شمع الیقین و آیینه دین: تفاوت میان نسخه‌ها
جز (جایگزینی متن - 'لاهيجي، حسن بن عبدالرزاق' به 'لاهیجی، حسن بن عبدالرزاق') |
Hbaghizadeh (بحث | مشارکتها) جز (جایگزینی متن - '،ص' به '، ص') |
||
| (۳۷ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۳ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{جعبه اطلاعات کتاب | |||
| تصویر =NUR14800J1.jpg | |||
| پدیدآوران = | |||
[[لاهیجی، حسن بن عبدالرزاق]] (نویسنده) | |||
[[ | [[سبحانی تبریزی، جعفر]](مقدمه‌نويس) | ||
[[سعيدي، جعفر]] (محقق) | [[سعيدي، جعفر]] (محقق) | ||
| زبان = فارسی | |||
|زبان | | کد کنگره =BP 211/3 ل2ش8* | ||
| موضوع = | |||
نثر فارسی - قرن 12ق. | |||
|کد کنگره | |||
|موضوع | |||
کلام شيعه اماميه - قرن 12ق. | کلام شيعه اماميه - قرن 12ق. | ||
| ناشر = | |||
|ناشر | نشر سايه | ||
| مکان نشر = ايران - تهران | |||
| سال نشر = |مجلد1: 1387ش , | |||
|مکان نشر | |||
|کد اتوماسیون | | کد اتوماسیون =AUTOMATIONCODE14800AUTOMATIONCODE | ||
| | | چاپ =1 | ||
|} | | شابک =964-5918-78-2 | ||
| تعداد جلد =1 | |||
'''شمع الیقین و آیینه دین'''، نوشته حسن بن عبدالرزاق | | کتابخانۀ دیجیتال نور =14800 | ||
| کتابخوان همراه نور =14800 | |||
| کد پدیدآور = | |||
| پس از = | |||
| پیش از = | |||
}} | |||
'''شمع الیقین و آیینه دین'''، نوشته [[لاهیجی، حسن بن عبدالرزاق|حسن بن عبدالرزاق لاهیجی]]، کتابی است با موضوع کلامی که در یک جلد به نگارش درآمده است و توسط جعفر پژوم تصحیح و تحقیق آن صورت گرفته است. | |||
این کتاب یکی از | این کتاب یکی از پرمایه‌ترین کتاب‌های کلامی فارسی است که در آن مسائل اعتقادی و کلامی با نثری دلپذیر در پنج باب تنظیم شده است که هر باب آن مربوط به یکی از اصول پنجگانه عقاید شیعه امامیه (توحید، عدل، نبوت، امامت و معاد) است<ref>ر.ک: پیشگفتار، ص16</ref>. | ||
==ساختار== | ==ساختار== | ||
کتاب، متشکل است از: پیشگفتار مصحح، مقدمه | کتاب، متشکل است از: پیشگفتار مصحح، مقدمه [[سبحانی تبریزی، جعفر|آیت‌الله سبحانی]]، مقدمه مؤلف و متن اصلی شامل یک مقدمه و پنج باب که هر باب از فصلهای متعدد تشکیل شده که در هرکدام از آنها مطالب مرتبط با آن و آیات و روایات مربوطه ارائه گردیده است. | ||
==گزارش محتوا== | ==گزارش محتوا== | ||
مصحح در پیشگفتار، در مورد کتاب و کاری که وی بر روی آن انجام داده، توضیح کوتاهی ارائه نموده است، از جمله اینکه: چاپ کنونی این کتاب، بر مبنای دو نسخه خطی و چاپ سنگی 1303ق، صورت گرفته و مصحح سعی کرده است تا شیوه املای کلمات به رسم خط امروزی با | مصحح در پیشگفتار، در مورد کتاب و کاری که وی بر روی آن انجام داده، توضیح کوتاهی ارائه نموده است، از جمله اینکه: چاپ کنونی این کتاب، بر مبنای دو نسخه خطی و چاپ سنگی 1303ق، صورت گرفته و مصحح سعی کرده است تا شیوه املای کلمات به رسم خط امروزی با اعراب‌گذاری بعضی واژه‌های نامأنوس، مطالب را برای خواننده آسان نماید<ref>ر.ک: همان</ref>. | ||
