التفقه في الدين: حوار مع السيد كمال الحيدري
التفقه في الدين: حوار مع السيد كمال الحيدري، حاصل 22 گفتگوی بیست‌دقیقه‌ای رادیویی عباس باقری با سید کمال حیدری (معاصر) است که در رادیو تهران پخش شده و به قلم طلال حسن، در قالب کتاب چاپ شده است. این کتاب به زبان عربی در یک جلد با موضوع فقه و اصول و کلام اسلامی، توسط انتشارات دار فراقد منتشر شده است.
| التفقه في الدين | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | حيدري، کمال (نویسنده) حسن، طلال (محقق) |
| عنوان‌های دیگر | حوار مع السيد کمال الحيدري |
| ناشر | دار فراقد |
| مکان نشر | ايران - قم |
| سال نشر | 2004م , 1425ق |
| کد کنگره | /ح5ت7 167 BP |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
ساختار
کتاب، دارای مقدمه طلال حسن و محتوای مطالب در پنج فصل است.
گزارش محتوا
طلال حسن در مقدمه کتاب، پس از تقسیم‌بندی انسان‌ها به کسانی که در حاجاتشان تلاشی نمی‌کنند و کسانی و علوم مادی را کافی در رسیدن به مقصود می‌دانند و دیگرانی که علاوه بر علوم مادی به علوم دیگری برای پاسخ به سؤال‌های مبدأ و معاد و فلسفه هستی (از کجا آمده‌ام آمدنم بهر چه بود/ به کجا می‌روم آخر نممایی وطنم) و... متذکر می‌شود که این اثر با برجسته کردن اهمیت «تفقه در دین» در زندگی یک مسلمان، این حقیقت را تأیید می‌کند که به علوم دیگری در این راستا نیاز هست. همچنین این اثر علاقه‌مند است ویژگی‌های یک سری موضوعات مفصل را بیان کند که حتی در کتاب‌های روش‌شناختی ما تقریباً ازدست‌رفته یا نادر است، و در آن موارد نادر نیز به‌صورت مختصر یا با الفاظ نارسا گفته شده و از آن رد شده‌اند به‌گونه‌ای که فهم آن بر فرد فرهنگی و عالم هم دشوار است، چه رسد به اشخاص عامی. شاید از برجسته‌ترین این مباحث بتوان از تقلید در اصول دین، مشکلات قرائت نص شرعی، تمرکز بر ضرورت داشتن رویکرد صحیح مبتنی بر مجموعه‌ای از ضوابط و قواعد برای هر علم و سایر مسائل مفصل نام برد. علاوه بر این امور این اثر، به عناوین دیگری نیز می‌پردازد که از امور مذکور کم‌اهمیت‌تر نیست مانند مفهوم اعلمیت، بیان وسایل تفقه عام و سایر مسائل حیاتی که خواننده گرامی در لابه‌لای سطرهای این اثر مشاهده خواهد کرد.[۱]
مطالب اصلی این کتاب، عبارت است از 22 گفتگوی ضبط شده در نوار صوتی که هرکدام 20 دقیقه طول کشیده و از رادیو تهران پخش شده است. استاد عباس باقری این گفتگو را بسیار مثمر ثمر و مفید توصیف کرده است و البته خواننده گرامی باید پس از مطالعه موارد متعددی که در کتاب مطرح شده، درباره عمق و ارزش مطالب آن حکم کند.[۲]
مطالب، موضوعات و اطلاعات فشرده و متمرکز که استاد کمال حیدری در این گفتگو به ما ارائه داده است مطالب جدیدی از وی نیست، بلکه این مطالب را در کتاب‌هایش نیز مطرح کرده است. در این گفتگوها راه‌حل‌هایی از سوی وی برای بسیاری از مشکلات که اندیشه بشر به آن دچار شده و در بسیاری از زمینه‌ها وی را به خطر انداخته، مطرح شده است.[۳]
