الإجماع
| الإجماع | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | ابن منذر، محمد بن ابراهیم (نويسنده)
حنیف، أحمد بن محمد (محقق) حنیف، أحمد بن محمد (مقدمه‌نويس) |
| ناشر | صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران. اداره کل پژوهشهای اسلامی رسانه. نشر دین و رسانه ** صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران. شبکه 4. گروه فرهنگ و اندیشه دینی |
| مکان نشر | امارات |
| سال نشر | 1420ق - 1999م |
| چاپ | 2 |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | الف۲الف۹ 170 BP |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
الإجماع، نوشته عالم شافعی و مفسر قرآن سده چهارم محمد بن ابراهیم نیشابوری، معروف به ابن منذر نیشابوری (متوفی 318ق)، از نخستین کتب فقهی اصولی اوست. تحقیق و مقدمه این اثر به قلم ابوحماد صغیر احمد بن محمد حنیف است.
در این نسخه از کتاب، اجماعات در قالب 845 مسئله در 63 کتاب فقهی مطرح شده است. مباحث با کتاب طهارت شروع و به کتاب غصب ختم شده است.
اطلاع و احاطه ابن منذر بر اختلاف و اتفاق فقها در مسائل گوناگون، بی‌شک از جهات شایان توجه شخصیت فقهی اوست، تا حدی که نووی یادآور شده که علمای مذاهب مختلف به گفته او اعتماد داشته و نظر او در بیان آراء مذاهب گوناگون مورد قبول عامه بوده است. او در عین نقل آراء، به بررسی در آنها نیز می‌پرداخته و در این باب کسی را یارای رقابت با وی نبوده است. کتاب «الإجماع» ابن منذر که درباره اتفاق نظر علمای مذاهب در مسائل فقهی تألیف شده، این گفته را مستند می‌سازد، و وجود نظرات فقیهانی چون: ابن ابی‌لیلی از اصحاب رأی، حسن بن صالح، اوزاعی و یعقوب بن ابراهیم از اصحاب حدیث مؤید آگاهی وی بر مذاهبی جز مذاهب چهارگانه است[۱].
آن‌گونه که در دائرةالمعارف بزرگ اسلامی آمده، «الإجماع»، کم‌حجم‌ترین اثر ابن منذر در زمینه فقه بوده و مشتمل بر 765 مسئله است. این اثر بدون شک از نخستین کتب فقهی است که از بین نرفته است. «الإجماع» بار نخست در 1985م به چاپ رسیده و سه چاپ انتقادی آن نیز توسط عبدالله عمر بارودی، محمدعلی قطب و فؤاد عبدالمنعم احمد منتشر شده است. این چاپ 767 مسئله را در بر دارد[۲]. البته محقق نسخه حاضر، نخستن چاپ را در سال 1402ق/1982م دانسته است[۳].
ازآنجاکه صیغه اجماع و الفاظ آن در سه کتاب «الإجماع»، «الأوسط» و «الإشراف» یکی است و مبحث اجماع در این سه کتاب به‌لحاظ اجمال و تفصیل و تقدم و تأخر متفاوت است، لذا ابوحماد دو کتاب اخیر را به‌منزله دو نسخه در تصحیح «الإجماع» دانسته است[۴].
ابن منذر در اجماعات خود تابع طبری و پیروانش بوده است. او مسئله را ذکر کرده و اگر در آن اختلاف شاذ یا رأی منفردی بوده که سند صحیح نداشته، اجماع اهل علم را معتبر دانسته و به اختلاف یک یا دو نفر اعتنا نمی‌کند[۵].
پانویس
منابع مقاله
- مقدمه محقق.
- حاج منوچهری، فرامرز، دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، زیر نظر کاظم موسوی بجنوردی، تهران، مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، چاپ اول، 1392.