البرق المتالّق في محاسن جلّق

    از ویکی‌نور
    البرق المتالّق في محاسن جلّق
    البرق المتالّق في محاسن جلّق
    پدیدآورانجادر، محمد ادیب (محقق) ابن راعی، محمد بن مصطفی (نویسنده)
    ناشرجمهوریة مصر العربیة، مجمع اللغة العربية
    مکان نشردمشق - سوریه
    سال نشر2008 م
    چاپ1
    موضوعدمشق - تاریخ دمشق - تاریخ - شعر
    زبانعربی
    تعداد جلد1
    کد کنگره
    ‏DS‎‏ ‎‏99‎‏ ‎‏/‎‏د‎‏8‎‏الف‎‏2

    البرق المتالّق في محاسن جلّق، كتابى است به زبان عربى كه درباره جغرافياى شهر دمشق نگاشته شده و در آن از آثار منظوم و منثورى كه درباره زيبايى‌های دمشق، گردشگاه‌ها، گل‌ها و گياهان، نهرها، دره‌ها و چشمه‌های اطراف آن نگاشته شده، استفاده گرديده است.

    انگيزه تألیف

    مؤلف به دو عامل ذيل، كه انگيزه نگارش اين اثر از جانب وى بوده، اشاره مى‌كند:

    1- علاقه وى به آشنايى با تاريخچه و اوضاع جغرافيايى موطن خويش و معرفى آن به ديگران.

    2- عرق و تعصب ملى.

    زمان تألیف

    آغاز نگارش اين اثر معلوم نيست؛ اما در سال 1171 ق. نگارش آن پایان يافته است.

    ساختار

    كتاب داراى يك مقدمه، شش فصل، و يك خاتمه است.

    در اين فصول به ترتيب به معرفى شام و زيبايى‌هاى آن و...، گل‌هاى شام، نهرهاى جارى در شام و تقسيمات آنها و نيز معرفى هفت نهر اصلى اين شهر، دشت‌هاى شام، چشمه‌هاى جارى در شام پرداخته شده و در فصل اخير نيز، مؤلف اشعارى را كه برخى شاعران شامى در وصف شام، در مقام هماوردى با شاعران اندلس، كه اشعارى در وصف زيبايى‌هاى اندلس سروده‌اند، نقل نموده است.

    گزارش محتوا

    از دو عنوان اين كتاب؛ يعنى «البرق المتألق في محاسن جِلَق» و «محاسن الشام» چنين بر مى‌آيد كه مراد نویسنده از «جِلّق» همانا شام است و نه منحصراً محله‌اي در دمشق، چنانكه برخى پنداشته‌اند، يا قريه‌اي در نزدیک آن، زيرا ابن‌راعى در اين كتاب كه در 1171ق.به پایان رسانده، آنچه را به نثر يا به نظم در مدح دمشق ديده، گرد آورده است. اين كتاب با ارجوزه‌اي در 184 بيت آغاز مى‌شود كه درباره زيبايى‌های دمشق، گردشگاه‌ها، گل‌ها و گياهان، نهرها، دره‌ها و چشمه‌های اطراف آن است. از جهتى ديگر مى‌توان آن را نمونه‌اي جالب از ادبيات جغرافيايى دانست كه مؤلف در آن به توصيف شام با انواع كنايات، استعارات، اشارات، تشبيهات و غيره مى‌پردازد.

    نگارنده در اين كتاب به سه روش به مدح و ستايش دمشق پرداخته است:

    در روش اول، وى به ذكر ابياتى مى‌پردازد كه در خصوص دمشق و در مدح آن سروده شده است.

    در روش دوم، مؤلف از برخى ابيات كه در مدح ساير اماكن و شهرهاى جهان سروده شده، در مدح و ستايش دمشق و اماكن آن استفاده مى‌كند، بدون اين كه تغييرى در آنها ايجاد كند.

    در روش سوم، به همان روش دوم عمل مى‌كند با اين تفاوت كه نام اماكن زيباى شهرهاى ديگر را كه در ابيات مورد نظر، مدح و ستايش شده تغيير داده و نام اماكن دمشق را به جاى آنها مى‌گذارد.

    وضعیت کتاب

    كتاب داراى پاورقى‌هایى به قلم آقاى محمد اديب الجادر، محقق كتاب و نيز فهرست‌هاى ذيل مى‌باشد:

    فهرست آيات قرآنى، فهرست احاديث، فهرست اعلام، فهرست اقوام و گروه‌ها و قبائل، فهرست اماكن و شهرها و نهرها و دشت‌ها، فهرست كتب، فهرست امثال، فهرست گل‌ها، فهرست اشعار، فهرست منابع و مآخذ، فهرست موضوعات و بالاخره فهرست فهرست‌هاى مذكور. در پایان كتاب نيز تصوير چند نقشه درج گرديده است.

    منابع مقاله

    1- محقق، سيمين، دائرةالمعارف بزرگ اسلامى، ج3، ص530.

    2- مقدمه محقق آقاى محمد اديب الجادر.

    3- متن كتاب.