التنبيه بالمعلوم (البرهان علی تنزيه المعصوم عن السهو و النسيان): تفاوت میان نسخه‌ها

    از ویکی‌نور
    جز (جایگزینی متن - 'شیخ طوسی' به 'شیخ طوسی ')
    جز (جایگزینی متن - ' ' به ' ')
    خط ۵۰: خط ۵۰:
    در مقدمه نویسنده، به‌صورت مختصر، به محتوای فصول کتاب، اشاره گردیده است<ref>مقدمه مؤلف، ص43</ref>
    در مقدمه نویسنده، به‌صورت مختصر، به محتوای فصول کتاب، اشاره گردیده است<ref>مقدمه مؤلف، ص43</ref>
    در فصل اول، عباراتی از علما و فقها ذکر گردیده که در آن‌ها، به نفی سهو از پیامبر(ص) و ائمه(ع) در عبادات و غیر عبادات، تصریح شده است<ref>همان، ص44</ref>
    در فصل اول، عباراتی از علما و فقها ذکر گردیده که در آن‌ها، به نفی سهو از پیامبر(ص) و ائمه(ع) در عبادات و غیر عبادات، تصریح شده است<ref>همان، ص44</ref>
    از جمله این علما، عبارت‌اند از: [[طوسی، محمد بن حسن|شیخ طوسی]] در کتاب «تهذیب» و «الإستبصار» و شیخ مفید در رساله‌ای منسوب به ایشان در رد بر کسی که سهو را بر معصوم(ع) جایز دانسته است<ref>متن کتاب، ص47</ref>
    از جمله این علما، عبارت‌اند از: [[طوسی، محمد بن حسن|شیخ طوسی]] در کتاب «تهذیب» و «الإستبصار» و شیخ مفید در رساله‌ای منسوب به ایشان در رد بر کسی که سهو را بر معصوم(ع) جایز دانسته است<ref>متن کتاب، ص47</ref>
    در باب دوم، عبارتی از شیخ صدوق ذکر گردیده که در آن، سهو از نبی(ص) و امام(ع) در عبادت را جایز دانسته است<ref>مقدمه مؤلف، ص44</ref>
    در باب دوم، عبارتی از شیخ صدوق ذکر گردیده که در آن، سهو از نبی(ص) و امام(ع) در عبادت را جایز دانسته است<ref>مقدمه مؤلف، ص44</ref>
    این عبارت، از کتاب «من لایحضره الفقیه» ذکر گردیده و مربوط به حدیثی است از [[امام جعفر صادق(ع)|امام صادق(ع)]] که توسط سعید الاعرج، روایت شده است<ref>متن کتاب، ص67</ref>
    این عبارت، از کتاب «من لایحضره الفقیه» ذکر گردیده و مربوط به حدیثی است از [[امام جعفر صادق(ع)|امام صادق(ع)]] که توسط سعید الاعرج، روایت شده است<ref>متن کتاب، ص67</ref>
    فصل سوم، پیرامون آیاتی است که به‌صورت مطلق سهو از نبی(ص) و امام(ع) را نفی می‌کند<ref>مقدمه مؤلف، ص44</ref>
    فصل سوم، پیرامون آیاتی است که به‌صورت مطلق سهو از نبی(ص) و امام(ع) را نفی می‌کند<ref>مقدمه مؤلف، ص44</ref>
    نویسنده از میان آیاتی که به این امر دلالت دارند، به دوازده مورد از آن‌ها اشاره نموده است، از جمله: آیه 33 و 31 سوره آل‌عمران، 21 و 32 احزاب، 3 و 4 نجم، 7 حشر، 12 الحاقه، 6 اعلی، 156، 157 و 158 آل‌عمران و...<ref>متن کتاب، ص73</ref>
    نویسنده از میان آیاتی که به این امر دلالت دارند، به دوازده مورد از آن‌ها اشاره نموده است، از جمله: آیه 33 و 31 سوره آل‌عمران، 21 و 32 احزاب، 3 و 4 نجم، 7 حشر، 12 الحاقه، 6 اعلی، 156، 157 و 158 آل‌عمران و...<ref>متن کتاب، ص73</ref>
    در فصل چهارم، احادیثی که سهو، شک و نسیان از نبی(ص) و امام(ع) را به‌صورت مطلق نفی کرده‌اند، مورد بحث و بررسی قرار گرفته است<ref>مقدمه مؤلف، ص44</ref>
    در فصل چهارم، احادیثی که سهو، شک و نسیان از نبی(ص) و امام(ع) را به‌صورت مطلق نفی کرده‌اند، مورد بحث و بررسی قرار گرفته است<ref>مقدمه مؤلف، ص44</ref>
    این احادیث، مربوط به شیخ صدوق در کتاب «من لایحضره الفقیه»؛ ثقة‌الاسلام کلینی در کتاب «العقل و الجهل»، باب «اختلاف الحدیث»، اول کتاب «الحجة»، باب «نادر جامع في فضل الإمام و صفاته»، باب «إن الأئمة ورثوا علم النبي و جميع الأنبياء و الأوصياء» و باب «الصحیفة و الجفر و الجامعة و مصحف فاطمة(س)»؛ [[طوسی، محمد بن حسن|شیخ طوسی]] در کتاب «التهذیب»؛ حدیث مستفیضی بین عامه و خاصه از پیامبر(ص) بدین مضمون که: «صلوا کما رأیتمونی أُصلی» و «خذوا عني مناسككم»؛ صدوق در کتاب «العلل» در باب العلة التي من أجلها صارت الإمامة في ولد الحسين دون الحسن(ع)» و... است<ref>متن کتاب، ص81</ref>
    این احادیث، مربوط به شیخ صدوق در کتاب «من لایحضره الفقیه»؛ ثقة‌الاسلام کلینی در کتاب «العقل و الجهل»، باب «اختلاف الحدیث»، اول کتاب «الحجة»، باب «نادر جامع في فضل الإمام و صفاته»، باب «إن الأئمة ورثوا علم النبي و جميع الأنبياء و الأوصياء» و باب «الصحیفة و الجفر و الجامعة و مصحف فاطمة(س)»؛ [[طوسی، محمد بن حسن|شیخ طوسی]] در کتاب «التهذیب»؛ حدیث مستفیضی بین عامه و خاصه از پیامبر(ص) بدین مضمون که: «صلوا کما رأیتمونی أُصلی» و «خذوا عني مناسككم»؛ صدوق در کتاب «العلل» در باب العلة التي من أجلها صارت الإمامة في ولد الحسين دون الحسن(ع)» و... است<ref>متن کتاب، ص81</ref>
    نویسنده در فصل پنجم، به بررسی وجوه عقلی نفی خطا، غلط، سهو، شک و نسیان از نبی(ص) و امام(ع) پرداخته است<ref>مقدمه مؤلف، ص44</ref>
    نویسنده در فصل پنجم، به بررسی وجوه عقلی نفی خطا، غلط، سهو، شک و نسیان از نبی(ص) و امام(ع) پرداخته است<ref>مقدمه مؤلف، ص44</ref>
    تمامی ادله‌ای که وی در این فصل به توضیح آن‌ها پرداخته است، عقلی می‌باشند؛ هرچند مقدمه برخی از آن‌ها نقلی است<ref>متن کتاب، ص109</ref>
    تمامی ادله‌ای که وی در این فصل به توضیح آن‌ها پرداخته است، عقلی می‌باشند؛ هرچند مقدمه برخی از آن‌ها نقلی است<ref>متن کتاب، ص109</ref>

