الرياض الندية علی شرح العقيدة الطحاوية

الرياض الندية علی شرح العقيدة الطحاوية، اثر قاضی علی بن علی بن محمد بن ابی‌العز دمشقی، شرح بر کتاب «العقيدة الطحاوية» ابوجعفر طحاوی (متوفای 321ق)، کتابی در تبیین کلام اهل سنت است. کتاب با تعلیقه و شرح عبدالله بن عبدالرحمن بن عبدالله جبرین و مقدمه و تحقیق طارق بن محمد بن عبدالله خویطر منتشر شده است.

‏الرياض الندية علی شرح العقيدة الطحاوية
الرياض الندية علی شرح العقيدة الطحاوية
پدیدآورانابن ابی‌العز، محمد بن علی‏ (نویسنده)

جبرين، عبدالله بن عبدالرحمن (محشي)

خويطر، طارق بن محمد (مصحح)
عنوان‌های دیگرالرياض الندية علی شرح العقيدة الطحاوية
ناشردار الصميعي
مکان نشرعربستان - رياض
سال نشرمجلد1: 2010م , 1431ق,

مجلد2: 2010م , 1431ق,

مجلد3: 2010م , 1431ق,

مجلد4: 2010م , 1431ق,

مجلد5: 2010م , 1431ق,
زبانعربی
تعداد جلد1
کد کنگره
نورلایبمطالعه و دانلود pdf

کتاب، مشتمل بر مقدمه محقق (خویطر)، دو مقدمه از شارح (جبرین)، مقدمه مؤلف (ابن ابی‌العز) و متن اثر در پنج جزء است.

خویطر در مقدمه‌اش بر کتاب به اهمیت و جایگاه علم در اسلام اشاره کرده و با ذکر روایات متعددی از پیامبر مکرم اسلام(ص) تأکید کرده است که احادیث در این زمینه فراوان است و اگر مسلمین فضیلت علم و علما را بشناسند و منزلت آنها را بزرگ بشمارند، خطیر بودن فقدان علما و خالی بودن جامعه از وجود آنها را درک می‌کنند[۱]‎.

وی همچنین در بخش دیگری از مقدمه، عبدالله بن عبدالرحمن جبرین را از علمای بزرگ اهل سنت دانسته که کتب متعددی را در زمینه اعتقادات و علوم دیگر شرح کرده که از آن جمله تعلیقه و شرح بر شرح ابن ابی‌العز بر العقيدة الطحاوية است که به درخواست عده‌ای از طلاب انجام شده است. زمان آغاز تعلیقه جبرین بر کتاب مذکور 1408 بوده که به مدت ده سال استمرار داشته است.[۲]‎.

شرح جبرین بر مبنای محفوظاتش بوده است و به‌خاطر ضیق وقت و مشاغل فراوان به منبع دیگری مراجعه نکرده است. شرح جبرین استفاده از کتاب را برای خواننده راحت‎تر کرده است.[۳]‎.

خویطر نیز در تحقیق این اثر پس از مشخص نمودن اشکالات و نواقص شرح و ارائه به جبرین جهت اصلاح، خود نیز به قواعد، نکات و مطالبی از اهل علم اشاره کرده است. همچنین مطالب تکراری شرح را حذف و منابع احادیث، اشعار و مصادری که در شرح به آنها اشاره را استخراج کرده است.[۴]‎.

در مقدمه دیگری که به قلم جبرین در کتاب آمده به پیشینه نگارش آثار علمای اهل سنت در زمینه اعتقادات و سنت و ادله آن اشاره شده است. سپس به آثار اعتقادی عالم حنفی «طحاوی» و اثر مشهورش «العقيدة الطحاوية» اشاره شده که شروح فراوانی بر آن نوشته شده است. اغلب این شروح سخنان طحاوی را بر عقاید اشاعره حمل و تفسیر کرده‌اند. در این میان ابن ابی‌العز اذرعی که خود سلفی است ملتزم به شرح کلام او بر مبنای اعتقادات سلفیه بوده است.[۵]‎. در واقع نهضت اصلاح‎طلبی در زمینه عقاید اهل سنت در قرن چهارم توسط سه شخصیت آغاز‎ شد‎ که‎ ابوجعفر طحاوی (متوفای 321ق) یکی از آنان بود‎. طحاوی پیش‎تر به علم حدیث و فقه علاقه داشت و یکی از بزرگ‎ترین محدثان و فقهای زمان خویش بشمار می‌رفت. وی در‎ آغاز‎ پیرو مذهب شافعی بود، ولی پس از آن به مذهب حنفی گروید. در این‌باره وجوه مختلفی گفته شده که شاید بهترین آنها این است که مذهب ابوحنیفه‎ بیشتر‎ از مذهب شافعی دید انتقادی او را ارضا می‌کرد. طحاوی مانند ماتریدی، در فقه و کلام پیرو ابوحنیفه بود؛ در علم کلام‎ رساله‎ کوچکی با نام «بيان السنة و الجماعة» تألیف کرد که به «العقيدة الطحاوية» معروف است. در مقدمه آن می‌گوید: «این رساله عقاید اهل سنت و جماعت را طبق آراء ابوحنیفه، ابویوسف‎ و محمد شیبانی‎ بیان خواهد داشت». طحاوی بر آن نبود که عقاید ابوحنیفه را توجیه و تبیین کند، یا با‎ طرح ادله نو، مسائل قدیم کلامی را حل و فصل نماید، بلکه‎ غرض‎ او‎ تنها این بود که تلخیصی از آرای ابوحنیفه فراهم آورد و موافقت آن را با نظرات مأثوره ‎‎اهل‎ سنت و جماعت مبین دارد[۶]‎.

فهارس آیات قرآن کریم، احادیث نبوی، آثار مروی، مصادر و مراجع و فهرست مطالب در انتهای جلد پنجم کتاب ذکر شده است.

پانویس

منابع مقاله

  1. مقدمات کتاب.
  2. ربانی گلپایگانی، علی، «ماتریدیه»، پایگاه مجلات تخصصی نور، کیهان اندیشه، فروردین و اردیبهشت 1373، شماره 53، ص104 تا 120.

وابسته‌ها