دانشنامه تاریخ
| دانشنامه تاریخ | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | طلوعی، محمود (نویسنده) |
| ناشر | نشر علم |
| مکان نشر | تهران - ایران |
| سال نشر | 1387 ش |
| چاپ | 1 |
| شابک | 978-964-405-953-7 |
| موضوع | تاریخ - دایرةالمعارفها |
| زبان | فارسی |
| تعداد جلد | 2 |
| کد کنگره | D 9 /ط8د2 |
دانشنامه تاريخ، اثر محمد طلوعى است كه به زبان فارسى در دوران معاصر نوشته شده است. كتاب، شرح فشرده و گزيده‌اى از رويدادهاى مهم تاريخى، تاريخ كشورهاى جهان و تراجم احوال شخصيت‌هاى تأثيرگذار تاريخ اعم از چهره‌هاى سياسى، مذهبى، علمى، ادبى و هنرى است.
ساختار
كتاب حاضر، شامل دو جلد است كه جلد اول از حرف الف تا غين و جلد دوم از تا ياء، به ذكر شخصيت‌هايى كه با حروف الفبا شروع شده‌اند، اشاره كرده است.
گزارش محتوا
درباره بسيارى از عناوين و مدخل‌هاى اين كتاب، مى‌توان كتاب يا كتاب‌ها نوشت و بديهى است كه خواننده اين كتاب فقط به فشرده و خلاصه‌اى از هر يك از اين عناوين دست خواهد يافت و كسانى كه مى‌خواهند، در هر مورد اطلاعات وسيع‌تر و دقيق‌ترى پيدا كنند، بايد به منابع و كتاب‌هاى مربوط به همان مورد مراجعه نمايند.
درباره وقايع تاريخى كه در منابع مختلف از زواياى گوناگون مورد بحث قرار گرفته و غالبا تصاوير متفاوت و گاه متناقضى از يك رويداد تاريخى به خواننده ارائه مى‌دهند، مؤلف كوشيده است با مراجعه به معتبرترين منابع، صحيح‌ترين روايت را از يك واقعه تاريخى به خواننده ارائه دهد و در مواردى كه ضرورى بوده روايات مختلف از يك واقعه را در كنار هم نقل كرده و قضاوت را به خواننده واگذار نموده است.
در تراجم احوال شخصيت‌هاى تاريخى، اعم از پيشوايان مذهبى و سلاطين و دولت‌مردان و دانشمندان و نويسندگان و فلاسفه و هنرمندان، به شرح حال تأثيرگذارترين آن‌ها اكتفا شده است، زيرا در يك فرهنگ مختصر از مشاهير جهان كه در فهرست منابع خارجى اين كتاب به آن اشاره شده است، نام 5000 شخصيت مذهبى، سياسى، علمى، ادبى و هنرى به چشم مى‌خورد، كه اشاره به همه آن‌ها به يك كتاب ده جلدى نياز دارد و با هزينه‌هاى سنگين فعلى چاپ از عهده هر ناشر مستقلى برنمى‌آيد و بهاى گزاف آن را نيز نمى‌توان به خواننده تحميل كرد.
در فرهنگ‌هاى تاريخى كه در هر كشورى چاپ مى‌شود، وقايع مربوط به آن كشور يا شخصيت‌هاى آن كشور بيشتر مورد توجه قرار مى‌گيرند. به طور مثال در فرهنگ‌هاى تاريخى مؤسسه معروف «پنگوئن» انگلستان كه در فهرست منابع اين كتاب به آن اشاره شده است، نام تمام سلاطين و دولت‌مردان معروف انگليسى ذكر شده، يا در فرهنگ لاروس فرانسه نام تمام سلاطين و دولت‌مردان و دانشمندان و نويسندگان و هنرمندان فرانسوى را مى‌بينيم. در اين دانشنامه نيز ما اولويت را به شخصيت‌هاى معروف تاريخى ايران داده شده و به تأثيرگذارترين آن‌ها اشاره كرده است.
رويدادهاى مهم تاريخى مربوط به هر كشور در تاريخ آن كشور آمده و به سلاطين و دولت‌مردان معروف هر كشور نيز در اين تاريخ اشاره شده است؛ ولى در مورد تأثيرگذارترين آن‌ها عنوان و مدخل جداگانه‌اى اختصاص داده شده است. به طور مثال در تاريخ فرانسه، وقايع دوران سلطنت پادشاهان معروف فرانسه؛ مانند لوئى چهاردهم و لوئى پانزدهم و لوئى شانزدهم، كه انقلاب فرانسه در زمان سلطنت او روى داد، شرح داده شده، ولى به سلاطين و دولت‌مردان فرانسوى؛ مانند ناپلئون اول و ناپلئون سوم و دوگل كه نقش مهمى در تاريخ فرانسه و جهان ايفا كردند، مدخل جداگانه‌اى اختصاص داده شده است.
