نمایش مبدأ برای الحياة السياسية و الفكرية للزيدية في المشرق الإسلامي

{{جعبه اطلاعات کتاب
| تصویر =NUR12312J1.jpg
| عنوان =الحیاة السیاسیة و الفکریة للزیدیة في المشرق الإسلامي
| عنوان‌های دیگر =
| پدیدآوران = 
[[عمرجی، احمد شوقی]] (نویسنده)
| زبان =عربی
| کد کنگره =‏BP‎‏ ‎‏239‎‏/‎‏6‎‏ ‎‏/‎‏8‎‏ع‎‏9‎‏ح*
| موضوع =
زیدیه - عقاید
| ناشر = 
مکتبة مدبولي
| مکان نشر =قاهره - مصر
| سال نشر = 1420 ق یا 2000 م

| کد اتوماسیون =AUTOMATIONCODE12312AUTOMATIONCODE
| چاپ =1
| شابک =977-208-299-3
| تعداد جلد =1
| کتابخانۀ دیجیتال نور =15446
| کد پدیدآور =
| پس از =
| پیش از =
}}

'''الحياة السیاسیة و الفكرية للزيدية في المشرق الإسلامي'''، اثر نویسنده معاصر عرب، [[عمرجی، احمد شوقی|احمد شوقى ابراهيم العمرجى]] است كه پيرامون حيات سياسى و فكرى فرقه زيديه در طول سال‌هاى 132 - 365ق، به نگارش درآمده است. كتاب، به شيوه‌اى علمى و با استفاده از منابع تاريخى اهل سنت تأليف شده است.

==ساختار==
كتاب، مشتمل بر مقدمه و سه باب است كه مطالب هر باب در ضمن عناوينى دسته‌بندى و ارائه شده است.

در نگارش اين اثر از تعداد زيادى از كتب خطى و مصادر قديمى استفاده شده كه از آن جمله است: «الحدائق الوردية في مناقب أئمة الزيدية»، تأليف حميد المحلى (متوفى 652ق)؛ «كتاب في نصرة المذاهب الزيدية»، تأليف احمد بن حسین هارونى (متوفى 421ق)، «بغية الطالب في معرفة أولاد سيدنا علي بن أبي‌طالب»، تأليف طاهر بن حسین اهدل يمنى (متوفى 998ق) و «[[تاريخ الطبري، تاريخ الأمم و الملوك|تاريخ الأمم و الملوك]]»، تأليف [[طبری، محمد بن جریر|محمد بن جرير طبرى]] (متوفى 310ق).<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/15446/2/13 متن كتاب، ص13 - 20]</ref>

==گزارش محتوا==
نویسنده در مقدمه كتاب به تبيين اهميت مقطع زمانى مورد بحث كه قيام زيد بن على در آن اتفاق افتاد و تأثير زياد آن بر دولت اسلامى و نيز معرفى مختصرى از اين فرقه و افكار آن پرداخته است.<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/15446/11/ مقدمه، ص11 - 12]</ref>

آنچه در ذيل خواهد آمد خلاصه‌اى از مطالب ابواب كتاب است كه البته بايد توجه داشت كه اين مطالب با استفاده از منابع تاريخى اهل سنت تأليف شده است:

