راهنمای دانشوران در ضبط نام‌ها، نسب‌ها و نسبت‌ها

راهنمای دانشوران در ضبط نام‌ها، نسب‌ها و نسبت‌ها، اثر سید علی‌اکبر برقعی قمی، با تحقیق سید محمدباقر برقعی، مجموعه‌ای است که به ضبط صحیح نام‌ها، نسب‌ها و نسبت‌های مختلف و دشوار پرداخته است.

راهنمای دانشوران در ضبط نامها، نسب‌ها و نسبت‌ها
راهنمای دانشوران در ضبط نام‌ها، نسب‌ها و نسبت‌ها
پدیدآورانبرقعی، سید علی‌اکبر (نویسنده) برقعي، محمدباقر (مقدمه‌نويس)
ناشرجامعه مدرسین حوزه علمیه قم، دفتر انتشارات اسلامی
مکان نشرايران - قم
سال نشر1384ش
چاپ1
شابک964-470-090-2
موضوع1.اسلام - سرگذشت‌نامه

2.نامهای جغرافیایی - تلفظ

3.نسب شناسی
زبانفارسی
تعداد جلد2
کد کنگره
‏CS‎‏ ‎‏25‎‏ ‎‏/‎‏ب‎‏4‎‏ر‎‏2
نورلایبمطالعه و دانلود pdf

کتاب به زبان فارسی نوشته شده و برای نخستین بار در سال 1328ش، چاپ شده است.[۱]

ساختار

کتاب با مقدمه محقق آغاز و اسامی به ترتیب حروف الفبا، در دو جلد گرد آمده است.

برای ضبط نام‌ها، نسب‌ها و نسبت‌ها به سه طریق می‌توان عمل کرد:

  1. با قرار دادن اعراب بر روی حروف، ضبط کلمه را نشان داد و مشخص کرد.
  2. در برابر هر کلمه، شکل لاتین آن را نوشت تا ضبط آن به درستی شناخته شود.
  3. حروف هر کلمه را با قید ضم، فتح، کسر و سکون نوشت و مشخص ساخت.

مؤلف در این کتاب از روش سوم استفاده کرده، ولی برای ضبط هر کلمه، غیر از تقیید کلمات به ضم و فتح و کسر و سکون، وزن هر کلمه را نیز با آوردن کلمه معروفی که هم وزن آن است، به طور دقیق مشخص کرده است تا هیچ ابهامی برای خواننده باقی نماند[۲]

توجه به این نکته ضروری است که تمام تاریخ‌های کتاب، چه در متن و چه در حواشی، بر اساس تاریخ هجری قمری است؛ مگر چند مورد که در آن‌ها تاریخ شمسی، قید شده است.[۳]

گزارش محتوا

در مقدمه، ابتدا زندگی نامه مفصلی از نویسنده ارائه گردیده و در ادامه، نکاتی پیرامون کتاب تذکر داده شده است.[۴]

نویسنده در توضیح و ضبط کلمه «آلوسی»، چنین نگاشته است:با همزه کشیده و لام مضموم، منسوب است به آلوسه بر وزن آسوده و آن قریه‌ای است بر کنار فرات و جمعی از اعلام ادب و فضل، از آنجا برخاسته‌اند؛ از جمله: مؤید بن محمد بن علی آلوسی از شعرای قرن ششم و از مخصوصاًن یحیی بن خبیره وزیر و متوفی 557 و از جمله: شهاب‌الدین سید محمود آلوسی، ادیب بارع، صاحب کتاب «روح المعانی» و..[۵]

برخی از دیگر اسامی ذکرشده در کتاب، عبارتند از: آمدی، آملی، آوی، ابحر، ابرش، ابلی، اثال، احسایی، احمری، احمسی، امامه و...

از جمله ویژگی‌های اثر حاضر آن است که نویسنده پس از سال‌ها بررسی و استقصا، آن را به صورت تحقیقی دلنشین درآورده تا پژوهشگران را از مراجعه به کتب مختلف، بی نیاز کند؛ لذا می‌توان چنین گفت که این کتاب، در موضوع ضبط نام‌ها، نسب‌ها و نسبت‌ها در نوع خود کم نظیر است.[۶]

ویژگی دیگر این اثر، آن است که نویسنده، برای آنکه خوانندگان احساس ملال و خستگی نکنند، از ذوق ادبی خود بهره گرفته و در خلال کتاب، به لطایف و ظرایفی اشاره کرده تا مطالعه کننده را بر سر شوق آورد. همچنین تحقیقات وی در زمینه لغت شناسی و ریشه یابیواژه‌ها هم بر شیرینی و اهمیت کار افزوده است.[۷]

وضعیت کتاب

فهارس هر جلد، در انتهای همان جلد آمده است که عبارتند از: فهرست آیات و روایات؛ اشعار عربی؛ اشعار فارسی؛ اسامی انبیا و ائمه معصومین(ع)؛ اعلام رجال؛ اعلام نسوان؛ کنی و القاب؛ تخلص‌ها؛ تیره‌ها؛ خاندان، طوایف و قبایل؛ اماکن و مطالب. البته با این تفاوت که فهرست منابع و مآخذ مورد استفاده نویسنده نیز در انتهای جلد دوم آمده است.

پاورقی‌ها توسط مؤلف و محقق نوشته شده و پاورقی‌های نویسنده، با قید (مؤلف) مشخص شده است. در پاورقی‌ها، به توضیح و تشریح برخی واژه‌های متن[۸]و نیز اضافات و توضیحات بیشتر محقق پرداخته شده است.[۹]

پانویس

  1. ر.ک: مقدمه، ص10
  2. ر.ک: همان، ص9
  3. ر.ک: همان، ص10
  4. ر.ک: همان، ص3-10
  5. ر.ک: متن کتاب، ج1، ص12
  6. ر.ک: مقدمه محقق، ص9
  7. ر.ک: همان، ص10
  8. ر.ک: پاورقی، ج1، ص468
  9. همان، ص483

منابع مقاله

مقدمه و متن کتاب.

وابسته‌ها