[[سبحانی تبریزی، جعفر|آیت‌الله سبحانی]] در مقدمه خود، ضمن تحسین از تصحیح و چاپ منقح چنین اثری، به شرح احوال و آثار مصنف اشاره کرده و به توضیح درباره شجره طیبه خاندان مصنف پرداخته است<ref>ر.ک: مقدمه آیت‌الله سبحانی، ص19-28</ref>. | |||
در مقدمه کتاب، امورى که در خلال بعضى از مطالب متن به آنها احتیاج است، توضیح داده شده است؛ اموری همچون: | در مقدمه کتاب، امورى که در خلال بعضى از مطالب متن به آنها احتیاج است، توضیح داده شده است؛ اموری همچون: | ||
| خط ۶۰: | خط ۴۸: | ||
# بطلان ترجّح و ترجیح مساوى و مرجوح<ref>ر.ک: مقدمه کتاب، ص35-42</ref>. | # بطلان ترجّح و ترجیح مساوى و مرجوح<ref>ر.ک: مقدمه کتاب، ص35-42</ref>. | ||
باب اوّل کتاب در موضوع توحید است و آن هشت فصل است: فصل اوّل در بیان این مطلب است که مراد از فطرى بودن معرفت الهی چیست و توضیح اینکه اثبات ربوبیت و توحید به براهین عقلى ضرورى است و اینکه برخی قائل به این | باب اوّل کتاب در موضوع توحید است و آن هشت فصل است: فصل اوّل در بیان این مطلب است که مراد از فطرى بودن معرفت الهی چیست و توضیح اینکه اثبات ربوبیت و توحید به براهین عقلى ضرورى است و اینکه برخی قائل به این شده‌اند که با ادله نقلی می‌شود مباحث توحیدی را ثابت کرد، امری دور از ذهن است<ref>ر.ک: متن کتاب، ص43-46</ref>. | ||
فصل دوم در باب اثبات واجب الوجود است و اینکه واجب الوجود موجودکننده کل موجودات است. نگارنده برای اثبات این مطلب، از سه طریق وارد شده است؛ یکی از راه بطلان دور و تسلسل و دو راه دیگر که موقوف بر بطلان دور و تسلسل نیست<ref>ر.ک: همان، ص47-50</ref>. | فصل دوم در باب اثبات واجب الوجود است و اینکه واجب الوجود موجودکننده کل موجودات است. نگارنده برای اثبات این مطلب، از سه طریق وارد شده است؛ یکی از راه بطلان دور و تسلسل و دو راه دیگر که موقوف بر بطلان دور و تسلسل نیست<ref>ر.ک: همان، ص47-50</ref>. | ||
| خط ۷۰: | خط ۵۸: | ||
فصل پنجم، در مورد این موضوع است که واجب الوجود بالذات مبدأ همه موجودات و واجب الوجود است از جمیع جهات. | فصل پنجم، در مورد این موضوع است که واجب الوجود بالذات مبدأ همه موجودات و واجب الوجود است از جمیع جهات. | ||
فصل ششم در تفسیر صفات کمال و اثبات | فصل ششم در تفسیر صفات کمال و اثبات آنها است. نگارنده بیان می‌دارد که دلیل بر اثبات این صفات براى ذات مقدّسش بسیار است؛ از آن جمله یکى این است که معلوم است که بسیاری از موجودات صاحب این صفات هستند، پس به طریق اولی خالق این مخلوقات، این صفات را به‌صورت کامل داراست<ref>ر.ک: همان، ص57-59</ref>. | ||
فصل هفتم و هشتم در کیفیت اتّصاف واجب الوجود به این صفات است و در اینکه واجب الوجود خیر محض است و از صفات نقص و زوال منزّه است. | فصل هفتم و هشتم در کیفیت اتّصاف واجب الوجود به این صفات است و در اینکه واجب الوجود خیر محض است و از صفات نقص و زوال منزّه است. | ||
