تبصير المنتبه بتحرير المشتبه: تفاوت میان نسخه‌ها

    از ویکی‌نور
    (صفحه‌ای تازه حاوی «{{جعبه اطلاعات کتاب | تصویر = NUR21301J1.jpg | عنوان = تبصير المنتبه بتحرير المشتبه ‏ |...» ایجاد کرد)
     
    بدون خلاصۀ ویرایش
    خط ۲۹: خط ۲۹:
    }}  
    }}  
       
       
    '''تبصير المنتبه بتحرير المشتبه'''، اثر احمد بن ابن حجر عسقلانی (773- 852ق)، ذیل و شرحی است بر کتاب «المشتبه في الأسماء و الأنساب» محمد بن احمد ذهبی (متوفی 748ق) که با تحقیق محمد علی نجار و مراجعه علی محمد بجاوی به چاپ رسیده است.
    '''تبصير المنتبه بتحرير المشتبه'''، اثر [[ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی|احمد بن ابن حجر عسقلانی]] (773- 852ق)، ذیل و شرحی است بر کتاب «[[المشتبه في الأسماء و الأنساب]]» [[ذهبی، محمد بن احمد|محمد بن احمد ذهبی]] (متوفی 748ق) که با تحقیق [[نجار، محمد علی|محمد علی نجار]] و مراجعه [[بجاوی، علی محمد|علی محمد بجاوی]] به چاپ رسیده است.


    ==ساختار==
    ==ساختار==
    خط ۳۷: خط ۳۷:
    در مقدمه محقق، ابتدا به حمله مغول به کشورهای اسلامی و غارت و ویرانی‌هایی برجای‌مانده از آن و خسارات وارده به کتاب‌خانه‌ها و آثار علمی پس‌ازآن و سپس، اقدامات و خدماتی که دولت ممالیک مصر و شام در راه حفظ و ارتقای فرهنگ و آثار علمی علما انجام داده‌اند، اشاره گردیده است. و با ذکر این نکته که اثر حاضر نیز از جمله آثار آن دوران می‌باشد<ref>مقدمه محقق، ج1، ص3- 4</ref>، شرح‌حال نویسنده آن ارائه شده <ref>همان، ص5</ref> و به تعریف کتاب و ذکر اقدامات نویسنده در آن، پرداخته شده است<ref>همان، ص13</ref>.
    در مقدمه محقق، ابتدا به حمله مغول به کشورهای اسلامی و غارت و ویرانی‌هایی برجای‌مانده از آن و خسارات وارده به کتاب‌خانه‌ها و آثار علمی پس‌ازآن و سپس، اقدامات و خدماتی که دولت ممالیک مصر و شام در راه حفظ و ارتقای فرهنگ و آثار علمی علما انجام داده‌اند، اشاره گردیده است. و با ذکر این نکته که اثر حاضر نیز از جمله آثار آن دوران می‌باشد<ref>مقدمه محقق، ج1، ص3- 4</ref>، شرح‌حال نویسنده آن ارائه شده <ref>همان، ص5</ref> و به تعریف کتاب و ذکر اقدامات نویسنده در آن، پرداخته شده است<ref>همان، ص13</ref>.


    پیش از ابن حجر، ذهبی کتابی در همین موضوع، در شناخت اسماء، انساب، کنیه و القاب مشتبه نوشته بود؛ یعنی کلمات و نام‌هایی که در وضع و نوشتار، یکسان بوده ولی در نطق، خواندن و معنا و مصداق، با یکدیگر متفاوت هستند. وی کتاب خود را پس از آثار حافظ عبدالغنی بن سعید، امیر حافظ ابونصر بن ماکولا (متوفی حدود475ق)، حافظ ابوبکر بن نقطه (متوفی 629ق) و ابوالعلاء فرضی (متوفی 700ق) به نگارش درآورده و اسامی که خود بدان دست یافته را نیز، به آنها افزوده است. اما ابن حجر، سه انتقاد بر این کتاب وارد نموده و بر اساس آن، دست به نگارش اثر حاضر زده است. این سه انتقاد، عبارتند از:
    پیش از [[ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی|ابن حجر]]، [[ذهبی، محمد بن احمد|ذهبی]] کتابی در همین موضوع، در شناخت اسماء، انساب، کنیه و القاب مشتبه نوشته بود؛ یعنی کلمات و نام‌هایی که در وضع و نوشتار، یکسان بوده ولی در نطق، خواندن و معنا و مصداق، با یکدیگر متفاوت هستند. وی کتاب خود را پس از آثار حافظ عبدالغنی بن سعید، امیر حافظ ابونصر بن ماکولا (متوفی حدود475ق)، حافظ ابوبکر بن نقطه (متوفی 629ق) و ابوالعلاء فرضی (متوفی 700ق) به نگارش درآورده و اسامی که خود بدان دست یافته را نیز، به آنها افزوده است. اما ابن حجر، سه انتقاد بر این کتاب وارد نموده و بر اساس آن، دست به نگارش اثر حاضر زده است. این سه انتقاد، عبارتند از:
    # عدم تحقیق در ضبط صحیح اسامی؛
    # عدم تحقیق در ضبط صحیح اسامی؛
    # اجحاف در اختصار؛
    # اجحاف در اختصار؛
    # عدم درج تراجم برخی از افراد مستقلی که در آثاری مانند «الإكمال في رفع الإرتياب عن المؤتلف و المتلف من الأسماء و الكنی و الأنساب» ابن ماکولا و «ذيل مشتبه الأسماء و النسب» ابن نقطه آمده است<ref>همان، ص13-14؛ مقدمه مؤلف، ج1، ص1</ref>.
    # عدم درج تراجم برخی از افراد مستقلی که در آثاری مانند «الإكمال في رفع الإرتياب عن المؤتلف و المتلف من الأسماء و الكنی و الأنساب» ابن ماکولا و «ذيل مشتبه الأسماء و النسب» ابن نقطه آمده است<ref>همان، ص13-14؛ مقدمه مؤلف، ج1، ص1</ref>.


