دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم. معاونت پژوهشی. پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی. گروه مطالعات اسلام و غرب

    از ویکی‌نور
    NUR24268.jpg
    نام
    نام سابق گروه مطالعات اسلام و غرب
    وضعیت حقوقی
    هدف
    رئیس
    بنیانگذاری
    وبگاه
    کد مؤلف AUTHORCODE24268AUTHORCODE


    گروه مطالعات اسلام و غرب، وابسته به پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، گروهی است که با رویکرد تمدنی، به بررسی نظام‎های عینی و الگوهای عملی تمدن‎ساز و هم‎زمان شناخت بنیان‎های معرفتی اسلامی پرداخته و تلاش می‎نماید با نگرشی راهبردی و ایجاد بستری مناسب، تلاشی علمی و فراگیر در جهت تدوین مبانی علمی نظام‎ها و الگوهای عینی اداره اجتماع و تمدن‎ساز بر اساس آموزه‎های دینی و شرائط و نیازهای عصری را سامان بخشد. از این پژوهشکده تاکنون یک اثر با عنوان «جستاری نظری در باب تمدن» به چاپ رسیده است.

    معرفی

    «گروه مطالعات اسلام و غرب»، با رویکرد تمدنی، تلاش می‎نماید با بررسی نظام‎های عینی و الگوهای عملی تمدن‎ساز و هم‎زمان شناخت بنیان‎های معرفتی اسلامی، گامی در جهت توسعه گستره مطالعات در زمینه شناخت علمی زیرساخت‎های لازم برای ایجاد تمدن اسلامی بردارد. این گروه تلاش می‎نماید با نگرشی راهبردی و ایجاد بستری مناسب، تلاشی علمی و فراگیر در جهت تدوین مبانی علمی نظام‎ها و الگوهای عینی اداره اجتماع و تمدن‎ساز بر اساس آموزه‎های دینی و شرائط و نیازهای عصری را سامان بخشد[۱].

    این گروه هم‎زمان می‎کوشد تمدن غرب را به‎عنوان یک دستاورد بشری در ایجاد تمدن، با هدف شناخت، بهرهگیری و آسیب‎شناسی این تجربه برای شناسایی نیازهای عصری در تدوین الگوی تمدن مطلوب اسلامی مورد مطالعه و کنکاش قرار داده و به نقاط قوت و ضعف این تمدن دست یابد. نگاه به غرب از منظر گروه، دربرگیرنده کلیه ساحت‎های این تمدن اعم از آموزه‎های فکری (شامل اندیشه‎ها و پارادایم‎های رایج یا انتقادی)، نظام‎های عینی و همچنین سیاست‎ها و جهت‎گیری‎های غرب در ساحت فرهنگ، سیاست، اقتصاد و اجتماع است. افزون بر آن، مناسبات غرب با جهان اسلام اعم از تعاملات و چالش‎ها به‎عنوان تمدن رقیب در قلمرو پژوهش‎ها و تحقیقات گروه قرار دارد[۲].

