نمایش مبدأ برای التنبيه بالمعلوم (البرهان علی تنزيه المعصوم عن السهو و النسيان)

{{جعبه اطلاعات کتاب
| تصویر =NUR18775J1.jpg
| عنوان = التنبيه بالمعلوم (البرهان علی تنزيه المعصوم عن السهو و النسيان)
| عنوان‌های دیگر =
| پدیدآوران = 
[[حر عاملی، محمد بن حسن]] (نویسنده)

| زبان =عربی
| کد کنگره =‏BP‎‏ ‎‏223‎‏/‎‏32‎‏ ‎‏/‎‏ح‎‏4‎‏ت‎‏9 
| موضوع =
احاديث 

عصمت (اسلام) 
| ناشر = 
دفتر تبليغات اسلامی حوزه علميه قم، مرکز انتشارات 
| مکان نشر = ایران - قم
| سال نشر =مجلد1: 1376ش

| کد اتوماسیون =AUTOMATIONCODE18775AUTOMATIONCODE
| چاپ =1
| شابک =964-424-252-1
| تعداد جلد =1
| کتابخانۀ دیجیتال نور =18764
| کد پدیدآور =
| پس از =
| پیش از =
}}

'''التنبيه بالمعلوم (البرهان علی تنزيه المعصوم عن السهو و النسيان)''' اثر [[حر عاملی، محمد بن حسن|شیخ حر عاملی]]، با تحقیق محمود بدری، کتابی است که در آن، احادیث مربوط به عصمت رسول‌الله(ع) و ائمه شیعه(ع) نقل شده و مفاسد عدم اعتقاد به عصمت، مورد بررسی قرار گرفته است.
کتاب به زبان عربی و در سال 1078ق نوشته شده است.<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/18764/1/184 متن کتاب، ص184]</ref>

==ساختار==
کتاب با دو مقدمه از محقق و مؤلف آغاز و مطالب در دوازده فصل، تنظیم شده است.
مطالب کتاب درباره اثبات عصمت پیامبر(ص) و ائمه(ع) است.<ref>اخبار کتاب، ص171</ref> 