    مؤلف در مقدمه خود، پس از اشاره به اشکالات موجود در کتاب ذهبی، به بیان این نکته پرداخته است که قصد دارد در این کتاب، اشتباهات وی را جبران نموده و با اختصار آنچه بیش‌ازحد بسط داده شده و بسط آنچه در اختصار آن، اجحاف شده، کتابی بهتر عرضه نماید<ref>همان، ص2</ref>.
    مؤلف در مقدمه خود، پس از اشاره به اشکالات موجود در کتاب [[ذهبی، محمد بن احمد|ذهبی]]، به بیان این نکته پرداخته است که قصد دارد در این کتاب، اشتباهات وی را جبران نموده و با اختصار آنچه بیش‌ازحد بسط داده شده و بسط آنچه در اختصار آن، اجحاف شده، کتابی بهتر عرضه نماید<ref>همان، ص2</ref>.


    روش کار نویسنده، بدین‌صورت است که هریک از اسم، لقب، یا کنیه که مشهورتر بوده، با همان آغاز نموده است. وی ابتدا متن کتاب ذهبی را آورده و سپس، توضیحات خود را با عبارت «قلت» آغاز نموده و با «انتهی» به پایان برده است<ref>مقدمه محقق، ج1، ص14</ref>.
    روش کار نویسنده، بدین‌صورت است که هریک از اسم، لقب، یا کنیه که مشهورتر بوده، با همان آغاز نموده است. وی ابتدا متن کتاب ذهبی را آورده و سپس، توضیحات خود را با عبارت «قلت» آغاز نموده و با «انتهی» به پایان برده است<ref>مقدمه محقق، ج1، ص14</ref>.


    سخاوی در «الجواهر و الدرر» پیرامون این کتاب، چنین نوشته است: «تبصیر المنتبه، به قصد تحریر مطالب المشتبه ذهبی و به‌منظور ضبط اسامی آن به حروف و استدراک مطالبی که از آنجا افتاده، نوشته شده است»<ref>همان</ref>.
    [[سخاوی، محمد بن عبدالرحمن|سخاوی]] در «[[الجواهر و الدرر]]» پیرامون این کتاب، چنین نوشته است: «تبصیر المنتبه، به قصد تحریر مطالب المشتبه [[ذهبی، محمد بن احمد|ذهبی]] و به‌منظور ضبط اسامی آن به حروف و استدراک مطالبی که از آنجا افتاده، نوشته شده است»<ref>همان</ref>.


    ==وضعیت کتاب==
    ==وضعیت کتاب==
    خط ۵۴: خط ۵۴:


    ==پانویس ==
    ==پانویس ==
    <references/>
    <references />


    ==منابع مقاله==
    ==منابع مقاله==

    نسخهٔ ‏۷ مهٔ ۲۰۲۰، ساعت ۱۴:۴۲

    تبصير المنتبه بتحرير المشتبه ‏
    تبصير المنتبه بتحرير المشتبه
    پدیدآورانابن حجر عسقلانی، احمد بن علی (نويسنده)

    بجاوی، علی محمد (محقق)

    نجار، محمد علی (مراجعه)
    ناشرالمکتبة العلمية
    مکان نشرلبنان - بیروت
    موضوعحدیث، علم رجال، محدثان اهل سنت، نام های عربی، تلفظ
    زبانعربی
    تعداد جلد4
    کد کنگره
    ‏‎‏/‎‏الف‎‏2‎‏ت‎‏2 114/8 BP

    تبصير المنتبه بتحرير المشتبه، اثر احمد بن ابن حجر عسقلانی (773- 852ق)، ذیل و شرحی است بر کتاب «المشتبه في الأسماء و الأنساب» محمد بن احمد ذهبی (متوفی 748ق) که با تحقیق محمد علی نجار و مراجعه علی محمد بجاوی به چاپ رسیده است.

