الثقات

    از ویکی‌نور
    (تفاوت) → نسخهٔ قدیمی‌تر | نمایش نسخهٔ فعلی (تفاوت) | نسخهٔ جدیدتر ← (تفاوت)
    ‏الثقات
    الثقات
    پدیدآورانابن‌حبان، محمد بن حبان (نويسنده) زهران، حسين ابراهيم (محقق)
    عنوان‌های دیگرکتاب الثقات
    ناشرمؤسسة الکتب الثقافية مطبعة مجلس. دائرة المعارف العثمانية / داراي آفست ناشر مي باشد
    مکان نشرلبنان - بيروت هند - حيدرآباد
    سال نشرمجلد1: 1393ق ,

    مجلد2: 1395ق ,

    مجلد3:

    مجلد4: 1398ق ,

    مجلد5: 1399ق ,

    مجلد6: 1400ق ,

    مجلد7: 1401ق ,

    مجلد8: 1402ق ,

    مجلد9: 1403ق ,

    مجلد10: 1408ق ,
    موضوعحديث - علم الرجال محدثان اهل سنت
    زبانعربی
    تعداد جلد10
    کد کنگره
    ‏‏BP‎‏ ‎‏114‎‏/‎‏4‎‏ ‎‏/‎‏الف‎‏2‎‏ث‎‏7‎‏ ‎‏1352

    الثقات، اثر محمد بن حبان، کتابی است ده جلدی به زبان عربی با موضوع علوم حدیث. نویسنده در این مجموعه نام اکثر محدثین از صحابه، تابعین، تابعان تابعین و استماع‎کنندگان از آنان را املا کرده است. وی در این مسیر، اسانید و اضافات را حذف کرده و طریقه اختصار را پیش گرفته تا حفظش بر فقها ساده باشد و حافظان به‎راحتی آن را به خاطر بسپارند.

    ساختار

    کتاب، ده جلد دارد. جلد اول با مقدمه کوتاهی از نویسنده آغاز شده است و سپس محتوای مطالب بیان شده است. ادامه محتوای مطالب را در سایر جلدها مشاهده می‎کنیم. جلد اول دربردارنده حوادث تا سال ششم هجرت و جلد دوم از سال هفتم تا چهل هجری و خلفای اموی و عباسی و... است. جلد سوم به معرفی صحابه به‎ترتیب الفبا می‎پردازد. جلدهای چهارم و پنجم تابعین را با همان ترتیب الفبایی تعریف می‎کند. جلدهای ششم و هفتم اتباع تابعین را و مجلدات هشتم و نهم استماع‎کنندگان از اتباع تابعین را به‎ترتیب الفبایی بیان می‎دارد. دهمین جلد، جامع فهارس این کتاب است که توسط حسین ابراهیم زهران، فراهم شده است.

    گزارش محتوا

    در جلد اول کتاب، در مقدمه مختصری، محتوای مطالب، هدف و شیوه نگارنده در نوشتن این اثر بیان شده است: «أما بعد فإن الله اختار محمدا صلی الله عليه و سلم من عباده و استخلصه لنفسه من بلاده فبعثه إلی خلقه بالحق بشيرا و من النار لمن زاغ عن سبيله نذيرا، ليدعو [الخلق] من عباده إلی عبادته و من اتباع السبيل إلی لزوم طاعته، ثم لم يجعل الفزع عند وقوع حادثة و الهرب عند وجود كل نازلة إلا إلی الذي أنزل عليه التنزيل و تفضل علی عباده بولايته التأويل؛ فسنته الفاصلة بين المتنازعين و آثاره القاطعة بين الخصمين. فلما رأيت معرفة السنن من أعظم أرکان الدين و أن حفظها يجب علی أکثر المسلمين و أنه لا سبيل إلی معرفة السقيم من الصحيح و لا صحة إخراج الدليل من الصريح إلا بمعرفة ضعفاء المحدثين [و] كيفية ما كانوا عليه من الحالات، أردت أن أملي أسامي أكثر المحدثين و من الفقهاء من أهل الفضل و الصالحين و من سلك سبيلهم من الماضين، بحذف الأسانيد و الإكثار و لزوم سلوك الاختصار، ليسهل علی الفقهاء حفظها و لا يصعب علی الحفاظ وعيها و الله أسأل التوفيق لما أوصانا و العون علی ما له قصدنا و...» [۱]؛ خداوند محمد(ص) را از میان همه بندگان برگزید و او را برای خود خالص ساخت. وی را بشارتگر بندگان بر طریق حق و راستی و ترساننده بُریدگان از این مسیر قرار داد تا آنان را به عبادتش بخواند و به پیروی از راه و رسم خدایی وادارد. سپس در هنگام وقوع حادثه و نزول بلا، پناهی جز او که قرآن را بر وی نازل کرده... نیست؛ پس سنت و آثار وی فصل‎الخطاب منازعات و پایان‎بخش دعواهاست. ازآنجاکه من سنن را از والاترین و سترگ‎ترین ارکان دین دیدم و دانستم که راهی برای شناخت روایات صحیح از سقیم و همچنین صحت اخراج دلیل از صریح، نیست، مگر با شناخت ضعفای از محدثین و کیفیت حالاتشان، تصمیم گرفتم که نام اکثر محدثین از فقها و اهل فضل و صالحین و پیروان راه آنان از گذشتگان را املا کنم. در این مسیر، اسانید و اضافات را حذف کردم و لازم دانستم که طریقه اختصار را پیش گیرم تا حفظش بر فقها آسان باشد و به یاد داشتنش بر حافظان دشوار نباشد...

