امثال و حکم: تفاوت میان نسخه‌ها

    از ویکی‌نور
    جز (جایگزینی متن - 'نويسنده' به 'نویسنده')
    جز (جایگزینی متن - 'ه‌گ' به '')
    خط ۴۸: خط ۴۸:
    4- «شاهد صادق» كه يك مجموعه هندى است و دهخدا توجه ويژه‌اى به آن نداشته و به نقل از چند مثال از آن بسنده كرده است.
    4- «شاهد صادق» كه يك مجموعه هندى است و دهخدا توجه ويژه‌اى به آن نداشته و به نقل از چند مثال از آن بسنده كرده است.


    گروهى بر كتاب خرده گرفتند كه عنوان كتاب «امثال و حكم» است ولى در طى آن اصطلاحات و كنايات و اخبار و احاديث و كلمات ديگرى كه مثل نيستند وارد شده است. دهخدا بر اين خرده‌گيرى چنين پاسخ گفته است كه اگر عنوان كتاب «امثال و حكم و مصطلاحات و كنايات و اخبار و احاديث و...» يا نظير آن انتخاب مى‌گرديد، عنوانى دراز مى‌شد و احتراز از آن واجب بود و از او به عنوان مختصر «امثال و حكم» اكتفا شد. راه ديگر اين بوده است كه آن اصطلاحات و... حذف شود و طبيعى است كه آن حذف، پاسخگوى خرده‌گيران مى‌توانست باشد؛ اما محروميت خوانندگان از فوايد آنها جبرانى نمى‌توانست داشته باشد.
    گروهى بر كتاب خرده گرفتند كه عنوان كتاب «امثال و حكم» است ولى در طى آن اصطلاحات و كنايات و اخبار و احاديث و كلمات ديگرى كه مثل نيستند وارد شده است. دهخدا بر اين خرديرى چنين پاسخ گفته است كه اگر عنوان كتاب «امثال و حكم و مصطلاحات و كنايات و اخبار و احاديث و...» يا نظير آن انتخاب مى‌گرديد، عنوانى دراز مى‌شد و احتراز از آن واجب بود و از او به عنوان مختصر «امثال و حكم» اكتفا شد. راه ديگر اين بوده است كه آن اصطلاحات و... حذف شود و طبيعى است كه آن حذف، پاسخگوى خرديران مى‌توانست باشد؛ اما محروميت خوانندگان از فوايد آنها جبرانى نمى‌توانست داشته باشد.


    دهخدا به پيروى از رسم و شيوه شاعران و نويسندگان قديم ایران، ضرب المثلها را نه به صورتى‌كه در زبان مردم بوده، بلكه به صورتى‌كه در كتاب‌ها و ديوان‌ها آمده نقل كرده است. چنان كه گويى اصلاً درصدد گردآورى فولكلور (فرهنگ و دانش عامه) نبوده، بلكه قصد داشته كه شعرها و كلمات اخلاقى و پندآموز را در يك‌جا گرد آورد. از اين رو است كه ضرب المثلها در كتاب او مقام دوم را گرفته و اغلب تنها به عنوان مرادف امثال و حكم ادبى ذكر گرديده است.
    دهخدا به پيروى از رسم و شيوه شاعران و نويسندگان قديم ایران، ضرب المثلها را نه به صورتى‌كه در زبان مردم بوده، بلكه به صورتى‌كه در كتاب‌ها و ديوان‌ها آمده نقل كرده است. چنان كه گويى اصلاً درصدد گردآورى فولكلور (فرهنگ و دانش عامه) نبوده، بلكه قصد داشته كه شعرها و كلمات اخلاقى و پندآموز را در يك‌جا گرد آورد. از اين رو است كه ضرب المثلها در كتاب او مقام دوم را گرفته و اغلب تنها به عنوان مرادف امثال و حكم ادبى ذكر گرديده است.

    نسخهٔ ‏۲۲ سپتامبر ۲۰۱۹، ساعت ۱۰:۱۳

    امثال و حکم
    امثال و حکم
    پدیدآوراندهخدا، علی‌اکبر (نویسنده)
    ناشرامير کبير
    مکان نشرتهران - ایران
    سال نشر1383 ش
    چاپ12
    شابک964-00-0156-2
    موضوعضرب المثل‏های ایرانی ضرب المثل‏های فارسی
    زبانفارسی
    تعداد جلد4
    کد کنگره
    ‏PIR‎‏ ‎‏3996‎‏ ‎‏/‎‏د‎‏9‎‏الف‎‏8
    نورلایبمطالعه و دانلود pdf

    امثال و حكم اثر على اكبر دهخدا، به موضوع ضرب المثل‌ها و حكمت‌هاى ادب فارسی است. زمانى كه دهخدا به تدوين لغت‌نامه خود پرداخت يادداشت‌هاى «امثال و حكم» را نيز در لغت‌نامه وارد كرده بود و اعتماد‌الدوله قراگزلو وزير معارف وقت از ايشان درخواست كرد كه «امثال و حكم» را از يادداشت‌ها مجزا كند و جداگانه منتشر سازد، وى نيز موافقت كرد و يادداشتهاى خود كه حاوى مثل، حكمت، اصطلاح و حتى اخبار و احاديث بود را به‌طور جداگانه منتشر نمود.