    ضرورت تشکیل گروه

    در سطح ملی، پیروزی انقلاب اسلامی و شکل‎گیری نظام جمهوری اسلامی در قالب دولت سرزمینی، ضرورت تدوین و ارائه نظام‎ها و الگوهای عملی اداره جامعه در دنیای معاصر بر مبنای آموزه‎های اسلامی را اجتناب‎ناپذیر ساخته است. ازاین‎رو، شناخت ویژگی‎ها و مناسبات جامعه مدرن و تلاش در جهت تدوین نظام‎های مختلف اجتماعی در ابعاد سیاسی، فرهنگی و اقتصادی بر اساس آرمان‎های اسلامی از اولویت‎های مراکز پژوهشی با رویکرد مطالعات اسلامی است. از طرفی پیامد انقلاب اسلامی، رشد فزاینده هویت‎خواهی و بیداری اسلامی در میان ملت‎های مسلمان از دهه 90 میلادی از یک‎سو و رسیدن به باور فقدان کارآمدی الگوی نظام‎های غرب و شرق در تحقق جامعه مطلوب از سویی دیگر، اندیشمندان مسلمان را با ضرورت بنیان‎گذاری فکری مبانی تمدن عظیم اسلامی به‎عنوان الگوی زیست مطلوب مسلمانان در جهان معاصر مواجه ساخته است. افزون بر آن، نحوه تعاملات پرتنش جهان اسلام و غرب در دهه‎های اخیر، شدت یافتن تقابل دنیای غرب با اسلام‎گرایی و جهان اسلام، افزایش احساسات علیه غرب و آمریکا در میان مسلمانان، نیاز به مطالعات اسلام و غرب با رویکرد تمدنی را فزونی بخشیده است. همچنین شکاف مباحث نظری محافل آکادمیک از جمله حوزه‎های علمیه، با نیازهای علمی نظام برای اداره جامعه و فاصله گرفتن پژوهش‎های محافل علمی از واقعیات دنیای کنونی، ضرورت شناخت ویژگی‎های تمدنی دنیای معاصر و تلاش در جهت به‎روز کردن تحقیقات بر اساس نیازهای جامعه و نظام اسلامی را اجتناب‎ناپذیر ساخته است[۳].

    ساختار و اهداف گروه

    قلمرو فعالیت این گروه، سه زیرگروه علمی و واحدهای پژوهشی و مطالعاتی مرتبط است که «گروه مطالعات بنیادین»، «گروه الگوها و نظام‎ها» و «گروه مناسبات جهان اسلام و غرب» از آن جمله‎اند[۴].

    در تشریح اهداف کلی گروه علمی مطالعات بنیادین گفته شده: «انجام مطالعات بنیادین در جهت تبیین معیارهای فرابخشی تمدنی و ارائه شاخصه‎های کلی الگوها و نظام‎های اداره اجتماع در راستای نیاز سایر گروه‎ها و واحدهای بخشی، انجام پژوهش‎های بنیادین در جهت تبیین معیارهای تمدنی بر اساس آموزه‎های اسلامی، بررسی بنیان‎های فکری و اجتماعی تمدن غرب با هدف شناخت، بهره‎گیری و آسیب‎شناسی این تجربه برای شناسایی نیازهای عصری در دوران مدرن، که در واحدهای تمدن‎پژوهی، مطالعات تمدنی اسلام و غرب‎پژوهی فعالیت می‎کنند»[۵].

    «اجتماع، مدیریت، تکنولوژی و تمدن»، «سیاست و حقوق و تمدن»، «اقتصاد و تمدن» و «فرهنگ، اندیشه، دین و تمدن» واحدهای علمی گروه «الگوها و نظام‎ها» هستند. این گروه، به بررسی مبانی فکری آموزه‎های اسلامی با هدف تدوین شاخصه‎های کلی و الگوهای رشد و تعالی جامعه به ‎تفکیک در ابعاد اقتصاد، سیاست، فرهنگ و اجتماع و بازتعریف آن بر مبنای نیازهای عصری، شناسایی و ارائه الگوها، معیارها و شاخصه‎های کلی نظام‎های مدیریت یک جامعه با توجه به شرایط عصری به ‎تفکیک در حوزه‎های فرهنگ، سیاست، اقتصاد و اجتماع و بررسی و نقد الگوها و نظام‎های تمدنی غرب به‎ تفکیک در حوزه‎های مختلف فرهنگی، سیاسی، اقتصادی و اجتماعی می‎پردازد[۶].

    «گروه علمی مناسبات جهان اسلام و غرب» نیز با اهداف بررسی راهبردها، سیاست‎ها و تعاملات دو جهان اسلام و غرب، بررسی وضعیت کنونی جهان اسلام (دولت‎ها، گروه‎ها، جنبش‎های اسلامی، ملت‎ها)، بررسی وضعیت کنونی غرب و تمایزات غرب اروپا و آمریکا از منظر تمدنی، بررسی نقش و جایگاه صهیونیزم بین‎المللی و تأثیرات آن بر جهان اسلام، شناسایی جریان‎های فکری و جنبش‎های اجتماعی - سیاسی معاصر جهان اسلام در مواجهه با مدرنیته و تمدن غرب، بررسی موضوعات و پدیده‎های جدید تأثیرگذار بر جهان اسلام، همانند جهانی شدن و تروریسم، با سه واحد علمی «مناسبات کشورهای اسلامی و جهان غرب» و «مناسبات مسلمانان کشورهای غیر اسلامی و غرب» و «مطالعات ویژه» به تحقیق می‎پردازد[۷].

