خواجویی، اسماعیل بن محمدحسین

نام	خواجویی، اسماعیل بن محمدحسین
نام های دیگر	خواجوئی، محمداسماعیل بن حسین مازندرانی خواجوئی، محمداسماعیل خواجوئی اصفهانی، اسماعیل بن محمدحسین محمد بن الحسین
نام پدر
متولد
محل تولد
رحلت	1173 هـ.ق
اساتید
برخی آثار	جامع الشتات / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده مشرق الشمسین و اکسیر السعادتین مع تعلیقات الخواجویی / نوع اثر: کتاب / نقش: معلق مفتاح الفلاح فی عمل الیوم و اللیله / نوع اثر: کتاب / نقش: معلق
کد مولف	70

«ملا محمد اسماعيل خواجوئى» يكى از بزرگترين دانشوران قرن دوازدهم هجرى است. وى مازندرانى بود اما در اصفهان به تحصيل پرداخت. از اساتيد او اطلاع دقيقى در دست نيست. وى ظاهرا نزد بهاء الدين محمد اصفهانى مشهور به «فاضل هندى» و ملا محمد تنكابنى مشهور به «فاضل سراب» تحصيل مى‌كرده است. اواسط زندگى خواجوئى مقارن با حمله افغانها و محاصره اصفهان است.

در اين سالها (1134-1137) ه‍. ق بسيارى از مردم شهر در اثر قحطى جان سپردند و عده ديگرى به دست مهاجمان افغان كشته شدند. سقوط سلسله صفويه و بروز قحطى و هرج و مرج و آشفتگى و اوضاع و نابسامانى وضع معيشتى مردم موجب از هم گسيختگى حوزۀ بزرگ علمى، ادبى و هنرى اصفهان شد. پس از فرار افغانها از ايران و فروكش كردن آتش فتنه، آنچه باقى ماند خرابى و ويرانى شهر و از دست رفتن هزاران دانشمند و نابودى صدها كتابخانه و مركز علمى بود. ملا اسماعيل خواجوئى از معدود كسانى بود كه با همت والاى خود كمر به إحياى حوزۀ علمى اصفهان زد و با رونق بخشيدن به مدارس علميه و برپايى جلسات درس و تأليفات بسيار، بار ديگر از نابودى حتمى حوزۀ علميه اصفهان جلوگيرى كرد. خواجوئى در فقه، اصول كلام، حكمت، رياضى، هيئت و ادبيات مهارت به سزايى داشت و از كسانى بود كه فلسفه صدرايى (حكمت متعاليه) را به نسل‌هاى بعد انتقال داد. از او آثار علمى بسيارى به جاى مانده است كه از همه مهمتر «مفتاح الفلاح» در شرح دعاى صباح، «جامع الشتات» ، «ابطال الزمان الموهوم، «رسالة سهو النبى» و «حاشيه بر اربعين» را مى‌توان نام برد. ملا محمد مهدى نراقى، آقا محمد بيد آبادى، ميرزا ابو القاسم مدرس و ملا محراب گيلانى مشهورترين شاگردان خواجوئى به شمار مى‌روند. سرانجام وى در سال 1173 ه‍. ق به ديار باقى شتافت.