باب دوم کتاب درباره عدل است. از نظر نویسنده مراد از عدل وجوب اتّصاف واجب تعالى به فعل حسن و جمیل و تنزّه او از فعل شرّ و قبیح است و | باب دوم کتاب درباره عدل است. از نظر نویسنده مراد از عدل وجوب اتّصاف واجب تعالى به فعل حسن و جمیل و تنزّه او از فعل شرّ و قبیح است و چنان‌که توحید کمال اوست در ذات و صفات، عدل کمال اوست در افعال و اقوال و مقصود از این باب در پنج فصل بیان می‌شود: فصل اوّل، در حسن و قبح افعال؛ فصل دوم، در غایت فعل واجب الوجود؛ فصل سوم، در وجوب اصلح و لطف بر خداى تعالى؛ فصل چهارم، در تنزیه افعال واجب تعالى از ظلم و شرّ و کیفیت دخول شرور در قضا و قدر و فصل نهایی این باب، در مسئله خلق افعال عباد است که در این مسئله سه مذهب وجود دارد: جبر و تفویض و امر بین الامرین<ref>ر.ک: همان، ص67-92</ref>. | ||
باب سوم کتاب در موضوع نبوّت است و مطالب این باب در پنج فصل بیان شده است: فصل اوّل آن، در باب حُسن و نیکویی بعثت انبیا و وجوب این امر خطیر است، که نگارنده با تشریح این موضوع بر این باور است که به مقتضاى رحمت شامله و حکمت کامله خداوند متعال، بر خداوند واجب است تعیین حاکمى موصوف به صفات عالیه، براى تربیت نوع انسان؛ وگرنه لازم | باب سوم کتاب در موضوع نبوّت است و مطالب این باب در پنج فصل بیان شده است: فصل اوّل آن، در باب حُسن و نیکویی بعثت انبیا و وجوب این امر خطیر است، که نگارنده با تشریح این موضوع بر این باور است که به مقتضاى رحمت شامله و حکمت کامله خداوند متعال، بر خداوند واجب است تعیین حاکمى موصوف به صفات عالیه، براى تربیت نوع انسان؛ وگرنه لازم می‌آید بطلان اشرف کاینات و منجر می‌شود به هلاکت جمیع مخلوقات<ref>ر.ک: همان، ص93-96</ref>. | ||
فصل دوم در مورد ضرورت وجوب عصمت انبیاء(ع) است؛ بدین استدلال که نبوّت، خلافت و نیابتى است عام از جانب خداى متعال، پس بالضروره صاحب آن باید امین و معتمد باشد تا بر همه مکلّفین واجب باشد اطاعت از امر و نهی او<ref>ر.ک: همان، ص97-101</ref>. | فصل دوم در مورد ضرورت وجوب عصمت انبیاء(ع) است؛ بدین استدلال که نبوّت، خلافت و نیابتى است عام از جانب خداى متعال، پس بالضروره صاحب آن باید امین و معتمد باشد تا بر همه مکلّفین واجب باشد اطاعت از امر و نهی او<ref>ر.ک: همان، ص97-101</ref>. | ||
فصل سوم در باب | فصل سوم در باب راه‌های شناخت پیامبر حقیقی است و آن راهی نیست غیر از معجزه؛ زیرا نبوّت، ریاستی است از جانب خداى تعالى و اختصاصى است به جناب او؛ پس بالضروره واجب است مقارنت ادعای پیامبر با امرى از خواصّ افعال الهى و خصایص امر او که مراد از معجزه، آن است<ref>ر.ک: همان، ص102-104</ref>. | ||
