الحب و المحبة الإلهية من كلام الشيخ الأكبر محی‌الدين ابن العربي
| نام کتاب | الحب و المحبة الإلهية من كلام الشيخ الأكبر محيى الدين ابن العربى |
|---|---|
| نام های دیگر کتاب | |
| پدیدآورندگان | غراب، محمود محمود (نويسنده) |
| زبان | عربی |
| کد کنگره | BP 254/2 /غ4ح2 |
| موضوع | ابن عربی، محمد بن علی، 560 - 638ق. - نظریه درباره دوستی
دوستی (اسلام) |
| ناشر | مطبعة نضر |
| مکان نشر | دمشق - سوریه |
| سال نشر | 1412 هـ.ق |
| کد اتوماسیون | AUTOMATIONCODE10943AUTOMATIONCODE |
معرفى إجمالى:
«الحب و المحبة الإلهيّة من كلام الشيخ الأكبر محى الدين ابن العربى» گردآورى موضوع محبت در آثار شيخ اكبر به همت محمود محمود الغراب مى‌باشد. وى در اين كتاب شرحى از نظرات و حالات ابن عربى در باب محبت الهى و مقام محبوبيت گرد آورده است.
تحقيقات موضوعى غراب در آثار ابن عربى از دو جنبه قابل تحسين توجه‌اند:
1- نفس كار موضوعى در آثار پراكنده و گسترده ابن عربى؛ 2- حسن تبويب مسائل گردآورى شده.
ساختار:
اين اثر شامل مقدمه‌اى درباره معناى حقيقى محبت است. او در اين مقدمه از تغييرات و تحولات معناى محبت در طول تاريخ سخن به ميان آورده و از اينكه مردم بين محبت حقيقى و محبت وهمى فرقى نمى‌گذارند اظهار نگرانى كرده است.
مطالب كتاب در شانزده بخش طبقه‌بندى شده است؛ البته مولف الفاظ بخش يا فصل را به كار نبرده و به ذكر عناوين اكتفا كرده است ولى در فهرست كتاب موضوعات اصلى از موضوعات فرعى تفكيك شده است و در اين مقاله هر موضوع اصلى به عنوان يك بخش ذكر شده است.
گزارش محتوا:
مؤلف سخن خود را از معنى حقيقى حبّ شروع مى‌كند و پس از ذكر آيات و احاديثى در باب محبت سخنان ابن عربى ذيل عناوينى همچون :عشق سبب خلق جهان، محبت خداوند به گروه‌هاى خاص (مثل شاكران،صابران و...) تعريف محبت، اشتراك ناپذيرى عشق، سريان عشق در وجود، سبب و انگيزه عشق (جمال و إحسان)، انواع زيبايى و جمال و عشق و محبت به عشق گرد آمده است. از نگاه ابن عربى، عشق و محبت شرابى است كه هيچ‌گونه سيرابى ندارد و عاشق در حكومت و فرمان عشق است،نه معشوق. او بر اين باور است كه عشق و محبت خدا به خود، سرچشمه ارتباط اجزاى عالم با يكديگر است.
ابن عربى پس از مقدمه‌اى كوتاه به اين مطلب توجه مى‌دهد كه محبّ و عارف از هم متمايزند و معرفت از محبت سرچشمه مى‌گيرد و عشق را نسبتى ميان عاشق و معشوق بلكه عين عاشق مى‌داند. مفصل‌ترين قسمت، مبحث «محبت و عشق به خيال» است كه در آن با تاكيد بر عشق الهى به چگونگى ورود محبت و عشق به عاشق و سبب آن و بحث احسان الهى مى‌پردازد. چند باب از كتاب نيز به بحث سماع، رابطه آن با عشق،انواع آن (الهى، روحانى و طبيعى) و توضيح آنها اختصاص دارد.
نويسنده در بخش اول كتاب محبت خداوند را در ذيل عناوينى چون:حب، علت وجود عالم،محبت الهى و آيا محبت الهى شروع و غايتى دارد؟ بررسى مى‌كند.
در بخش دوم درباره كسانى كه خداوند آنها را دوست دارد و پيرامون آثار محبت الهى در آنها بحث مى‌كند. در بخش سوم از نسبت حبّ با انسان،تعريف حب و متعلق آن صحبت شده است.بخش چهارم دربردارنده حقايقى درباره محبت از قبيل: عدم اشتراك‌پذيرى آن،جريان محبت در وجود،عزت محبت مى‌باشد.در بخش بعدى سبب و علت محبت(جمال و احسان)بيان مى‌شود.
بخش ششم حاوى مطالبى پيرامون سماع و انواع آن (روحانى، طبيعى و الهى) است.در بخش هفتم و هشتم به ترتيب مراتب حب (طبيعى،روحانى و الهى) و ألقاب حب (هوى،حب،عشق و ودّ) تبيين شده است.در بخش نهم به تفصيل لوازم محبت (حزن ،بيمارى،گريه و اشك،صبر و ادب) شرح شده است. صفات محبان الهى (سالك،شب زنده‌دار،مشتاق خروج از دنيا،مشتاق شنيدن كلام الهى) و نسبت برخى صفات محب با حقايق الهى، با ذكر شواهدى از آيات در بخش دهم آمده است.
در فصل دوازدهم ذيل عنوان روح المعانى، اشعار برخى عرفا در باب محبت آمده است.در فصل سيزدهم سخنان چند تن از عرفا و محبان إلهى (ذوالنون،جنيد و...) و برخى يافته‌هاى خود ابن عربى ديده مى‌شود. فصل چهاردهم با ذكر اشعارى از ابن عربى ذوق او در محبت و تجسم و تجلى حبّ و بعضى از اسماء و معانى در صورت‌هاى جماليه را شرح مى‌دهد. فصل پانزدهم به تفاوت محب و عارف اختصاص دارد. آخرين بخش ذيل عنوان خاتمه مطالبى چون تخلق به اخلاق الهى،مدحيه منظوم ابن عربى در ستايش پيامبر اسلام(ص) و دعايى در شب نيمه شعبان را در بردارد (نظرپور، 1389، ص55-56).
وضعيت كتاب:
ارجاع‌هاى منابع از آثار ابن عربى به شيوه درون متنى است. پاورقى‌هاى مختصر به منظور توضيح پاره‌اى مسائل آورده شده است. فهرست اجمالى مطالب در پايان پيوست شده است.
اين اثر توسط سيد محمد رادمنش به فارسى با نام «عشق و عرفان از ديدگاه ابن عربى» ترجمه شده و در سال 1386ش از سوى انتشارات جامى چاپ شده است.
منابع مقاله:
1. محمود الغراب، محمود، 1403ق، الحبّ و المحبة الإلهيّة من كلام الشيخ محى الدين ابن العربى، چاپ دوم، دمشق: مطبعة النضر؛
2. نظرپور نجف آبادى، حامد، 1389ش، بررسى اجمالى عشق و عرفان از ديدگاه ابن عربى، كتاب ماه فلسفه، ش32، ص55-57.
پیوندها