالحمید]] و اشراف [[مختار احمد ندوی]] به چاپ رسیده است.

==ساختار==
کتاب با دو مقدمه از ناشر و محقق، آغاز و امثال و روایات، بدون تبویب یا فصل‌بندی خاصی در 373 ضرب‌المثل، ارائه گردیده است.

==انگیزه تألیف==
هدف نویسنده، صرفاً جمع‌آوری حکم و امثال منسوب به پیامبر(ص) بوده و لذا به خلاف [[رامهرمزی، حسن بن عبدالرحمن|ابوعبدالله حسن بن عبدالرحمن رامهرمزی]] در کتاب «[[كتاب أمثال الحديث|أمثال الحدیث]]»، به شرح و تأویل آنها، نپرداخته است<ref>همان، ص14</ref>.

==گزارش محتوا==
در مقدمه ناشر که در سال 1402ق نوشته شده، به اهمیت کتاب، اشاره گردیده است<ref>مقدمه ناشر، ص3- 4</ref>.

در مقدمه محقق، ضمن اشاره به سلسله راویان کتاب<ref>مقدمه محقق، ص6</ref>، و تعریف واژه مثل و اقوال بزرگانی همچون زمخشری پیرامون آن<ref>همان، ص12</ref>، به شرح‌حال نویسنده<ref>همان، ص14</ref>، بررسی سند کتاب<ref>همان، ص15</ref>، تشریح نسخ آن<ref>همان، ص18</ref> و توضیح اقدامات تحقیقی صورت گرفته بر روی آن، پرداخته است<ref>همان</ref>.

سلسله راویانی که مؤلف روایات کتاب را از آنها، نقل کرده است، عبارتند از:
# ابواحمد محمد بن علی بن محمد بن عبدالله بن سمویه، معروف به مکفوف؛
# سید زاهد بن ابومحمد حمزه بن ابوالفضل عباس بن علی علوی؛
# شیخ ابوالحسن مسعود بن ابومنصور بن محمد بن حسن جمال؛
# حافظ ابوالحجاج یوسف بن خلیل بن عبدالله دمشقی؛
# ابوالعباس احمد بن حمد بن عبدالله ظاهری؛
# عبدالکریم بن عبدالنور بن منیر حلبی<ref>مقدمه محقق، ص6</ref>.

این کتاب، دربردارنده بیشترین امثالی است که به پیامبر(ص) منسوب گردیده و در انتهای کتاب، به دلیل مناسبت با موضوع، به مثل‌های برخی از حکما، مخصوصاً امثال منسوب به اکثم بن صیفی حکیم، اشاره شده است<ref>مقدمه محقق، ص13</ref>.

مؤلف در این کتاب، به بیان تشبیهات و مثال‌های موجود در احادیث نبوی(ص) پرداخته است. واژه مثل، در تشبیه چیزی به چیز دیگر به کار رفته و این امر، در قرآن کریم، بسیار اتفاق افتاده است، به‌گونه‌ای که تألیفات زیادی پیرامون امثال در قرآن کریم، به رشته تحریر درآمده است<ref>همان، ص12</ref>.

امثال النبی(ص)، به دو قسم تقسیم می‌شود: نخست مثل به معنی معروف آن، یعنی اقوال سایرین که در زبان مردم، مشهور شده است که مؤلف کتاب خویش را با آن آغاز نموده و به حدود 123 مثل از این قسم، اشاره کرده است. قسم دوم، به تمثیل‌ها اختصاص یافته است<ref>همان، ص14</ref>.

به‌منظور آشنایی با محتوای کتاب، به برخی از این امثال و راویان آنها، اشاره می‌شود:
# «الحرب خدعة»، این مثل را راویانی همچون عبدالله بن عمر، سعید بن ذی حدان، [[ابن عباس، عبدالله بن عباس|ابن عباس]] و عایشه نقل کرده‌اند<ref>متن کتاب، ص22- 24</ref>.
# «لیس الخبر کالمعاینة»، ابن عباس راوی این حدیث می‌باشد<ref>همان، ص25</ref>.
# «إن من الشعر حکمة و إن من البیان سحرا»، این روایت و روایات هم مضمون آن، توسط ابن عباس، سعد بن عیاض نقل شده است<ref>همان، ص26</ref>.
# «لا یلدغ المؤمن من جحر مرتین»، ابوهریره این روایت را نقل کرده است<ref>همان، ص28</ref>. این حدیث با عبارت «لایلسع المؤمن» نیز روایت شده است<ref>همان، ص29</ref>.
# «و سیأتیک بالأخبار من لم تزود»، ابن عباس و عایشه به خواندن این مصرع از پیامبر(ص) اشاره کرده‌اند<ref>همان، ص30</ref>.
# «زرغبا تزدد حبا»، حضرت علی(ع)، ابوهریره، جابر بن عبدالله انصاری، عبدالله بن عمر و ابوذر غفاری این مثل را از پیامبر(ص) نقل کرده‌اند<ref>همان، ص32</ref>.
# «الخیر عادة و الشر لجاجة»، معاویه بن ابی‌سفیان راوی این مثل است<ref>همان، ص36</ref>.
# «الخیر کثیر و قلیل فاعله»، عبدالله بن عمرو آن را نقل کرده است<ref>همان، ص37</ref>.
# «المستشار مؤتمن»، ابوهیثم بن تیهان، ام‌سلمه، ابن عباس، ابوهریره، عمر بن ابی سلمه، ابن زبیر، [[امام علی علیه‌السلام|حضرت علی(ع)]]، نعمان بن بشیر، ابوبکر، سمره، مغیره بن شعبه، و ابومسعود، راویان این حدیث می‌باشند<ref>همان</ref>.

==وضعیت کتاب==
فهرست مطالب، در انتهای کتاب آمده و در پاورقی‌ها، علاوه بر ذکر منابع<ref>ر.ک: پاورقی، ص62</ref>، به شرح‌حال و جرح و تعدیل برخی از راویان و اعلام مذکور در متن، پرداخته شده است<ref>ر.ک: همان، ص60</ref>.

==پانویس ==
<references />

==منابع مقاله==
مقدمه و متن کتاب.


==وابسته‌ها==
{{وابسته‌ها}}

[[أمثال العرب]]

[[الأمثال]]

[[الأنوار و محاسن الأشعار]]

[[جمهرة خطب العرب في عصور العربية الزاهرة]]



[[رده:کتاب‌شناسی]]
 
[[رده:زبان‌شناسی، علم زبان]]
 
[[رده:زبان و ادبیات شرقی (آسیایی)]]
 
[[رده:زبان و ادبیات عربی]]
[[رده:اردیبهشت (1400)]]