فصل چهارم و فصل پنجم در باب تحقیق معنى عصمت و در اثبات نبوّت نبی مکرم اسلام(ص) است. نویسنده پس از تشریح حقیقت معنای عصمت، در فصل پنجم، معجزه نبی مکرم اسلام(ص) که قرآن کریم است را تنها راه اثبات نبوت ایشان | فصل چهارم و فصل پنجم در باب تحقیق معنى عصمت و در اثبات نبوّت نبی مکرم اسلام(ص) است. نویسنده پس از تشریح حقیقت معنای عصمت، در فصل پنجم، معجزه نبی مکرم اسلام(ص) که قرآن کریم است را تنها راه اثبات نبوت ایشان می‌داند<ref>ر.ک: همان، ص105-112</ref>. | ||
باب چهارم کتاب، در موضوع امامت و جانشینی پس از پیامبر(ص) است که در چهارده فصل بیان شده است: فصل اوّل، در تبیین | باب چهارم کتاب، در موضوع امامت و جانشینی پس از پیامبر(ص) است که در چهارده فصل بیان شده است: فصل اوّل، در تبیین پاره‌ای مقدّمات ضروری است و فصل دوم، در باب وجوب نصب امام بر خداى تعالى و امتناع خالی بودن زمین از حجّت الهى است، که نگارنده محترم با تبیین ادله عقلی و نقلی به بسط این موضوع همت گماشته است. | ||
فصل سوم، در بیان شروط امامت است که به اعتقاد شیعه سه شرط برای امام لازم است: اول، افضلیت امام بر جمیع رعیت از هر جهت؛ دوم، عصمت و سوم هاشمیت ایشان. | فصل سوم، در بیان شروط امامت است که به اعتقاد شیعه سه شرط برای امام لازم است: اول، افضلیت امام بر جمیع رعیت از هر جهت؛ دوم، عصمت و سوم هاشمیت ایشان. | ||
موضوع سایر فصول از این قرار است: در علامت امام و معرفت طریق اثبات امامت؛ در تعیین امام بعد از رسول اکرم(ص)؛ در ذکر ادلّه سنّیان بر امامت ائمّه ایشان؛ در ذکر اندکى از مطاعن | موضوع سایر فصول از این قرار است: در علامت امام و معرفت طریق اثبات امامت؛ در تعیین امام بعد از رسول اکرم(ص)؛ در ذکر ادلّه سنّیان بر امامت ائمّه ایشان؛ در ذکر اندکى از مطاعن ابوبکر که همه‌اش در هیچ کتابى نمى‌گنجد؛ در ذکر اندکى از مطاعن عمر؛ در ذکر بعضى از مطاعن عثمان؛ در ذکر اندکى از مطاعن بعضى از صحابه؛ در مطاعن علماى ایشان؛ در اثبات امامت تتمّه ائمّه اثناعشر و نفى امامت از غیر ایشان؛ در اثبات وجود و غیبت امام دوازدهم(ع)؛ در خواصّ فضایل ائمّه طاهرین و تفضیل ایشان بر انبیاى ماضین<ref>ر.ک: همان، ص111-668</ref>. | ||
باب پنجم و نهایی کتاب، به موضوع معاد اختصاص داده شده، که محتوای آن در چهار فصل بیان شده است: فصل اوّل، در باب | باب پنجم و نهایی کتاب، به موضوع معاد اختصاص داده شده، که محتوای آن در چهار فصل بیان شده است: فصل اوّل، در باب نمونه‌اى از معرفت حقیقت روح و بدن انسان و اشارهگونهاى به تقسیم آثار و افعال ایشان است که نگارنده با تشریح صفات و حقایقی در مورد روح، موضوع را پیش می‌برد. | ||
فصل دوم، در مورد تقسیم لذّت و الم است؛ | فصل دوم، در مورد تقسیم لذّت و الم است؛ چنان‌که انسان از افعال و آثار بدن جسمانی لذت و الم می‌برد، مثل دیدن و شنیدن و خوردن و خوابیدن، همچنین از آثار و افعال روح، لذّت و الم می‌برد، مانند خواب دیدن. | ||
فصل سوم، در باب اثبات وجوب معاد بنا بر حکمت و رحمت ربّانى و تقسیم آن به معاد روحانى و جسمانى است که نویسنده با بیان | فصل سوم، در باب اثبات وجوب معاد بنا بر حکمت و رحمت ربّانى و تقسیم آن به معاد روحانى و جسمانى است که نویسنده با بیان ادله‌ای مشابه ادله ضرورت بعث نبی، به اثبات این مطلب می‌پردازد. | ||
