الزيج الصابئ في حساب النجوم و فلك البروج و مواضع الكواكب و غيرها
الزيج الصابئ في حساب النجوم و فلك البروج و مواضع الكواكب و غيرها توسط محمد بن جابر بن سنان حرّانى، معروف به بتّانى (244-317ق) به زبان عربى در علم ستاره‌شناسى و رياضى نگاشته شده است. مؤلف، در كتابش به شمارش ستارگان و مدار سير و جايگاه آنها پرداخته است. وى با رصد و محاسبات دقيق خود برخى از نظرات دانشمندان را رد كرده و به‌گونه‌اى عمل كرده كه به آسانى قابل فهم باشد.
| الزيج الصابي في حساب النجوم و فلک البروج و مواضع الکواکب و غیرها | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | نالینو، کارلو آلفونسو (محقق) بتانی، محمد بن جابر (نویسنده) |
| عنوان‌های دیگر | کتاب الزيج الصابي في حساب النجوم و فلک البروج و مواضع الکواکب و غیرها کتاب الزیج الصابی |
| ناشر | دار و مکتبة بيبليون |
| مکان نشر | جبیل - لبنان |
| سال نشر | 2005 م |
| چاپ | 1 |
| موضوع | نجوم - تاریخ
نجوم - جدولها و نمودارها نجوم اسلامی |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | QB 23 /ب2ز9 1368 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
كتاب داراى جايگاه خاصى نزد منجمين بوده و از دقيق‌ترين و صحيح‌ترين كتب شمرده شده است؛ حتى از كتاب بطلميوس دقيق‌تر و صحيح‌تر دانسته شده است. به همين جهت به زبان لاتين نيز ترجمه شده و به دانشگاه‌هاى سراسر دنيا راه يافته است.
ساختار
كتاب مشتمل بر مقدمه و پنجاه و هفت باب است. مسائل مربوط به نجوم و مدارشان، جايگاه آنها، فصول و تقويم، در ابواب مختلف به شيوه‌اى محققانه و در عين حال روان توضيح داده شده است.
گزارش محتوا
مؤلف، در مقدمه كتاب، علم نجوم را از بهترين و دقيق‌ترين علوم مى‌شمرد و به بررسى فوايد اين علم مى‌پردازد. با توجه به اينكه شناخت سال، ماه، فصول و زمان اهميت فراوانى دارد و اين جز با علم ستاره‌شناسى و مطالعات و محاسبات دقيق و بى عيب منجم حاصل نمى‌شود مؤلف تلاش كرده تا با ضميمه همه اعمال به يكديگر و با رسم جدول به گونه‌اى عمل كند كه در محاسبات اشتباهى رخ ندهد.
نویسنده در ابواب كتاب مسائلى را كه نقش حايز اهميتى در علم نجوم دارند و بعضى از آنها مورد اختلاف منجمين هستند، مطرح كرده است. همچنين مشكلات و مبهمات اين علم را حل كرده و نظرات بديعى ارايه مى‌دهد كه هنوز مورد قبول منجمين است؛ نپذيرفتن نظريه اقبال و ادبار اعتدالين از آن جمله آن است.
از ديگر مسائل مطرح‌شده در كتاب مى‌توان به موارد زير اشاره كرد: خواص طول و عرض جغرافيايى، مشارق و مغارب، زمستان و تابستان، طول روز و شب، خط نصف‌النهار، ابعاد و جايگاه و ارتفاع كواكب، رؤيت هلال در اول و آخر ماه، كسوف و خسوف و مواضع كواكب خمسه.
بيان ساده و روان، همچنين رصد و محاسبات دقيق و اثبات نظرات بديع و جذاب و ابتكار عمل در استفاده از فرمول‌هاى رياضى براى حل مسائل، مانند استفاده از قضيه بطلميوس براى تعيين فاصله قوسى دو ستاره از ويژگى‌هاى خاص كتاب مى‌باشد.
وضعيت كتاب
تحقيق و تصحيح كتاب توسط كرلو نالّينو انجام گرفته است. نسخه موجود از نسخه‌اى كه در كتاب‌خانه اسكوريال موجود بوده نقل شده است.
پاورقى‌هاى كتاب به زبان عربى و انگليسى آورده شده است. در انتهاى كتاب نيز جداولى از اسامى ستاره‌هاى ثابت و طول و عرض و علامات جهت آنها ذكر شده است.
منابع مقاله
مقدمه و متن كتاب