    نسخهٔ ‏۷ ژوئیهٔ ۲۰۱۷، ساعت ۰۲:۵۴

    التنبيه بالمعلوم (البرهان علی تنزيه المعصوم عن السهو و النسيان)
    نام کتاب التنبيه بالمعلوم (البرهان علی تنزيه المعصوم عن السهو و النسيان)
    نام های دیگر کتاب
    پدیدآورندگان حر عاملی، محمد بن حسن (نويسنده)
    زبان عربي
    کد کنگره ‏BP‎‏ ‎‏223‎‏/‎‏32‎‏ ‎‏/‎‏ح‎‏4‎‏ت‎‏9
    موضوع احاديث

    عصمت (اسلام)

    ناشر دفتر تبليغات اسلامي حوزه علميه قم، مرکز انتشارات
    مکان نشر ايران - قم
    سال نشر مجلد1: 1376ش
    کد اتوماسیون AUTOMATIONCODE18775AUTOMATIONCODE

    معرفی اجمالی

    التنبيه بالمعلوم (البرهان علی تنزيه المعصوم عن السهو و النسيان) اثر شیخ حر عاملی، با تحقیق محمود بدری، کتابی است که در آن، احادیث مربوط به عصمت رسول‌الله(ع) و ائمه شیعه(ع) نقل شده و مفاسد عدم اعتقاد به عصمت، مورد بررسی قرار گرفته است. کتاب به زبان عربی و در سال 1078ق نوشته شده است[۱]