==گزارش محتوا==
در مقدمه محقق، ضمن ذکر معنای لغوی و اصطلاحی عصمت و برخی از شایعات پیرامون عدم عصمت معصومین(ع)، مختصری از زندگی‌نامه نویسنده و آثار وی بیان و در ادامه، به اقدامات مربوط به تحقیق و تصحیح کتاب، اشاره گردیده است.<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/18764/1/9 مقدمه محقق، ص9]</ref>
در مقدمه نویسنده، به‌صورت مختصر، به محتوای فصول کتاب، اشاره گردیده است.<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/18764/1/43 مقدمه مؤلف، ص43]</ref>
در فصل اول، عباراتی از علما و فقها ذکر گردیده که در آن‌ها، به نفی سهو از پیامبر(ص) و ائمه(ع) در عبادات و غیر عبادات، تصریح شده است.<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/18764/1/44 همان، ص44]</ref>
از جمله این علما، عبارتند از: [[طوسی، محمد بن حسن|شیخ طوسی]] در کتاب «تهذیب» و «الإستبصار» و [[مفید، محمد بن محمد|شیخ مفید]] در رساله‌ای منسوب به ایشان در رد بر کسی که سهو را بر معصوم(ع) جایز دانسته است.<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/18764/1/47 متن کتاب، ص47]</ref>
در باب دوم، عبارتی از [[ابن بابویه، محمد بن علی|شیخ صدوق]] ذکر گردیده که در آن، سهو از نبی(ص) و امام(ع) در عبادت را جایز دانسته است.<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/18764/1/44 مقدمه مؤلف، ص44]</ref>
این عبارت، از کتاب «من لایحضره الفقیه» ذکر گردیده و مربوط به حدیثی است از [[امام جعفر صادق(ع)|امام صادق(ع)]] که توسط سعید الاعرج، روایت شده است.<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/18764/1/67 متن کتاب، ص67]</ref>
فصل سوم، پیرامون آیاتی است که به‌صورت مطلق سهو از نبی(ص) و امام(ع) را نفی می‌کند<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/18764/1/44 مقدمه مؤلف، ص44]</ref>
نویسنده از میان آیاتی که به این امر دلالت دارند، به دوازده مورد از آن‌ها اشاره نموده است، از جمله: آیه 33 و 31 سوره آل‌عمران، 21 و 32 احزاب، 3 و 4 نجم، 7 حشر، 12 الحاقه، 6 اعلی، 156، 157 و 158 آل‌عمران و..<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/18764/1/73 متن کتاب، ص73]</ref>
در فصل چهارم، احادیثی که سهو، شک و نسیان از نبی(ص) و امام(ع) را به‌صورت مطلق نفی کرده‌اند، مورد بحث و بررسی قرار گرفته است.<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/18764/1/44 مقدمه مؤلف، ص44]</ref>
این احادیث، مربوط به [[ابن بابویه، محمد بن علی|شیخ صدوق]] در کتاب «من لایحضره الفقیه»؛ ثقة‌الاسلام کلینی در کتاب «العقل و الجهل»، باب «اختلاف الحدیث»، اول کتاب «الحجة»، باب «نادر جامع في فضل الإمام و صفاته»، باب «إن الأئمة ورثوا علم النبي و جميع الأنبياء و الأوصياء» و باب «الصحیفة و الجفر و الجامعة و مصحف فاطمة(س)»؛ [[طوسی، محمد بن حسن|شیخ طوسی]] در کتاب «التهذیب»؛ حدیث مستفیضی بین عامه و خاصه از پیامبر(ص) بدین مضمون که: «صلوا کما رأیتمونی أُصلی» و «خذوا عني مناسككم»؛ صدوق در کتاب «العلل» در باب العلة التي من أجلها صارت الإمامة في ولد الحسين دون الحسن(ع)» و... است.<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/18764/1/81 متن کتاب، ص81]</ref>
نویسنده در فصل پنجم، به بررسی وجوه عقلی نفی خطا، غلط، سهو، شک و نسیان از نبی(ص) و امام(ع) پرداخته است.<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/18764/1/44 مقدمه مؤلف، ص44]</ref>
تمامی ادله‌ای که وی در این فصل به توضیح آن‌ها پرداخته است، عقلی می‌باشند؛ هرچند مقدمه برخی از آن‌ها نقلی است.<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/18764/1/109 متن کتاب، ص109]</ref>
اولین دلیل ذکر شده در این فصل، مربوط به [[علم‌الهدی، علی بن حسین|سید مرتضی]] بوده که از کتاب «تنزیه الأنبیاء» نقل شده است. بنابراین دلیل، اگر خطا، غلط، سهو، شک و یا نسیان بر معصوم(ع) جایز باشد، تنفیر (نفرت) از آن‌ها حاصل شده و به عدم قبول اقوال و افعالشان می‌انجامد و این نقض غرض بوده و ممکن نیست<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/18764/1/109 همان]</ref>
دلیل دوم، بر این امر مبتنی است که ما مأمور به اتباع و پیروی از معصومین(ع) و ترک اعتراض بر آن‌ها هستیم و اگر خطا، غلط، سهو، شک و یا نسیان در مورد ایشان، جایز باشد، تبعیت از آن نیز جایز بوده و ما نیز مأمور به خطا، غلط، سهو، شک و نسیان خواهیم بود و حال آن‌که امر به این امور، قبیح بوده و امر قبیح بر شارع مقدس، جایز و ممکن نیست<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/18764/1/110 همان، ص110]</ref>
در فصل ششم، بعضی از مفاسدی که بر تجویز سهو بر معصوم(ع) مترتب خواهد گردید، مورد بحث و بررسی قرار گرفته است.<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/18764/1/44 مقدمه مؤلف، ص44]</ref>
از جمله این مفاسد، عبارتند از: پایین آمدن منزلت ایشان در قلوب و نفوس مردم؛ احتیاج معصوم(ع) به رعیت؛ عدم امکان فرق بین سهو و نسخ؛ عدم حجت مطلق بودن فعل و قول معصوم(ع)؛ امکان وقوع معصیت، فعل حرام و ترک واجب به‌صورت سهوی؛ اختصاص عصمت به‌وقت تبلیغ و جواز معصیت عمدی قبل از آن؛ وجوب امربه‌معروف و نهی از منکر واقع شدن ایشان توسط مردم؛ عدم قبول شهادت آنان در بعضی از صور؛ جواز تعدی سهوی از حدود؛ جواز امر به منکر و نهی از معروف به‌صورت سهوی و در صور جزئی و جواز افضل بودن بعضی از مردم در برخی از صور بر آنان و لزوم تقدیم مفضول بر فاضل<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/18764/1/123 متن کتاب، ص123]</ref>
فصل هفتم، هشتم و نهم، ذکر شبهه جواز سهو از معصوم(ع) در عبادت و ضعف اخبار دال بر آن و عدم جواز عمل به این‌گونه اخبار و لزوم حمل آن‌ها بر ظواهرشان، مورد بحث و بررسی قرار گرفته است.<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/18764/1/125 متن کتاب، ص125]</ref>
فصل دهم، در بیان تأویل احادیث سهو بوده و در فصل یازدهم، جواب از استدلال [[ابن بابویه، محمد بن علی|شیخ صدوق]]، تبیین گردیده است.<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/18764/1/45 مقدمه مؤلف، ص45]</ref>
آخرین فصل، در ذکر بعضی از نظایر و اشباه احادیث سهوی است که حمل آن‌ها و بر ظواهرشان، صحیح نیست<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/18764/1/45 مقدمه مؤلف، ص45]</ref> 

==وضعیت کتاب==
فهرست مطالب و فهارس فنی عامه، از جمله: فهرست آیات، روایات و اعلام مذکور در متن و همچنین مصادر مورد استفاده محقق، در انتهای کتاب آمده است.

پاورقی‌ها بیشتر به ذکر منابع اختصاص یافته است.

از جمله اقداماتی که محقق در کتاب اعمال نموده، عبارت است از:
# تطبیق آیات ذکر شده در کتاب با قرآن کریم و ثبت آن‌ها بر اساس قرآن.
# ذکر مصادر و اختلاف نسخ بین [] و اشاره به آن در محل خود.
# اقتصار در اشاره به موارد اختلافی- بین نسخ و مصادر- به موارد مهم و قابل اعتناء.
# ثبت احادیث وارده در کتاب از مصادر حدیثی معتبر.
# تهیه فهارس فنی و ذکر آن‌ها در انتهای کتاب.


==پانویس ==
<references/>
==منابع مقاله==
#مقدمه و متن کتاب؛
#[[:noormags:26683|«اخبار کتاب»، پایگاه مجلات تخصصی نور، نشریه: فلسفه و کلام، «کیهان اندیشه» مهر و آبان 1376- شماره 74 (4 صفحه- از 169 تا 172)]].

==وابسته‌ها==
 
 

[[رده:کتاب‌شناسی]]
 
[[رده:اسلام، عرفان، غیره]]
 
[[رده:کلام و عقاید]]
 
[[رده: مباحث خاص کلامی]]
 
[[رده:امامت]]

[[رده:25 اسفند الی 24 فروردین(97)]]