    ساختار

    كتاب حاوى مقدمه‌اى از ناشر و متن كتاب است كه مانند كتب لغت به ترتيب حروف الفبا تنظيم شده است.

    گزارش محتوا

    در پيشگفتار كتاب پس از توضيح شيوه نگارش كتاب و اهميت موضوع آن، شرحى حالى از دهخدا و آثار او به اختصار آمده است.

    كتاب مشتمل بر حدود سى هزار عنوان ضرب المثل، حكمت، اصطلاح و كنايه است و نزدیک به ده هزا مثل يا حكمت و كنايه و اصطلاح به عنوان نظير و مرادف آمده و عنوان نيافته است.

    دهخدا در تألیف خود بيش از هزار عبارت عربى آورده است كه بيش‌تر آيات قرآن و احاديث نبوى و كلمات منسوب به امامان شيعه و امثال و نظاير آن‌ها است. مؤلف مفهوم ضرب‌المثل را با مفهوم كلمات كوتاه حكيمانه و اخلاقى درهم آميخته است.دهخدا 45 هزار بيت از شاعران كلاسيك مانند: فردوسى، سعدى، نظامى و جلال‌الدين رومى در كتاب خود آورده است. بيش‌تر اين بيت‌ها شكل‌هاى گوناگون يك ضرب المثل است كه هر شاعرى به سليقه خود و با بيانى خاص به نظم در آورده است.

    وى از منابع مختلفى در تنظيم كتاب استفاده كرده كه از آن جمله است:

    1- مجموعه «امثال ميدانى» كه در سده پنجم هجرى به زبان عربى تألیف شده است. دهخدا از اين كتاب نزدیک به هزار ضرب المثل عربى بر گرفته و به مجموعه خود وارد كرده است.

    2- «مجموعه مختصر امثال» چاپ هندوستان كه يكصد ضرب المثل از آن اقتباس كرده است.

    3- «جامع التمثيل» كه در هند و در سده 11هجرى چاپ شده و دهخدا نزدیک به سيصد مثل از آن در كتاب خود آورده است.

    4- «شاهد صادق» كه يك مجموعه هندى است و دهخدا توجه ويژه‌اى به آن نداشته و به نقل از چند مثال از آن بسنده كرده است.

    گروهى بر كتاب خرده گرفتند كه عنوان كتاب «امثال و حكم» است ولى در طى آن اصطلاحات و كنايات و اخبار و احاديث و كلمات ديگرى كه مثل نيستند وارد شده است. دهخدا بر اين خرديرى چنين پاسخ گفته است كه اگر عنوان كتاب «امثال و حكم و مصطلاحات و كنايات و اخبار و احاديث و...» يا نظير آن انتخاب مى‌گرديد، عنوانى دراز مى‌شد و احتراز از آن واجب بود و از او به عنوان مختصر «امثال و حكم» اكتفا شد. راه ديگر اين بوده است كه آن اصطلاحات و... حذف شود و طبيعى است كه آن حذف، پاسخگوى خرديران مى‌توانست باشد؛ اما محروميت خوانندگان از فوايد آنها جبرانى نمى‌توانست داشته باشد.

    دهخدا به پيروى از رسم و شيوه شاعران و نويسندگان قديم ایران، ضرب المثلها را نه به صورتى‌كه در زبان مردم بوده، بلكه به صورتى‌كه در كتاب‌ها و ديوان‌ها آمده نقل كرده است. چنان كه گويى اصلاً درصدد گردآورى فولكلور (فرهنگ و دانش عامه) نبوده، بلكه قصد داشته كه شعرها و كلمات اخلاقى و پندآموز را در يك‌جا گرد آورد. از اين رو است كه ضرب المثلها در كتاب او مقام دوم را گرفته و اغلب تنها به عنوان مرادف امثال و حكم ادبى ذكر گرديده است.

    وضعيت كتاب

    در پايان هر يك از مجلدات كتاب فهرست اسماء رجال و كتب، امكنه و طوائف، و... به تفكيك آمده شده است.

    منابع مقاله

    مقدمه و متن كتاب