    ساختار

    کتاب با دو مقدمه از محقق و مؤلف آغاز و مطالب در دوازده فصل، تنظیم شده است. مطالب کتاب درباره اثبات عصمت پیامبر(ص) و ائمه(ع) است[۲]

    گزارش محتوا

    در مقدمه محقق، ضمن ذکر معنای لغوی و اصطلاحی عصمت و برخی از شایعات پیرامون عدم عصمت معصومین(ع)، مختصری از زندگی‌نامه نویسنده و آثار وی بیان و در ادامه، به اقدامات مربوط به تحقیق و تصحیح کتاب، اشاره گردیده است[۳] در مقدمه نویسنده، به‌صورت مختصر، به محتوای فصول کتاب، اشاره گردیده است[۴] در فصل اول، عباراتی از علما و فقها ذکر گردیده که در آن‌ها، به نفی سهو از پیامبر(ص) و ائمه(ع) در عبادات و غیر عبادات، تصریح شده است[۵] از جمله این علما، عبارت‌اند از: شیخ طوسی در کتاب «تهذیب» و «الإستبصار» و شیخ مفید در رساله‌ای منسوب به ایشان در رد بر کسی که سهو را بر معصوم(ع) جایز دانسته است[۶] در باب دوم، عبارتی از شیخ صدوق ذکر گردیده که در آن، سهو از نبی(ص) و امام(ع) در عبادت را جایز دانسته است[۷] این عبارت، از کتاب «من لایحضره الفقیه» ذکر گردیده و مربوط به حدیثی است از امام صادق(ع) که توسط سعید الاعرج، روایت شده است[۸] فصل سوم، پیرامون آیاتی است که به‌صورت مطلق سهو از نبی(ص) و امام(ع) را نفی می‌کند[۹] نویسنده از میان آیاتی که به این امر دلالت دارند، به دوازده مورد از آن‌ها اشاره نموده است، از جمله: آیه 33 و 31 سوره آل‌عمران، 21 و 32 احزاب، 3 و 4 نجم، 7 حشر، 12 الحاقه، 6 اعلی، 156، 157 و 158 آل‌عمران و...[۱۰] در فصل چهارم، احادیثی که سهو، شک و نسیان از نبی(ص) و امام(ع) را به‌صورت مطلق نفی کرده‌اند، مورد بحث و بررسی قرار گرفته است[۱۱] این احادیث، مربوط به شیخ صدوق در کتاب «من لایحضره الفقیه»؛ ثقة‌الاسلام کلینی در کتاب «العقل و الجهل»، باب «اختلاف الحدیث»، اول کتاب «الحجة»، باب «نادر جامع في فضل الإمام و صفاته»، باب «إن الأئمة ورثوا علم النبي و جميع الأنبياء و الأوصياء» و باب «الصحیفة و الجفر و الجامعة و مصحف فاطمة(س)»؛ شیخ طوسی در کتاب «التهذیب»؛ حدیث مستفیضی بین عامه و خاصه از پیامبر(ص) بدین مضمون که: «صلوا کما رأیتمونی أُصلی» و «خذوا عني مناسككم»؛ صدوق در کتاب «العلل» در باب العلة التي من أجلها صارت الإمامة في ولد الحسين دون الحسن(ع)» و... است[۱۲] نویسنده در فصل پنجم، به بررسی وجوه عقلی نفی خطا، غلط، سهو، شک و نسیان از نبی(ص) و امام(ع) پرداخته است[۱۳] تمامی ادله‌ای که وی در این فصل به توضیح آن‌ها پرداخته است، عقلی می‌باشند؛ هرچند مقدمه برخی از آن‌ها نقلی است[۱۴] اولین دلیل ذکر شده در این فصل، مربوط به سید مرتضی بوده که از کتاب «تنزیه الأنبیاء» نقل شده است. بنابراین دلیل، اگر خطا، غلط، سهو، شک و یا نسیان بر معصوم(ع) جایز باشد، تنفیر (نفرت) از آن‌ها حاصل شده و به عدم قبول اقوال و افعالشان می‌انجامد و این نقض غرض بوده و ممکن نیست[۱۵] دلیل دوم، بر این امر مبتنی است که ما مأمور به اتباع و پیروی از معصومین(ع) و ترک اعتراض بر آن‌ها هستیم و اگر خطا، غلط، سهو، شک و یا نسیان در مورد ایشان، جایز باشد، تبعیت از آن نیز جایز بوده و ما نیز مأمور به خطا، غلط، سهو، شک و نسیان خواهیم بود و حال آن‌که امر به این امور، قبیح بوده و امر قبیح بر شارع مقدس، جایز و ممکن نیست[۱۶] در فصل ششم، بعضی از مفاسدی که بر تجویز سهو بر معصوم(ع) مترتب خواهد گردید، مورد بحث و بررسی قرار گرفته است[۱۷] از جمله این مفاسد، عبارت‌اند از: پایین آمدن منزلت ایشان در قلوب و نفوس مردم؛ احتیاج معصوم(ع) به رعیت؛ عدم امکان فرق بین سهو و نسخ؛ عدم حجت مطلق بودن فعل و قول معصوم(ع)؛ امکان وقوع معصیت، فعل حرام و ترک واجب به‌صورت سهوی؛ اختصاص عصمت به‌وقت تبلیغ و جواز معصیت عمدی قبل از آن؛ وجوب امربه‌معروف و نهی از منکر واقع شدن ایشان توسط مردم؛ عدم قبول شهادت آنان در بعضی از صور؛ جواز تعدی سهوی از حدود؛ جواز امر به منکر و نهی از معروف به‌صورت سهوی و در صور جزئی و جواز افضل بودن بعضی از مردم در برخی از صور بر آنان و لزوم تقدیم مفضول بر فاضل[۱۸] فصل هفتم، هشتم و نهم، ذکر شبهه جواز سهو از معصوم(ع) در عبادت و ضعف اخبار دال بر آن و عدم جواز عمل به این‌گونه اخبار و لزوم حمل آن‌ها بر ظواهرشان، مورد بحث و بررسی قرار گرفته است[۱۹] فصل دهم، در بیان تأویل احادیث سهو بوده و در فصل یازدهم، جواب از استدلال شیخ صدوق، تبیین گردیده است[۲۰] آخرین فصل، در ذکر بعضی از نظایر و اشباه احادیث سهوی است که حمل آن‌ها و بر ظواهرشان، صحیح نیست[۲۱]

