جزری، محمد بن ابراهیم
| نام | جزری، محمد بن ابراهیم |
|---|---|
| نامهای دیگر | جزری، ابوعبدالله محمد
ابن جزرى |
| نام پدر | ابراهیم |
| متولد | ۱۰ ربیع‌الاول ۶۵۸ق |
| محل تولد | دمشق |
| رحلت | ۱۲ ربیع‌الاول ۷۳۹ق |
| اساتید | فخرالدين بن بخارى، تقى‌الدين بن واسطى، عزالدين فاروثى |
| برخی آثار | تاریخ حوادث الزمان و أنبائه و وفیات الأکابر و الأعیان من أبنائه المعروف بتاریخ ابن الجزري |
| کد مؤلف | AUTHORCODE00679AUTHORCODE |
ابوعبدالله محمد بن مجدالدين بن ابى‌اسحاق ابراهیم (658 - 739ق)، معروف به ابن جزرى و ملقب به شمس‌الدين، مورخ دمشقى بوده است.
ولادت
او در ۱۰ ربیع‌الاول ۶۵۸ در دمشق به‌دنیا آمد و چون نیاکانش از جزیره ابن عمر بودند، به ابن جزری و جزری مشهور شد.
شرح حال جامع وى را ابومحمد قاسم بن محمد برزالى، از معاصران و دوستان نزدیک او نوشته است (اين شرح حال در آخر كتاب تاريخ ابن جزرى، نسخه مضبوط در كتابخانه كوپريلى تركيه آمده و عباس عزاوى آن را در مجله مجمع العلمي العربي دمشق، شم 19، 1944م، ص524 - 530 منتشر كرده است).
به نوشته برزالى، ابن جزرى در دمشق زاده شد و در بيرون دمشق درگذشت و در گورستان باب الصغير به خاک سپرده شد. اينكه ابن حجر مى‌گويد وى در واسط درگذشته است، ظاهراً بى‌اساس است.
تحصیلات
ابن جزرى مقدمات علوم را در زادگاه خود فراگرفت و از عالمان آن ديار مانند: فخرالدين بن بخارى، تقى‌الدين بن واسطى، عزالدين فاروثى و ديگر شيوخ دمشق استماع حديث كرد، سپس به قاهره و اسكندريه رفت و از دانشمندان آن ديار مانند شرف‌الدين دمياطى، شهاب‌الدين ابرقوهى، شريف تاج‌الدين عراقى، تقى‌الدين بن دقيق العيد و جز آنان حديث شنيد و استفاده كرد.
ابن جزرى سرانجام به زادگاه خود بازگشت و مدت 60 سال در دمشق نزد قاضيان در محاكم قضايى به كار شهادت دادن پرداخت.
وى از بهترين شهود عادل بشمار مى‌رفت تا جايى كه شهادت او بدون وجود شهود ديگر پذيرفته مى‌شد، اما هنگامى كه از طرف حكومت به او پيشنهاد شد كه در تقويم املاك شركت كند، سرباززد و هرگز به خدمت ديوان درنيامد. برزالى وى را راست‌گو، عادل و امين دانسته و ذهبى متدين و باوقار. صفدى نيز او را سليم‌النفس و نيك‌گفتار، و ابن حجر دوستدار صالحان دانسته است.
ابن جزرى در دمشق به روايت حديث پرداخت، اما از شاگردان او به‌جز فرزندانش مجدالدين و نصيرالدين كه از او حديث بسيار شنيده‌اند، در منابع ذكرى به ميان نيامده است.
صفدى مى‌گويد كه در 730ق، ابن جزرى به خط خود به وى اجازه داده بوده است. او گاهى شعر نيز مى‌سرود، ولى اشعار او را بى‌مايه و متوسط دانسته‌اند.
آثار
ابن جزرى كتابى در تاريخ داشته كه به نوشته اغلب مورخان، حاوى مطالب عجيب و غريب و عوامانه‌اى بوده است، ولى برزالى از تاريخ وى تمجيد كرده و نوشته است كه مطالبى در كتاب ابن جزرى آمده است كه در هيچ تاريخ ديگرى نظير آن را نمى‌توان يافت. از اين كتاب به نام‌هاى مختلف ياد كرده‌اند كه به احتمال قوى همه آنها نام اجزاى متعدد كتاب بوده است.
برخى از اجزاى نسخ خطى كتاب بدين شرح است:
نسخه‌اى به نام «جواهر السلوك في الخلفاء و الملوك» كه در كتابخانه ملى پاريس مضبوط است، بخشى با عنوان «قطعة من تاريخ دولة المماليك» كه در كتابخانه كوپريلى در تركيه موجود است و بخش ديگرى از تاريخ ابن جزرى در كتابخانه ملى پاريس با عنوان «حوادث الزمان و أنبائه و وفيات الأكابر الأعيان من أبنائه»، در كتابخانه رباط به شماره 194 و در كتابخانه عارف حكمت در مدينه موجود است.[۱].
وفات
جزری در ۸۱ سالگی، و بنا بر مشهورترین روایات، در شب دوشنبه ۱۲ ربیع‌الاول ۷۳۹ یا در اواسط آن سال در دمشق درگذشت و در باب‌الصغیر دفن گردید.
پانویس