تلخيص المتشابه في الرسم و حمایة ما أشكل منه عن بوادر التصحيف و الوهم

    از ویکی‌نور
    نسخهٔ قابل چاپ دیگر پشتیبانی نمی‌شود و ممکن است در زمان رندر کردن با خطا مواجه شوید. لطفاً بوکمارک‌های مرورگر خود را به‌روزرسانی کنید و در عوض از عمبکرد چاپ پیش‌فرض مرورگر خود استفاده کنید.
    تلخيص المتشابه في الرسم وحمایة ما أشكل منه عن بوادر التصحيف والوهم
    تلخيص المتشابه في الرسم و حمایة ما أشكل منه عن بوادر التصحيف و الوهم
    پدیدآورانشهابی، سکینه (مصحح) خطیب بغدادی، احمد بن علی (نویسنده)
    عنوان‌های دیگرکتاب تلخيص المتشابة في الرسم و حماية ما أشکل منه عن بوادر التصحيف و الوهم
    ناشرطلاس
    مکان نشرسوريه - دمشق
    سال نشر1985م.
    چاپچاپ اول
    موضوعحديث - علم الرجال

    محدثان اهل سنت

    احاديث اهل سنت - قرن 5ق.
    زبانعربی
    تعداد جلد2
    کد کنگره
    ‏‎‏/‎‏خ‎‏6‎‏ت‎‏8 / 114/8 BP
    نورلایبمطالعه و دانلود pdf

    تلخيص المتشابه في الرسم و حمایة ما أشكل منه عن بوادر التصحيف و الوهم، اثر احمد بن علی بن ثابت ابی‌بکر خطیب بغدادی (392-‌463ق)، کتابی است پیرامون اسامی متشابه راویان که با تحقیق سکینه شهابی به چاپ رسیده است.

    ساختار

    کتاب با مقدمه محقق آغاز و مطالب در پنج فصل، در دو جلد، تنظیم شده است.

    گزارش محتوا

    در مقدمه، ابتدا شرح حال مختصری از مؤلف ارائه گردیده[۱] و سپس، به برخی از خصوصیات و ویژگی‌های کتاب، اشاره شده است[۲].

    اسم متشابه، آمیزه‌ای از اسم متفق و مفترق (اسم‌هایی که در تلفظ و خط یکسان و در مصداق، متفاوت باشند) با مؤتلف و مختلف (اسم‌هایی که در نوشتن یکسان و در شکل و تلفظ، متفاوت باشند) است. در حالتی که اسم یا کنیه دو نفر یکسان باشد و نسب یا نسبت آنها از نظر نوشتاری یکسان و از لحاظ تلفظ متفاوت باشد یا برعکس، به آن متشابه می‌گویند. به دیگر سخن، اسامی متشابه در نوشتن یکسان و در تلفظ متفاوتند و از طرفی کنیه، نسب یا نسبت آنها یکسان است؛ مانند موسی بن عَلِی و موسی بن عُلَی، محمد بن عبدالله مُخَرَّمِی و محمد بن عبدالله مَخرَمِی، عَمرو بن زراره و عُمَر بن زراره، حَیان الأسدی و حَنّان الأسدی. این دانش در شناخت تصحیف و تحریف سودمند است و اثر حاضر، از مهم‌ترین کتاب‌های اهل سنت می‌باشد که در این زمینه نوشته شده است[۳].

    خطیب کتاب را به پنج فصل، به شرح زیر، تقسیم کرده است:

    فصل اول: اسم‌هایی که در نوشتن یکسان و در حرکات برخی حروف از یکدیگر متمایزند؛ مانند: عمرو بن سَلَمه (به فتح سین و لام) و عمرو بن سَلِمه (به فتح سین و کسر لام)[۴]؛ عبدالله بن رُبَیعه (به ضم راء) و عبدالله بن رَبیعه (به فتح راء)[۵]؛ عبدالله بن الزُبیر (به ضم زاء) و عبدالله بن الزَّبیر (به تشدید و فتح زاء)[۶] و عبدالله بن حَکیم (به فتح حاء) و عبدالله بن حُکیم (به ضم حاء)[۷].

    فصل دوم: اسم‌هایی که در نوشتن مشابه و در هجای برخی حروف، متفاوتند؛ مانند: عبدالله بن بُسر (به ضم باء) و عبدالله بن بِشر (به کسر باء)[۸]؛ عبدالرحمان بن خَبّاب (به فتح خاء) و عبدالرحمان بن حُباب (به ضم حاء)[۹]؛ عبدالله بن مُنَین (به ضم میم و فتح نون) و عبدالله بن مُنیر (به ضم میم)[۱۰]؛ عبدالله بن بَحِیر (به فتح باء و کسر حاء) و عبدالله بن بُجَیر (به ضم باء و فتح جیم)[۱۱] و عبدالله بن رباح و عبدالله بن ریاح[۱۲].

