الحكمة المتعالية في الأسفار العقلية الأربعة (ارشاد)

الحكمة المتعالية في الأسفار العقلية الأربعة مهمترين اثر فلسفى حكيم بزرگ صدرالمتألهين (979- 1050ق) و متن درسى آموزش حكمت متعاليه است كه با مقدمه، تصحيح و تعليقات آيت‌الله حسن حسن زاده آملى (متولد 1307ش) منتشر شده است. اين شرح و تعليقه شش جلدى شامل تمامى نه جلد اسفار مى‌شود.

الحکمه المتعالیه فی الاسفار العقلیه الاربعه (ارشاد)
الحكمة المتعالية في الأسفار العقلية الأربعة (ارشاد)
پدیدآورانصدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم (نویسنده) حسن‌زاده آملی، حسن (مصحح)
عنوان‌های دیگرالحکمه المتعالیه فی الاسفار العقلیه الاربعه. شرح
ناشروزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، سازمان چاپ و انتشارات
مکان نشرتهران - ایران
سال نشر1386 ش
چاپ4
موضوعحکمت متعالیه

صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم، ۹۷۹ - ۱۰۵۰ق. الحکمه المتعالیه فی الاسفار الاربعه - نقد و تفسیر

فلسفه اسلامی - متون قدیمی تا قرن 14
زبانعربی
تعداد جلد6
کد کنگره
‏BBR‎‏ ‎‏1083‎‏ ‎‏/‎‏ح‎‏5
نورلایبمطالعه و دانلود pdf

درباره اين اثر چند نكته گفتنى است:

  1. بى‌ترديد شارح از حكيمان و عارفان بزرگ معاصر است و از مهمترين مدرسان طراز اول فلسفه و عرفان اسلامى در حوزه علميه قم به‌شمار مى‌رود؛ بنابراین مطالب و تعليقات ايشان نيز همانند انديشه‌هاى حكيم ملاصدرا خواندنى است و شايسته است كه مورد دقت و ژرف‌نگرى كامل قرار گیرد.
  2. شارح، سال‌هاى متمادى اشتغال به تدريس اسفار داشته و اثر حاضر نيز يكى از ره‌آوردهاى آن است. ايشان تدريس يك دوره كامل اسفار و نگارش تعليقات بر آن را در سال 1364ش پس از 14 سال تلاش به انجام رسانيده است.[۱]ايشان خودش اين كتاب را «مفاتيح الأسرار لسلّاك الأسفار» ناميده است.[۲]
  3. زبان متن و نيز مقدمه و تعليقات استاد حسن‌زاده، عربى است؛ هرچند گاه مطالبى به زبان فارسی نيز نوشته.[۳]و يا ابياتى از شاعران فارسی زبان آورده و به‌طور مثال گاهى معناى لغات عربى را به زبان فارسی نوشته.[۴]و يا بخشى از پاورقى را به فارسی نگاشته است.[۵]
  4. شارح در موارد لازم توضيحاتى در پاورقى درباره اغلاط برخى از نسخه‌ها و صورت صحيح عبارات نيز ذكر كرده است.[۶]به نظر مى‌رسد اثر حاضر، بهترين نسخه تصحيح شده كتاب اسفار ملاصدرا است زيرا شارح از سويى به مباحث كلام، فلسفه و عرفان اشراف كامل دارد و از سوى ديگر از ادباى ممتاز زبان و ادبيات فارسی و عربى محسوب مى‌شود و از ديگر سو، كتاب حاضر را با دقت كامل در مدت چهارده سال تدريس و با بهره گرفتن از نقد و نظر حاضران و پژوهشگران، به صورت تدريجى تصحيح كرده است.
  5. هر چند تعليقات شارح، كوتاه و گويا و پرمعناست ولى به‌ندرت حاشيه‌هاى تفصيلى هم در آن ديده مى‌شود.[۷]مطالب تعليقات به‌طور معمول، توضيحى و بيان معانى لغوى و اصطلاحى و شرح مباحث فلسفى و استناد به منابع است ولى البته نكته‌هاى انتقادى هم در آن به‌ندرت ديده مى‌شود.[۸]
  6. يكى از نكته‌هاى جالب اين تعليقات مطالب دقيق و ژرفى است كه آيت‌الله حسن‌زاده از آثار ديگرش نقل كرده است مانند اين نكته از كتاب «هزار و يك كلمه» درباره اينكه آيا اطلاق وجود و موجود بر خداى تعالى جايز است يا نه؟: در دعاى مجير 178 اسم الهى آمده است و پنجاه‌وهفتمين آن، يا «موجود» است كه مقدّس‌هاى خشك، سخت از آن رم مى‌كنند چه اين‌كه مى‌گويند: «وجود موجود را عارفان و حكيمان به دهان مردم انداختند» با اين‌كه دعاى مجير را مرحوم كفعمى در بلد الأمين و مصباح از حضرت خاتم انبياء(ص) روايت كرده است كه وقتى در مقام ابراهیم(ع) به نماز بود، جبرئيل آن را براى آن جناب آورد»... لذا ارباب حكمت و عرفان لفظ شريف وجود را براى تعبير از موضوع علم حكمت و عرفان برگزيدند.[۹]

كتاب با چاپى خوب به همراه فهرست مطالب منتشر شده است.

پانويس

  1. متن كتاب، ج 6، ص770، پاورقى
  2. همان، ج 1، ص6
  3. همان، جلد 6، ص770، پاورقى
  4. همان، ص617، پاورقى 2
  5. همان، ج 2، ص414 و ج 6، ص596، پاورقى 1
  6. همان، ج 6، ص662
  7. همان، ص625- 626
  8. همان، ج 2، ص414 و ج 6 ص650- 651
  9. همان، ص421- 422

منابع مقاله

مقدمه و متن كتاب.

وابسته‌ها