در اين دانشنامه به رويدادهاى تاريخ معاصر ايران و جهان توجه بيشترى مبذول شده است، زيرا تحولات تاريخ معاصر بيشتر در احوال نسل امروز تأثيرگذار بوده است. تاريخ معاصر وقايع بعد از انقلاب كبير فرانسه را در اواخر قرن هجدهم دربر مى‌گيرد كه در ايران از دوران قاجاريه به بعد است. در مورد تاريخ ايران، از اين هم فراتر رفته و فصل بلندى را به دوران صفويه اختصاص داده‌ايم، زيرا استقرار مذهب شيعه در ايران، كه وقايع بعدى تاريخ ايران را تحت‌الشعاع خود قرار مى‌دهد، از اين دوران آغاز مى‌شود.
انتخاب شخصيت‌هاى تأثيرگذار تاريخ در اين دانشنامه، تابع سليقه و نظر شخصى مؤلف نبوده، بلكه در سطح جهانى به منابع معتبرى در اين زمينه استناد شده است. يكى از اين منابع، كتاب معروف «صد: تأثيرگذارترين شخصيت‌هاى تاريخ» است كه نام حضرت محمد(ص) پيغمبر اسلام را در صدر اين فهرست آورده و در همين فهرست نام ده‌ها پيشواى دينى و رهبران سياسى و فلاسفه و دانشمندان و هنرمندان نام‌آور جهان نيز آمده است. در اين فهرست صد نفرى از ايرانيان نام كوروش كبير و زرتشت و مانى را نيز مى‌بينيم. نویسنده اين كتاب «مايكل هارت» ميزان تأثير هر يك از اين شخصيت‌ها را در تاريخ جهان معيار انتخاب خود قرار داده و در شرح حال آن‌ها نيز نهايت دقت و ظرافت را به كار برده است.
اختصاص صفحات بيشتر يا كمتر به هر يك از شخصيت‌هاى تاريخى در اين كتاب به دو عامل بستگى دارد: عامل نخست همان تأثيرگذار بودن آن‌ها در تاريخ و عامل ديگر حوادثى است كه در زندگى آن‌ها رخ داده است. در ميان اين چهره‌هاى تاريخ‌ساز مى‌توان به كوروش كبير و اسكندر مقدونى يا ناپلئون و هيتلر و بالاخره دكتر مصدق در تاريخ معاصر ايران اشاره نمود. در ميان زنان تاريخ‌ساز جهان، علاوه بر چهره‌هاى شناخته شده‌اى نظير كاترين كبير يا ملكه اليزابت اول و ملكه ويكتوريا، چهره‌هاى كمتر شناخته شده‌اى نظير «تئودورا» ملكه بيزانس و «ايزابلا» ملكه اسپانيا نيز در رديف صد شخصيت تأثيرگذار تاريخ قرار گرفته‌اند، كه شرح حال آن‌ها در اين كتاب اهميت و تأثير آن‌ها را در مسير تاريخ جهان نشان مى‌دهد. در تاريخ ايران نيز زنى به نام «پريخان خانم» كه كمتر كسى نام او را شنيده، بيشترين تأثير را در دوران صفويه بر جاى گذاشته است كه شرح حال وى در اين كتاب نقش تعيين كننده او را در اين دوران به خوبى نمايان مى‌سازد.
تاريخ كشورهاى جهان كه تعداد آن‌ها در آغاز قرن بيست و يكم به دويست نزدیک شده است، بخش مهمى از اين دانشنامه را تشكيل مى‌دهد. در مقدمه تاريخ هر كشور موقعيت جغرافيايى و اوضاع سياسى و اقتصادى اين كشورها نيز به اختصار شرح داده شده است. اطلاعات مربوط به جمعيت و اوضاع سياسى و اقتصادى اين كشورها از آخرين نشريات معتبر سال‌هاى 2006 و 2007 گرفته شده و آخرين تحولات مربوط به نيمه اول سال 2008 نيز تا زمان آماده شدن كتاب براى چاپ به آن افزوده شده است. در مورد درآمد ملى و درآمد سرانه مردم كشورهاى جهان نيز، كه در گزارش‌هاى مالى و اقتصادى جهانى براساس دلار آمريكا محاسبه مى‌شود، ملاك قدرت خريد دلار در هر كشورى است كه با نرخ تورم در هر كشور و كاهش ارزش دلار در برابر ارزهاى معتبر ديگر جهان متغير است.
وضعيت كتاب
در بخش ضمايم كتاب، بعضى اسناد مهم و گزارش‌هاى مستند تاريخى مربوط به ايران و همچنين روزشمار وقايع ايران و جهان تا پايان قرن بيستم آمده است. درباره رويدادهاى مهم دهه اول قرن بيست و يكم، به تصاوير مربوط به اين رويدادها اكتفا شده است.
فهرست كامل منابع خارجى و فارسى اين دانشنامه نيز در پايان كتاب از نظر خوانندگان خواهد گذشت.
منابع مقاله
متن و مقدمه كتاب