    ساختار

    کتاب با مقدمه محقق آغاز گردیده و اسامی، به ترتیب حروف الفبا، در چهار جلد، تنظیم شده است.

    گزارش محتوا

    در مقدمه محقق، ابتدا به حمله مغول به کشورهای اسلامی و غارت و ویرانی‌هایی برجای‌مانده از آن و خسارات وارده به کتاب‌خانه‌ها و آثار علمی پس‌ازآن و سپس، اقدامات و خدماتی که دولت ممالیک مصر و شام در راه حفظ و ارتقای فرهنگ و آثار علمی علما انجام داده‌اند، اشاره گردیده است. و با ذکر این نکته که اثر حاضر نیز از جمله آثار آن دوران می‌باشد[۱]، شرح‌حال نویسنده آن ارائه شده [۲] و به تعریف کتاب و ذکر اقدامات نویسنده در آن، پرداخته شده است[۳].

    پیش از ابن حجر، ذهبی کتابی در همین موضوع، در شناخت اسماء، انساب، کنیه و القاب مشتبه نوشته بود؛ یعنی کلمات و نام‌هایی که در وضع و نوشتار، یکسان بوده ولی در نطق، خواندن و معنا و مصداق، با یکدیگر متفاوت هستند. وی کتاب خود را پس از آثار حافظ عبدالغنی بن سعید، امیر حافظ ابونصر بن ماکولا (متوفی حدود475ق)، حافظ ابوبکر بن نقطه (متوفی 629ق) و ابوالعلاء فرضی (متوفی 700ق) به نگارش درآورده و اسامی که خود بدان دست یافته را نیز، به آنها افزوده است. اما ابن حجر، سه انتقاد بر این کتاب وارد نموده و بر اساس آن، دست به نگارش اثر حاضر زده است. این سه انتقاد، عبارتند از:

    1. عدم تحقیق در ضبط صحیح اسامی؛
    2. اجحاف در اختصار؛
    3. عدم درج تراجم برخی از افراد مستقلی که در آثاری مانند «الإكمال في رفع الإرتياب عن المؤتلف و المتلف من الأسماء و الكنی و الأنساب» ابن ماکولا و «ذيل مشتبه الأسماء و النسب» ابن نقطه آمده است[۴].

    مؤلف در مقدمه خود، پس از اشاره به اشکالات موجود در کتاب ذهبی، به بیان این نکته پرداخته است که قصد دارد در این کتاب، اشتباهات وی را جبران نموده و با اختصار آنچه بیش‌ازحد بسط داده شده و بسط آنچه در اختصار آن، اجحاف شده، کتابی بهتر عرضه نماید[۵].

    روش کار نویسنده، بدین‌صورت است که هریک از اسم، لقب، یا کنیه که مشهورتر بوده، با همان آغاز نموده است. وی ابتدا متن کتاب ذهبی را آورده و سپس، توضیحات خود را با عبارت «قلت» آغاز نموده و با «انتهی» به پایان برده است[۶].

    سخاوی در «الجواهر و الدرر» پیرامون این کتاب، چنین نوشته است: «تبصیر المنتبه، به قصد تحریر مطالب المشتبه ذهبی و به‌منظور ضبط اسامی آن به حروف و استدراک مطالبی که از آنجا افتاده، نوشته شده است»[۷].

    وضعیت کتاب

    فهرست مطالب هر جلد، در انتهای همان جلد آمده و فهارس فنی، شامل فهرست اسامی، القاب و کنیه‌های مشتبه کتاب؛ شهرها، اماکن و مانند آن؛ ایام و وقایع؛ کتاب‌های مذکور در متن؛ اشعار؛ انصاف ابیات؛ ضرب‌المثل‌ها؛ مراجع و منابع مورداستفاده محقق.

    در پاورقی‌ها، علاوه بر ذکر منابع[۸] و اشاره به اختلاف نسخ[۹]، به توضیح برخی از مطالب متن، پرداخته شده است[۱۰].

    پانویس

    1. مقدمه محقق، ج1، ص3- 4
    2. همان، ص5
    3. همان، ص13
    4. همان، ص13-14؛ مقدمه مؤلف، ج1، ص1
    5. همان، ص2
    6. مقدمه محقق، ج1، ص14
    7. همان
    8. ر.ک: پاورقی، ج1، ص162
    9. همان، ص165
    10. همان، ص173

    منابع مقاله

    مقدمات و متن کتاب.


    وابسته‌ها