    وضعیت کتاب

    فهرست مطالب و فهارس فنی عامه، از جمله: فهرست آیات، روایات و اعلام مذکور در متن و همچنین مصادر مورد استفاده محقق، در انتهای کتاب آمده است.

    پاورقی‌ها بیشتر به ذکر منابع اختصاص یافته است.

    از جمله اقداماتی که محقق در کتاب اعمال نموده، عبارت است از:

    1. تطبیق آیات ذکر شده در کتاب با قرآن کریم و ثبت آن‌ها بر اساس قرآن.
    2. ذکر مصادر و اختلاف نسخ بین [] و اشاره به آن در محل خود.
    3. اقتصار در اشاره به موارد اختلافی- بین نسخ و مصادر- به موارد مهم و قابل اعتناء.
    4. ثبت احادیث وارده در کتاب از مصادر حدیثی معتبر.
    5. تهیه فهارس فنی و ذکر آن‌ها در انتهای کتاب.


    پانویس

    1. متن کتاب، ص184
    2. اخبار کتاب، ص171
    3. مقدمه محقق، ص9
    4. مقدمه مؤلف، ص43
    5. همان، ص44
    6. متن کتاب، ص47
    7. مقدمه مؤلف، ص44
    8. متن کتاب، ص67
    9. مقدمه مؤلف، ص44
    10. متن کتاب، ص73
    11. مقدمه مؤلف، ص44
    12. متن کتاب، ص81
    13. مقدمه مؤلف، ص44
    14. متن کتاب، ص109
    15. همان
    16. همان، ص110
    17. مقدمه مؤلف، ص44
    18. متن کتاب، ص123
    19. متن کتاب، ص125
    20. مقدمه مؤلف، ص45
    21. مقدمه مؤلف، ص45

    منابع

    1. مقدمه و متن کتاب؛
    2. «اخبار کتاب»، پایگاه مجلات تخصصی نور، نشریه: فلسفه و کلام، «کیهان اندیشه» مهر و آبان 1376- شماره 74 (4 صفحه- از 169 تا 172).

    وابسته‌ها

    پیوندها

    مطالعه کتاب التنبيه بالمعلوم (البرهان علی تنزيه المعصوم عن السهو و النسيان) در پایگاه کتابخانه دیجیتال نور