    فصل سوم: اسم‌هایی که در ترتیب حروف با هم متفاوتند؛ مانند: عبدالله بن ارقم و عبدالله اقرم[۱۳]؛ عبدالله بن یسار و عبدالله بن سیار[۱۴]؛ موسی بن یسار و موسی بن سیار[۱۵]؛ اسحاق بن یسار و اسحاق بن سیار[۱۶]؛ ولید بن ابی‌هشام و ولید بن ابی‌هاشم[۱۷]؛ ابراهیم بن هاشم و ابراهیم بن هشام[۱۸]؛ عمرو بن هاشم و عمرو بن هشام[۱۹] و عبید بن هاشم و عبید بن هشام[۲۰].

    فصل چهارم: اسم‌هایی که به دلیل شباهت به هم نزدیکند و برخی حروف آنها در نوشتن با یکدیگر متفاوتند؛ مانند حکیم بن حِزام و حکیم خِذام[۲۱]؛ خالد بن غرفطه و خالد بن عرفجه[۲۲]؛ زیاد بن حارث و زیاد بن حرد[۲۳]؛ عبدالرحمان بن بجید و عبدالرحمان بن بجیر[۲۴]، عبدالله بن منیب و عبدالله بن منیر[۲۵]؛ عبدالرحمان بن عداء کندی و عبدالرحمان بن عدی کندی[۲۶] و فضیل بن بزوان و فضیل بن غزوان[۲۷].

    فصل پنجم: نوادر (تفاوت با تذکیر و تأنیث با اتفاق حروف در هجا؛ تفاوت با تذکیر و تأنیث با اختلاف حروف هجای ابناء نه آباء و...)؛ مانند: امیة بن ابی‌صلت و امیة بنت ابی‌صلت[۲۸]، امیة بن عبدالله و امیة بنت عبدالله[۲۹]؛ عمارة بنت حمزه و عمارة بن حمزه[۳۰]؛ فضالة بنت فضل و فضالة بن فضل[۳۱]؛ بُسره (به ضم باء و سکون سین) بنت صفوان و یَسَره (به فتح یاء و فتح سین) بن صفوان[۳۲] و...

    هریک از این فصول به باب‌هایی تقسیم شده و ذیل نام هر فرد، اساتید و شاگردان و یک یا چند حدیث یا خبری را که او در سندش قرار دارد، آورده شده است[۳۳].

    وضعیت کتاب

    فهارس فنی کتاب، در انتهای جلد دوم، جای گرفته است که به‌ترتیب، عبارتند از فهارس فصول و ابواب کتاب؛ اعلامی که شرح حالی از ایشان ارائه شده است (به‌ترتیب حروف الفبا)؛ آیات قرآن؛ احادیث شریف؛ شعر؛ اخبار و احادیث نادر؛ شیوخ خطیب (اسامی، کنیه، نسب و شهرت و شیوخی که کتاب آنها را خوانده است)؛ کتب مهمی که مؤلف به ذکر آنها پرداخته است (شامل کتب عامه و کتبی که خطیب آنها را تألیف کرده است)؛ مصادر و مراجع مورد استفاده محقق و فهرست تجزية الأصل.

    در پاورقی‌ها، علاوه بر ذکر منابع[۳۴] و اشاره به اختلاف نسخ[۳۵]، به توضیح و تشریح برخی از کلمات و عبارات متن، پرداخته شده است[۳۶].

    پانویس

    1. ر.ک: مقدمه، ج1، ص9
    2. ر.ک: همان، ص25
    3. ر.ک: رحمان‌ستایش، محمدکاظم، ص275، 276 و 279
    4. ر.ک: متن کتاب، ج1، ص6
    5. ر.ک: همان، ص17
    6. ر.ک: همان، ص19
    7. ر.ک: همان، ص24
    8. ر.ک: همان، ص181
    9. ر.ک: همان، ص188
    10. ر.ک: همان، ص190
    11. ر.ک: همان، ص192
    12. ر.ک: همان، ص196
    13. ر.ک: همان، ج2، ص590
    14. ر.ک: همان، ص591
    15. ر.ک: همان، ص596
    16. ر.ک: همان، ص600
    17. ر.ک: همان، ص603
    18. ر.ک: همان، ص605
    19. ر.ک: همان، ص611
    20. ر.ک: همان، ص613
    21. ر.ک: همان، ص709
    22. ر.ک: همان، ص713
    23. ر.ک: همان، ص715
    24. ر.ک: همان، ص716
    25. ر.ک: همان، ص719
    26. ر.ک: همان، ص721
    27. ر.ک: همان، ص724
    28. ر.ک: همان، ص846
    29. ر.ک: همان، ص849
    30. ر.ک: همان، ص851
    31. ر.ک: همان، ص853
    32. ر.ک: همان، ص859
    33. ر.ک: رحمان‌ستایش، محمدکاظم، ص280
    34. ر.ک: پاورقی، ج1، ص33
    35. ر.ک: همان، ص37
    36. ر.ک: همان، ص45

    منابع مقاله

    1. مقدمه و متن کتاب.
    2. رحمان‌ستایش، محمدکاظم، «کتب رجال اهل سنت»، دانشکده مجازی علوم حدیث، ایران، قم.

    وابسته‌ها