المجالس و المسايرات

المجالس و المسايرات، اثر قاضی نعمان بن محمد (متوفای 363ق)، در موضوع حکایت و داستان است که تحقیق آن توسط حبیب فقی، ابراهیم شبوح و محمد یعلاوی صورت گرفته است.

المجالس و المسايرات
المجالس و المسايرات
پدیدآورانابن حیون، نعمان بن محمد (نويسنده)

فقي، حبيب (محقق)

شبوح، ابراهیم (محقق)

يعلاوي، محمد (محقق)
ناشردار المنتظر
مکان نشرلبنان - بيروت
سال نشر1996م
موضوعاسماعيليه اسماعيليه - عقايد
زبانعربی
تعداد جلد1
کد کنگره
‏‎‎‏/‎‏الف‎‏2‎‏م‎‏3 215 BP
نورلایبمطالعه و دانلود pdf

ساختار

کتاب با دو مقدمه از محققین و نویسنده آغاز و مطالب در قالب بیست‌و‌هشت جزء، گنجانده شده است.

گزارش محتوا

این کتاب در نسخه آصفیه با عنوان«‎المجالس و المسايرات في تاريخ الإسماعيلية و عقائدهم» آمده است، ولى ظاهراً اسم اصلى آن «‎المجالس و المسايرات‌ و المواقف‌ و التوقيعات» است‌ که با محتواى کتاب همخوانى بیشترى دارد[۱].

از لابه‌لاى کتاب جایگاه قاضى نعمان در دولت فاطمیان مصر‌ و مسئولیت‏هاى مختلف دینى، مذهبى و سیاسى دیوانى وى آشکار مى‌‏شود[۲].

کتاب، نشانگر‌ آن است‌ که‌ قاضى نعمان نسبت به علوم اولین و آخرین آگاهى داشته و در هر دانش و فنى متبحّر بوده و نسبت به ‌‌علوم‌ و دانش‌هاى ظاهر و باطن و احکام دین و اصول و فروع آن و نیز علوم ریاضى و پزشکى و هندسه‌ و نجوم‌ و فلسفه‌ آگاهى کامل داشته است و در مباحث لغوى نیز ید طولایى دارد[۳].

این کتاب بیشتر جنبه‌ تاریخی دارد و در آن مسائلی در مورد چهار خلیفه نخست فاطمی، مخصوصا «معز» مطرح‌ می‌شود، اما در اینجا‌ ذکر‌ این نکته الزامی است که کتاب «المجالس و المسايرات»، تنها یک کتاب تاریخی در ارتباط با وقایع سیاسی نیست، بلکه در آن می‌توان بسیاری از اطلاعات مربوط به جامعه آن زمان را‌ مشاهده کرد و به‌نوعی تاریخ اجتماعی آن دوره را به نظاره نشست[۴].

این کتاب تنها کتاب تاریخ و سیره نیست، بلکه علاوه بر این، کتاب عقیدتى و ادبى نیز مى‌‏باشد. در این کتاب، اطلاعاتى درباره دشمنى‏هاى معزّ با دولت اموى و انقلابات متعددى که در آفریقا به وقوع پیوست و نیز جنگ و نزاع‏هایى که بین معزّ با روم اتفاق افتاد و غیره موجود است[۵].

در مقدمه محققین، مطالب مفیدی پیرامون نویسنده و تألیفات وی بیان شده است[۶].

در مقدمه نویسنده، به اهمیت فهم و تفقه در دین و سفارش پیامبر(ص) به آن اشاره شده است[۷].

از جمله مطالبی که نویسنده در خلال اجزای کتاب، بدان‌ها پرداخته است، عبارتند از: وجود ظاهر و باطن در کلام ائمه(ع)، مجادله عبدالله بن عمرو بن عاص و حسین بن علی(ع)، تفاوت بوسیدن زمین برای احترام با سجده، اقرار قرآن به سجود یعقوب برای یوسف، وصیت منصور به معز، منع گریه کردن برای ائمه(ع)، مناقب ذی‌الفقار، شجره ملعونه بودن بنی‌امیه، حلم پیامبر(ص) و...

در قسمت عقاید، مباحثى چون امامت، نسب فاطمیان، آنچه غالیان به ائمه(ع) نسبت مى‌‏دهند و مسائلى درباره ظاهر و باطن مطرح شده است[۸].

در این کتاب، به برخى مشکلاتى که فاطمیان در راه بسط نفوذ مذهبى خود در جامعه سنى آفریقا با آن مواجه بودند، آگاه مى‌‏شویم[۹].

وضعیت کتاب

فهرست مطالب، آیات، روایات، اعلام و مفاهیم، اماکن، قوافی، امثال و منابع، در انتهای کتاب آمده است. در پاورقی‌ها، علاوه بر اشاره به اختلاف نسخ و ذکر منابع، توضیحاتی پیرامون برخی از کلمات متن داده شده است.

پانویس

  1. ر.ک: شاهرخی، سید علاءالدین؛ بخشی‌زاد، سمیه؛ بستان، حسن، ص46
  2. ر.ک: همان
  3. ر.ک: همان
  4. ر.ک: همان
  5. ر.ک: مقدمه تحقیق، ص19
  6. ر.ک: همان، ص5-17
  7. ر.ک: مقدمه مؤلف، ص45
  8. ر.ک: مقدمه تحقیق، ص19
  9. ر.ک: همان

منابع مقاله

  1. مقدمه و متن کتاب.
  2. شاهرخی، سید علاءالدین؛ بخشی‌زاد، سمیه؛ بستان، حسن، «بررسی سیاست‌های علمی خلیفه المعز فاطمی (با تکیه بر کتاب المجالس والمسايرات قاضی نعمان)»، پایگاه مجلات تخصصی نور، مجله: تاریخ نو، بهار 1398، ‌شماره 26 (16 صفحه، ‌از 39 تا 54).

وابسته‌ها