#در باب اول، شكل‌گيرى و تطورات فرقه زيديه مورد بررسى قرار گرفته است. در ابتداى قرن دوم هجرى (هشتم ميلادى) به تبعيت از زيد بن على بن حسین كه بر امويين خروج كرد، فرقه زيديه شكل گرفت. نویسنده، فرقه زيديه و اماميه را مهم‌ترين مذاهب شيعه دانسته است. وى اماميه را كه پيروان راستين پيامبر اسلام(ص) و على(ع) هستند، با استناد به منابع اهل سنت رافضى مى‌نامد. از لابه‌لاى مطالب مى‌توان علت متصف كردن شيعه به چنين لقبى را دريافت؛ چراكه به نقل از بعضى، لقب رافضه به دليل آن است كه اماميه امامت عمر و ابوبكر را رد كرده و نپذيرفته‌اند.<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/15446/2/23 متن كتاب، ص23]</ref>و يا اينكه به گفته نوبختى اين لقب را مغيرة بن سعيد عجلى به دليل اينكه شیعیان از او تبرى جسته و او را رها كردند، به كار برده است.<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/15446/2/24 همان، ص24]</ref>
#:در ابتداى اين باب، صفات و ويژگى‌هاى اخلاقى و علم زيد بن على، خروج و اسباب خروج او، اقدامات او در كوفه و سرانجام قيام او بيان شده است. پس از شهادت زيد بن على(ع)، فرقه‌هاى ديگرى از اين فرقه منشعب شد كه در منابع از سه تا ده فرقه به زيديه منتسب شده‌اند كه از آن جمله است: جاروديه، سليمانيه، صباحيه. نویسنده، هريك از اين فرقه‌ها را به‌تفكيك معرفى كرده است.<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/15446/2/83 همان، ص83 - 98]</ref>
#در اين باب، حيات سياسى فرقه زيديه در زمان عباسيان از زمان منصور عباسى تا حكومت المستعين مورد مطالعه قرار گرفته است.<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/15446/2/100 همان، ص100 - 140]</ref>
#:حسن بن زيد، از نوادگان زيد بن على، توانست دولت زيديه را در طبرستان بنيان نهد كه نزدیک به يك قرن (250 - 355ق) تداوم يافت و بخشى از كتاب بدان اختصاص يافته است.<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/15446/2/141 همان، ص150 - 141]</ref>زيديه معتقدند كه مسئله امامت از مهم‌ترين مسائل اصول دين است. نویسنده، اعتقادات زيديه در رابطه با امامت را چنين برمى‌شمارد كه به اعتقاد زيديه با وجود افضل، مفضول هم مى‌تواند امام باشد. وى تصريح مى‌كند كه زيد قائل به افضليت على(ع) بر ابوبكر و عمر بود، اما درعين‌حال معتقد بود كه خلافت آن دو حق و اطاعت از آنها واجب است؛ اگرچه على(ع) به لحاظ مناقبش در اسلام و مواقفش در جنگ‌ها افضل است، اما مصلحت مسلمين در تولى منصب امامت توسط شيخين بوده است.<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/15446/2/166 همان، ص166 - 167]</ref>از اولاد فاطمه(س) بودن، عدم عصمت امام، جايز بودن قيام دو امام هم‌زمان و وجوب اطاعت از آن دو از ديگر ويژگى‌هاى امام از ديدگاه زيديه است.<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/15446/2/166 همان، ص166 - 172]</ref>
#در باب سوم، به آثار و تأليفات و حيات فكرى زيديه پرداخته شده است. نویسنده پيش از ورود به بحث، لازم ديده است كه فقها و علماى زيديه را ذكر كند؛ لذا شرح حال قاسم رسى (ت 246ق)، يحيى بن حسین (ت 298ق) و [[صاحب بن عباد، اسماعیل بن عباد|صاحب بن عباد]] (ت 385ق) را ذكر نموده است.<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/15446/2/174 همان، ص174 - 190]</ref>

مبادى عقيدتى زيديه عبارت است از توحيد، عدل، وعد و وعيد، منزلة بين المنزلتين، امر به معروف و نهى از منكر. اين مبادى، در همين باب، مورد بحث قرار گرفته است.<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/15446/2/191 همان، ص191 - 204]</ref>

زيديه اعتبار قرآن و سنت متواتر را از جهت قوت استدلال به آن دو در يك حد دانسته و عقل و اجماع را نيز حجت مى‌دانند. ارتباط زيديه با معتزله و اماميه در بخش ديگرى از مطالب اين باب آمده است.<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/15446/2/205 همان، ص205 - 232]</ref>

آخرين مطلب اين باب به حيات ادبى زيديه اختصاص دارد كه در دو بخش نثر و نظم تبيين شده است. در بخش نثر، ابتدا خطبه و مواعظ بزرگان زيديه و سپس نامه‌هاى سياسى و ادبى شخصيت‌هایى چون محمد نفس زكيه و [[صاحب بن عباد، اسماعیل بن عباد|صاحب بن عباد]] ارائه شده است.<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/15446/2/233 همان، ص233 - 239]</ref>

از جمله بخش‌هاى جالب توجه كتاب، انتساب كميت به فرقه زيديه و استفاده اعتقادات زيديه از «هاشميات» كميت است.<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/15446/2/245 همان، ص245]</ref>و حال‌آنكه كميت از بزرگ‌ترين شعراى شيعى است كه در فضائل اهل‌بيت(ع) شعر سروده و به مبارزه با حكام جور زمان پرداخته است. وى در بخشى از هاشمياتش از فدك و ميراث غصب‌شده حضرت زهرا(س) توسط ابوبكر و عمر و بازخواستى كه از آن دو در اين مورد در روز جزا خواهد شد، سخن گفته است. منابع مورد استناد نویسنده و به تبع آنها خود وى بر وجوه بلاغى شعر كميت چشم بسته و به سهو يا به عمد آنچه را كه امويين از آن دريافته و به وحشت افتاده‌اند را منكر شده‌اند.

در بخش الحاقى كتاب، متن كامل خطبه زيد بن على بن حسین به هنگام خروج بر امويان، خطبه ابوعباس عبدالله در مسجد كوفه، خطبه ناصر اطروش در امل و چند نامه محمد نفس زكيه و يا جوابيه آن آمده است.<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/15446/2/255 همان، ص255 - 267]</ref>

== وضعيت كتاب ==
فهرست مطالب در ابتداى كتاب آمده است.

فهارس «مصادر خطى، عربى، عربى معاصر و مترجم عربى به‌تفكيك»؛ «فرهنگ‌ها، دائرةالمعارف‌ها»؛ «نامه‌هاى علمى» و «منابع انگليسى» در انتهاى كتاب ذكر شده است.

==پانويس ==
<references/>
==منابع مقاله==

مقدمه و متن كتاب.

[[رده:کتاب‌شناسی]]
[[رده:اسلام، عرفان، غیره]]
[[رده: فرق اسلامی]]
[[رده: فرق شیعه]]
[[رده:25 اسفند الی 24 فروردین(98)]]