الدر المسلوك في أحوال الأنبياء و الأوصياء و الملوك

‏الدر المسلوك في أحوال الأنبياء و الأوصياء و الملوك
پدیدآوران	حر عاملی، احمد بن حسن (نويسنده)
ناشر	مؤسسة التاريخ العربی
مکان نشر	لبنان - بيروت
سال نشر	2009م / 1430ق
چاپ	1
موضوع	تاريخ جهان، اسلام - تاريخ ، پيامبران - سرگذشت نامه، ائمه اثناعشر - سرگذشت نامه، صحابه - سرگذشت نامه
زبان	عربی
تعداد جلد	2
کد کنگره	‏‎‏/‎‏ح‎‏4‎‏د‎‏4 14 BP
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

الدر المسلوك في أحوال الأنبياء و الأوصياء و الملوك، تألیف احمد بن حسن حر عاملی (متوفی 1120ق) برادر صاحب «وسائل الشيعة» است. نویسنده در این اثر مجموعه اطلاعات و اخباری را که در منابع شیعه و سنی در رابطه با پیامبران، خلفا، امامان شیعه و حاکمان ملل مختلف ذکر شده را گردآوری کرده است.

ساختار

کتاب مشتمل بر مقدمه، شش رکن و خاتمه است. مباحث هر رکن در قالب فصل فصل ارائه شده است.

شیوه نویسنده در ذکر شرح‌حال پیامبران و امامان بدین‌صورت است که ابتدا در چند سطر با ذکر نام، لقب، مکان ولادت، نام مادر، مدت عمر و... به‌اجمال آن شخص را معرفی و سپس اخبار و اطلاعاتش را بدون ذکر منابع ارائه می‌کند.

گزارش محتوا

در تعداد انبیا اختلاف وجود دارد، در خبر صحیح تعداد آنها 124 هزار ذکر شده است. 313 تن از آنها رسل هستند. اسامی 28 تن از آنها با نام مشهور در قرآن ذکر شده است. تعداد امامان همانند ماه‌های سال دوازده است که اولین آنها ابوالحسن است که در سال چهلم هجری به شهادت رسید و آخرین آنها محمد بن حسن است که در سال 265ق غایب گردید. تعداد ملوک قریب به هزار تن از پادشاهان فارس و یونان و روم و مصر و یمن و حمیر و شام و عراق و کنده و حجاز تا ظهور اسلام است.

تعداد خلفا که حکومت کردند 56 نفر است. مدت خلافت خلفای راشدین (خلفای چهارگانه و حسن بن علی (ع)) سی سال و شش ماه بوده است.

خلفای بنی‌امیه چهارده نفرند که اولین آنها معاویه و آخرین آنها مروان بن محمد حمار است. مدت خلافتشان نیز هزار ماه از سال 40 تا 132ق بوده است.

خلفای بنی‌عباس 37 نفرند؛ اول آنها سفاح و آخرشان مستعصم و مدت خلافتشان 524 سال از سال 132 تا 656ق بوده است.

مقدمه کتاب در آغاز خلقت آسمان‌ها و زمین و آنچه در آن از عجایب خلقت الهی است. نویسنده مقدمه را با حدیثی از رسول‌الله(ص) آغاز کرده است: «کان الله و لا شیء معه». در اینکه اولین شیء که خداوند خلق نمود چه بوده است اختلاف وجود دارد، برخی قول سعید بن جبیر را ترجیح داده‌اند: اولین چیزی که خداوند متعال خلق نمود لوح، سپس قلم، سپس دوات است. قول دیگری قلم را بر لوح مقدم نموده است. در لوح حوادث عالم تا روز قیامت نوشته شده است. اقوال دیگر عبارت است از: عقل، نور محمد(ص) و آب به دلیل آیه: «وَ جَعَلْنٰا مِنَ اَلْمٰاءِ كُلَّ شَيْءٍ حَيٍّ»﴿الأنبياء،30﴾».

کره زمین در دریایی که محیط به آن است فرو رفته است؛ مانند تخم‌مرغی در آب که اندکی از آن آشکار است و بر همین اندک دریاها و کوه‌ها و رودهای فراوانی قرار دارد که تنها خداوند متعال تعداد آنها -با اختلاف اجناس و انواعی که دارند- می‌داند.