    واحدهای علمی این گروه، علاوه بر پیگیری اهداف گروه در قلمرو کشورهای اسلامی، به نقش، جایگاه و چالش‎های مسلمانان در جوامع غیر اسلامی، به‎خصوص جوامع غربی پرداخته و در صدد مطالعه راهکارهای مناسب برای توسعه بخشیدن به نقش و جایگاه آنان برخواهد آمد. افزون بر آن، به بررسی نقش سازمان‎ها و نهادهای تأثیرگذار بین‎المللی کشورها بر مناسبات با سایر کشورهای جهان می‎پردازند[۸].

    فعالیت‎های گروه

    این گروه تاکنون کتاب «جستاری نظری در باب تمدن» را منتشر کرده است و نشست‎های علمی و جلسات پژوهشی دوره‎ای بسیاری با اعضای شورای پژوهشی گروه و همچنین اساتید مدعو برگزار نموده است که آخرین آنها نشست علمی و نظریه‎پردازی با موضوع «رنج سنتی و رنج مدرن، بررسی کارکردهای یاد رنج متعالی در مواجهه با رنج انسان معاصر» است که با نقادی پروفسور عبدالعزیز ساشادینا (استاد دانشگاه ویرجینیای آمریکا) در مرکز همایش‎های دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم برگزار شد[۹].

    آثار در دست انتشار

    این مرکز دو کلان‎پروژه با عناوین «کنکاشی در مفاهیم بنیادین مدرن در صورت‎بندی هویت تمدنی» و «کثرت‎گرایی فرهنگی و تفاوت‎های اجتماعی در صورت‎بندی هویت تمدنی» در دست اقدام و تحقیق دارد و چندین پروژه تحقیقاتی با موضوعات «جریان‎های فکری معاصر عرب در مواجهه با مدرنیته» (کار گروهی)، «روش و ماهیت شناخت غرب» (با نظارت حجت‎الاسلام دکتر ذبیح‎الله نعیمیان)، «غرب‎شناسی عالمان شیعه در تجربه ایران معاصر» (حجت‎الاسلام دکتر احمد رهدار)، «روش شناخت غرب» (مجموعه گفتگوی علمی با اساتید)، «سکولاریسم (1)» (تألیف)، «سکولاریسم (2)» (ترجمه) و «سکولاریسم (3)» (نقد) در دست تدوین و انتشار دارد که به‎زودی منتشر خواهند شد[۱۰].

    پانویس

    1. ر.ک: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی
    2. ر.ک: همان
    3. ر.ک: پایگاه اطلاع‎رسانی حوزه
    4. ر.ک: همان
    5. ر.ک: همان
    6. ر.ک: همان
    7. ر.ک: همان
    8. ر.ک: همان
    9. ر.ک: همان
    10. ر.ک: همان

    منابع مقاله

    1. پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، به آدرس اینترنتی:
      http://www.bou.ac.ir/portal/home/?news/147682/111562/52391/%DA%AF%D8%B1%D9%88%D9%87%20%D9%85%D8%B7%D8%A7%D9%84%D8%B9%D8%A7%D8%AA%20%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%20%D9%88%20%D8%BA%D8%B1%D8%A8
    2. پایگاه اطلاع‎رسانی حوزه، به آدرس اینترنتی:

    https://hawzah.net/fa/News/View/82697/%DA%AF%D8%B2%D8%A7%D8%B1%D8%B4%DB%8C-%D8%AC%D8%A7%D9%85%D8%B9-%D8%A7%D8%B2-%D9%85%D8%B7%D8%A7%D9%84%D8%B9%D8%A7%D8%AA-%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85-%D9%88-%D8%BA%D8%B1%D8%A8-%D8%AF%D8%B1-%D9%82%D9%85