الإباضية بين الفرق الإسلامية

    از ویکی‌نور
    الإباضية بين الفرق الإسلامية
    الإباضية بين الفرق الإسلامية
    پدیدآورانمعمر، علي يحيي (نويسنده)
    عنوان‌های دیگرعند کتاب المقالات في القديم و الحديث
    ناشرسلطنة عمان، وزارة التراث القومي و الثقافة
    مکان نشرعمان - مسقط
    چاپ3
    موضوعاباضيه اباضيه - تاريخ
    زبانعربي
    تعداد جلد2
    کد کنگره
    ‏‎‏BP‎‏ ‎‏242‎‏ ‎‏/‎‏م‎‏6‎‏الف‎‏2
    نورلایبمطالعه و دانلود pdf

    الإباضية بين الفرق الإسلامية، تألیف علی یحیی معمر، کتابی است دو جلدی به زبان عربی با موضوع کلام اسلامی. نویسنده در این اثر، با اتخاذ موضعی پلورالیستی، در پی شرح و توضیح درباره فرقه اباضیه و پرده‎برداری از اشتباهات یا غرض‎ورزی‎های دیگران در گزارش از معتقدات یا ائمه این فرقه است. وی در این راستا از آرای قدما، معاصرین، مستشرقین و خود گروندگان به این مذهب، بهره می‎برد.

    ساختار

    کتاب، دو جلد دارد. جلد اول آن دارای تقدیمیه، سخنان علما در تأیید اباضیه، مقدمه و محتوای مطالب در سه باب است و جلد دوم در ادامه محتوای مطالب کتاب، سه باب دارد (مجموع کتاب، محتوای مطالب را در شش باب، ارائه کرده است) و یک خاتمه. برخی منابعی که نویسنده از آنها استفاده کرده، بعد از قرآن کریم، عبارتند از: تيسير التفسير محمد طفیش، تفسير القرآن العظيم اسماعیل بن کثیر، مجمع البيان طبرسی، الفرق بين الفرق عبدالقادر بغدادی، مقالات الإسلاميين ابوالحسن اشعری، تاريخ المذاهب الإسلامية محمد ابوزهره، تاريخ فلسفة الإسلام في القارة الإفريقية یحیی هویدی، مقدمة ديوان أبي‎بكر الستالي از عزالدین تنوخی، الخوارج و الشيعة یولیوس فلهاوزن به ترجمه عبدالرحمن بدوی، الدولة العربية نویسنده سابق به ترجمه ابوریده و...[۱].

    گزارش محتوا

    نویسنده، کتاب را با یک تقدیمیه با عنوان «يا أخي في الله» شروع می‎کند؛ تأکید او در این قسمت بر این است که هیچ‎کدام از فرقه‎های متعدد اسلامی بر دیگری برتری ندارد و در هر فرقه‎ای اتقیای برره و اشقیای فجره و سیاهی‎ لشکر وجود دارند. در واقع او در پی گسترش نگاهی پلورالیستی میان مذاهب است. وی می‎گوید: آنچه در گرایش به یک مذهب مهم است، معرفت و تعارف و اعتراف است که با معرفت، هر شخصی مستمسک دیگران را فهم می‎کند و با تعارف در سلوک و انجام امور اجتماعی مشترک می‎شوند و با اعتراف، هریک از مذاهب، مسلک دیگر مذاهب را قبول می‎کند و به آنان همان‎قدر حق می‎دهد که به خودش؛ زیرا صاحبان مذاهب، مجتهد هستند و مجتهد ممکن است مُصیب باشد یا مُخطئ[۲].

    او در ادامه کلماتی از عزالدین تنوخی، مصطفی شکعه، محمد احمد ابوزهره، مبرد، یحیی هویدی، ابواسحاق طفیش و بیوض ابراهیم عمر در تأیید اباضیه و اباضیون می‎آورد[۳].

    علی یحیی معمر، به تبعیت از برخی، آنچه درباره فرق اسلامی نوشته شده را «مقالات» می‎نامد و اکثر نوشته‎ها در این زمینه را حاصل اغراض سیاسی می‎داند. وی، مؤید این نظرش را شواهدی می‎داند که در کتاب‎های «مقالات» وجود دارد[۴].