رکن اول در رابطه با انبیاء و مرسلین(ص) است که با آدم(ع) آغاز و با شرح‌حال مفصل محمد(ص) خاتمه یافته است. اولین کسی که اسلام آورد خدیجه(ره) و پس از او علی(ع) بود که تنها ده سال داشت. محمد(ص) به هنگام برقراری عقد اخوت یا پیمان برادری بین مهاجران و انصار، علی(ع) را برادر خویش قرار داد.

رکن دوم در رابطه با ائمه معصومین(ع) و عمرهای معمرین است. در رابطه با مادر امام مهدی(ع) به نقل از کمال‌الدین و تمام النعمة محمد بن بابویه چنین آمده که نرجس مادر مهدی(عج) اسمش ملیکه بنت شیوعا بن قیسر ملک روم بود. مادرش از فرزندان شمعون صفا رئیس حواریون و جدش قیصر می‌خواست او را به ازدواج برادرزاده‌اش درآورد اما موفق نشد. ملیکه در خواب دید که مسیح و شمعون و عده‌ای از حواریون در قصر جدش قیصر جمعند و منبری گذاشته‌اند که به‌سوی آسمان بالا رفته است. پس محمد(ص) با جوانمردانی از فرزندانش داخل شدند. مسیح(ع) ایستاد و با آنحضرت معانقه نمود. محمد(ص) به مسیح فرمود: ای روح‌الله من آمده‌ام که از وصی تو شمعون دخترش ملیکه را برای این پسرم خواستگاری کنم. و با دستش به حسن عسکری(ع) اشاره نمود. مسیح به شمعون نگریست و گفت. شرافت نزد تو آمد است پس خویشاوندت را به خویشاوند رسول‌الله پیوند بده. شمعون گفت: انجام می‌دهم. پس محمد(ص) از آن منبر بالا رفت و خطبه خواند و ملیکه را به فرزندش حسن عسکری(ع) تزویج نمود و مسیح و حواریون مشاهده می‌کردند.

در میان معمرین، عمر آدم(ع) 930 سال، نوح(ع) 1400 سال، عوج بن عناق 4500 سال و شعیب نبی 4000 سال ذکر شده است.

رکن سوم درباره ملوک و امم گذشته است. ملوک فارس، یونان، روم، یمن، سبأ، شام و ... . در بخشی از عبارات این رکن می‌خوانیم: پس از بلاس برادرش قباد بن فیروز به حکومت رسید. در ایام او مزدک زندیق ظهور کرد و ادعای نبوت نمود. او مردم را امر به تساوی در اموال و اشتراک در زنان نمود و قباد از او اطاعت کرد و این بر مردم گران آمد. مزدک می‌گفت: خداوند زمین و آنچه در آن است را برای بندگانش به‌طور مساوی قرار داده است.

رکن چهارم در رابطه با خلفای مسلمین و حکام و سلاطین از زمان خلفای راشدین تا مستعصم آخرین خلیفه عباسی است که شانزده سال حکومت کرد. در انتهای این رکن فصلی با عنوان احکام سلاطین ذکر شده است. اولین سلاطین نیز هلاکو بوده که حاکم تاتار بود و مستعصم بالله را کشت و حاکم بغداد و عراق شد و خلافت را از ایرانیان گرفت و به‌سختی بر مسلمین حمله‌ور شد.

رکن پنجم در وفات صحابه و تابعین از علما و مجتهدین است. این رکن با اشاره به شهادت حمزه بن عبدالمطلب عموی رسول‌الله(ص) در سال سوم هجری آغاز شده‏ و با شهادت شهید اول محمد بن مکی عاملی صاحب الدروس و اللمعة در سال 789ق و شهید ثانی زین‌الدین عاملی شارح شرائع و لمعه به پایان آمده است.

رکن ششم در وقایع دنیا و دین از هبوط آدم تا آخرالزمان و احوال روز قیامت است. در انتهای کتاب نیز به منابعی که در نگارش این اثر از آنها استفاده شده اشاره شده است. منابع شیعی چون مجمع‌البیان، الکافی، من‌لایحضر، اکمال‌الدین و امالی ابن‌بابویه و منابع اهل سنت مانند تاریخ سیوطی و تاریخ طبری که تعداد آنها بالغ‌بر پنجاه کتاب می‌شود.

وضعیت کتاب

فهرست مطالب هر جلد در انتهای آن ذکر شده است.

در پاورقی‌های کتاب مستند برخی مطالب و معانی الفاظ و معرفی برخی اعلام آمده است.

منابع مقاله

مقدمه و متن کتاب.