    در بخشی از کتاب می‎خوانیم: «ابوحاتم، گفته: از محدثینی که از اتباع تابعین روایت کرده و با آنان گفتگوی مستقیم (مشافهة) داشته است و اسم وی با الف آغاز می‎شود، احمد بن ابی‎طیبه دارمی جرجانی است. احمد از پدرش روایت می‎کند. اسم ابی‎طیبه، عیسی بن سلیمان بن دینار است که عمار بن رجاء استرآبادی و اهل بلدش از وی روایت کرده‎اند. وی در 203 هجری از دنیا رفت. مهران بن هارون روایت کرده که عمار بن رجاء روایت کرده که احمد بن ابی‎طیبه از مالک از نافع از ابن عمر از پیامبر(ص) روایت کرده که ایشان فرمودند: «خمس لا يعلمهن إلّا الله؛ إِنَّ اللَّـهَ عِندَهُ عِلْمُ السَّاعَةِ وَ ينَزِّلُ الْغَيثَ وَ يَعْلَمُ مَا فِي الْأَرْحَامِ وَ مَا تَدْرِي نَفْسٌ مَّاذَا تَكسِبُ غَدًا وَ مَا تَدْرِي نَفْسٌ بِأَي أَرْضٍ تَمُوتُ إِنَّ اللَّـهَ عَلِيمٌ خَبِيرٌ ﴿لقمان: ٣٤﴾[۲]؛ پنج چیز است که کسی جز خداوند از آن آگاه نیست؛ «در حقیقت، خداست که علم [به‎] قیامت نزد اوست و باران را فرومى‎فرستد و آنچه را که در رحم‎هاست مى‎داند و کسى نمى‎داند فردا چه به دست مى‎آورد و کسى نمى‎داند در کدامین سرزمین مى‎میرد؛ در حقیقت، خداست [که‎] داناى آگاه است».

    وضعیت کتاب

    در آخرین صفحه مطالب هر جلد، شاهد خاتمه طبع (چاپ) هستیم که در آن محقق، سال چاپ این جلد از کتاب و... را ذکر کرده است؛ مثلا چاپ جلد اول، در شنبه 22 ربیع‎الثانی 1393 مطابق با 26 مه 1973 به تصحیح و تعلیق سید عزیز بیگ و تنقیح سید محمد حبیب‎الله قادری رشید، زیر نظر دکتر محمد عبدالمعید خان، به پایان رسیده است و جلد دوم در روز چهارشنبه 27 ذی‎حجه 1395 هجری مطابق با پایان دسامبر 1975م، با تصحیح و تعلیقه سید عزیز بیگ و تصحیح مجدد از صفحه 78 به بعد به همت سید محمد عمران اعظمی عمری و نهایتا با تنقیح و بازبینی سید محمد حبیب‎الله قادری رشید، زیر نظر سید شرف‎الدین احمد به انجام رسیده است[۳].

    کتاب حاوی پاورقی‎های زیاد از نظر تعداد و حجم می‎باشد که در توضیح محتوای مطالب نقشی مهم دارند.

    پانویس

    1. ر.ک: متن کتاب، ج1، ص2-4
    2. ر.ک: همان، ج8، ص2-3
    3. ر.ک: همان، ج1، ص312 و ج2، ص344

    منابع مقاله

    مقدمه و متن کتاب.

    وابسته‌ها