    ظاهرا انگیزه او از نوشتن این کتاب، ارائه تصویری واضح از فرقه اباضیه و رفع اعوجاج‎های حاصل از گزارش‎های دیگران است. به نظر او، اکثر کسانی که به‎عنوان ائمه فرق، معرفی شده‎اند و اقوالی در قضایا به آنان نسبت داده شده، مردمی عوام یا شبیه به عوام هستند که صاحب زبان‎های تیز یا شمشیرهای برنده‎ یا اراده‎های قوی و برای حاکمان خطرناک بوده‎اند. بااین‎حال، اقوال شاذی به آنها نسبت داده شده که فکر جهمور را در آن زمان به خودش مشغول می‎کرده است. با این وضعیت جای تأمل دارد که آیا آنان سخن حقی را بر زبان رانده‎اند یا آلت دست قدرت‎های سیاسی بوده‎اند[۵].

    علی یحیی معمر، می‎نویسد: امروزه، اگر کسی این موضوع را بازنگری کند، به چیزهای عجیبی می‎رسد؛ درباره برخی فرقه‎های کامل، نه از امامانشان اثری هست، نه از سخنانشان و نه مواضع انتقادی‎اشان، مگر گزارشات اغراق‎آمیزی که از دشمنانشان بر جای مانده است. وی می‎گوید: هنگامی که در کتاب‎های «مقالات» درباره مباحث مربوط به اباضیه می‎خواندم، دیدم عقاید و آرا و اقوال عجیبی را (به‎صورت صریح یا ضمنی) به آنان نسبت می‎دهند. همچنین از کسانی به‎عنوان ائمه آنان نام برده‎اند که من یقین داشتم خود اباضیه به اینها (اقوال و ائمه) معتقد نیستند[۶].

    او می‎گوید: نسبت‎های این‎چنینی، میان اباضیه و سایر فرقه‎های اسلامی شکافی ایجاد کرد که در گذشته عمیق‎تر بود و امروزه کمتر شده است. وی ابراز امیدواری می‎کند که با نوشتن این اثر، در عصر همبستگی مسلمانان در وحدت عقیده و عمل و سلوک در مقابل دشمنان اسلام، قدمی در راه تحکیم یک‎رنگی آنان برداشته باشد (با مراعات آزادی در اندیشه و احترام کامل به تمام ائمه مسلمین و علمایشان و بدون حمله یا دفاع یا تقدیس و تعظیم).

    علی یحیی معمر، در این کتاب، سعی کرده که بعضی کتاب‎های قدما و معاصرین را همراه کند تا جایگاه حقیقی اباضیه در میان امت اسلامی را نشان دهد. البته عذر قدما در برخی نواقصشان در گزارش حال اباضیه، به‎خاطر عدم وجود وسایل تحقیقی امروزین، موجه می‎نماید. مستشرقین نیز انگیزه‎های خاص خودشان را از نوشتن درباره اسلام و مسلمین، داشته و دارند که در فصل مربوط به خودش، در کتاب بیان می‎گردد. در مجموع، مباحث کتاب (غیر از مقدمات) در شش بخش بیان شده که هر بخشی هم دارای فصولی است؛ بخش اول درباره نظریات قدما درباره این فرقه است، بخش دوم، درباره نظریات معاصرین، بخش سوم، درباره نظریات مستشرقین، بخش چهارم، درباره آرا و اندیشه‎های اباضیه، بخش پنجم، درباره مفاهیمی که واجب است مخفی بماند و بخش ششم، حاوی ملاحظات و تعلیقات می‎باشد[۷].

    وضعیت کتاب

    فهرست مطالب هر جلد در انتهای همان جلد آمده و فهرست مراجع، پیش از فهرست مطالب در جلد دوم. پارورقی‎های کم‎تعداد کتاب، حاوی مطالب مفیدی در شرح محتوا و معرفی دیگر منابع هستند.

    پانویس

    1. ر.ک: کتاب، ج2، ص302-305
    2. ر.ک: تمهیدیه کتاب، ج1، ص5-6
    3. ر.ک: همان، ص6-7
    4. ر.ک: مقدمه کتاب، ج1، ص9
    5. ر.ک: همان، 9-10
    6. ر.ک: همان، ص10
    7. ر.ک: همان، 11-12

    منابع مقاله

    مقدمه و متن کتاب.


    وابسته‌ها