طلال حسن می‌نویسد: استحکام و متانت مصاحبه‌گر و مصاحبه‌شونده و اصل گفتگو، مسئولیت بزرگی را برعهده وی گذاشته که نیازمند دقت، مراقبت، جدیت، صبر، و دقت و کنترل در نحوه ارائه محورها و محتوای مطالب بوده است. در برخی موارد اندک نیز مباحثی مطرح شده که نیازمند توضیح بوده و در کل، ترتیب موضوعات و متن از طریق برش و تقطیع نصوص و ادغام برخی موارد دیگر و تقدیم و تأخیر برخی از گفتگوها و استخراج سرفصل‌ها و عناوین فرعی در فصول و همچنین استخراج منابع و مصادر بحث و متابعت از آن‌ها و پس‌ازآن تایپ کتاب و مطابقت مجددش با اصل مطالب و سایر امور از مواردی بوده که نیازمند کارهای فنی در نوشتن و آماده‌سازی اثر، بوده است. در همین راستا، این کتاب در پنج فصل برای خواننده تقدیم شده که بنفسه خواننده و اجتماع را در ارتقای نردبان تفقه و فرهنگ عمومی ترغیب کند و به‌طورخاص، متخصصین در این امر را به نگاه دقیق در اموری که هنوز دست‌نخورده و بکر باقی مانده، ترغیب کند و همچنین دیگرانی که نظراتی را مطرح کرده‌اند را نیز به تأمل و نظر دقیق‌تر و شاید برگشتن از نظرشان و... وا دارد.[۴]
این کتاب، برای همه خوانندگان در تمامی سطوح علمی، حرف برای گفتن دارد. این اثر یک فرهنگ عمومی و در برخی موارد فرهنگ خاصی را تصویر می‌کند که جامع میان قول و عمل است؛ زیرا همه امت را به اخذ به اسباب فرهنگ عمومی و خاص، دعوت می‌کند و مطالبش را به طریقی ارائه می‌کند که همراه با یکی از دلایل (فهم عمومی یا خاص) باشد.[۵]
نویسنده، محتوای مطالب کتاب را در پنج فصل مطرح کرده است. او در فصل اول درباره تفقه در دین بحث می‌کند؛ در این فصل، اهتمام شریعت به تفقه در دین، معنی تفقه و دین، اقسام دین، بیان و روشن کرده دایره تفقه، ضرورت تأسیس علم اصول عقاید و علم اصول تفسیر و تفقه عام و تفقه خاص، بیان می‌شود.[۶] در دومین فصل کتاب، نیاز به‌واسطه در فهم متن (نص) بیان می‌گردد؛ در این فصل علاوه بر این، مباحث اقتران تقلید به تفقه عام و حدود و ثغور ارتباط میان متخصص و غیره، مشخص می‌گردد.[۷] سومین بخش کتاب، بیانگر مباحث تقلید در اصول دین است. در این بخش نیز علاوه بر این، بحث نیازمندی به مرجعیت در عقاید، نوعیت علم متخصص، عدم انحصار طریق علم به نظر، و همچنین ادله قائلین به عدم جواز تقلید در عقاید و رد آن، بیان می‌گردد.[۸] در چهارمین فصل کتاب، داده‌ها و ابعاد پدیده تخصص به بحث گذاشته می‌شود. این فصل به ابعاد این قضیه می‌پردازد و سه بُعد آن را بیان می‌دارد. در بیان بُعد اول از حوزه‌های علمیه، در بعد دوم از مردم و در بعد سوم از سطح وسایل و ادوات، صحبت می‌شود.[۹] در پنجمین فصل از زبان متن و زبان متخصص سخن به میان می‌آید و در آن علاوه بر وسایل تفقه عام از خطرات برداشت‌های غیرمتخصصان از نص شرعی نیز صحبت به میان می‌آید.[۱۰]
وضعیت کتاب
فهارس فنی کتاب شامل فهرست‌های آیات قرآنی، احادیث و روایات شریفه، مصادر و مراجع و محتوای مطالب در دو بخش تفصیلی و اجمالی، در انتهای اثر ذکر شده است. در بخش تقدیمیه کتاب این‌گونه آمده است: «إلی الذین عاشوا للعطاء و أنفقوا العمر فی ترویج الشریعة الغرّاء و إلی الذین یستمعون القول فیتّبعون أحسنه».[۱۱]
پاورقی‌های کتاب، علاوه بر ذکر ارجاعات، گاهی حاوی مطالبی در شرح و توضیح محتوای مطالب است.
پانویس
منابع مقاله
مقدمه و متن کتاب.