فصل نهایی در ذکر احوال و وقایع برزخ و قیامت است که | فصل نهایی در ذکر احوال و وقایع برزخ و قیامت است که به‌تفصیل به آن پرداخته شده است<ref>ر.ک: همان، ص669-693</ref>. | ||
==وضعیت کتاب== | ==وضعیت کتاب== | ||
در ابتدای کتاب فهرست مطالب آن ذکر شده است. | در ابتدای کتاب فهرست مطالب آن ذکر شده است. | ||
در | در پاورقی‌ها توضیح برخی از جملات و آدرس مطالب ذکر شده است. | ||
==پانویس == | ==پانویس== | ||
<references /> | <references/> | ||
==منابع مقاله== | ==منابع مقاله== | ||
| خط ۱۰۸: | خط ۹۶: | ||
== وابسته‌ها == | ==وابسته‌ها== | ||
{{وابسته‌ها}} | |||
[ | [[شبهات و ردود عقائدية]] | ||
[[علم کلام]] | |||
[[رده:اسلام، عرفان، غیره]] | [[رده:اسلام، عرفان، غیره]] | ||
| خط ۱۲۰: | خط ۱۱۲: | ||
[[رده:آثار کلامی امامیه اثناعشریه (قرن 11 – 14)]] | [[رده:آثار کلامی امامیه اثناعشریه (قرن 11 – 14)]] | ||
نسخهٔ کنونی تا ۳۱ مهٔ ۲۰۲۳، ساعت ۱۲:۵۵
| شمع الیقین و آیینه دین | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | لاهیجی، حسن بن عبدالرزاق (نویسنده)
سبحانی تبریزی، جعفر(مقدمه‌نويس) سعيدي، جعفر (محقق) |
| ناشر | نشر سايه |
| مکان نشر | ايران - تهران |
| چاپ | 1 |
| شابک | 964-5918-78-2 |
| موضوع | نثر فارسی - قرن 12ق. کلام شيعه اماميه - قرن 12ق. |
| زبان | فارسی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | BP 211/3 ل2ش8* |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
شمع الیقین و آیینه دین، نوشته حسن بن عبدالرزاق لاهیجی، کتابی است با موضوع کلامی که در یک جلد به نگارش درآمده است و توسط جعفر پژوم تصحیح و تحقیق آن صورت گرفته است.
این کتاب یکی از پرمایه‌ترین کتاب‌های کلامی فارسی است که در آن مسائل اعتقادی و کلامی با نثری دلپذیر در پنج باب تنظیم شده است که هر باب آن مربوط به یکی از اصول پنجگانه عقاید شیعه امامیه (توحید، عدل، نبوت، امامت و معاد) است[۱].
ساختار
کتاب، متشکل است از: پیشگفتار مصحح، مقدمه آیت‌الله سبحانی، مقدمه مؤلف و متن اصلی شامل یک مقدمه و پنج باب که هر باب از فصلهای متعدد تشکیل شده که در هرکدام از آنها مطالب مرتبط با آن و آیات و روایات مربوطه ارائه گردیده است.
گزارش محتوا
مصحح در پیشگفتار، در مورد کتاب و کاری که وی بر روی آن انجام داده، توضیح کوتاهی ارائه نموده است، از جمله اینکه: چاپ کنونی این کتاب، بر مبنای دو نسخه خطی و چاپ سنگی 1303ق، صورت گرفته و مصحح سعی کرده است تا شیوه املای کلمات به رسم خط امروزی با اعراب‌گذاری بعضی واژه‌های نامأنوس، مطالب را برای خواننده آسان نماید[۲].
آیت‌الله سبحانی در مقدمه خود، ضمن تحسین از تصحیح و چاپ منقح چنین اثری، به شرح احوال و آثار مصنف اشاره کرده و به توضیح درباره شجره طیبه خاندان مصنف پرداخته است[۳].
در مقدمه کتاب، امورى که در خلال بعضى از مطالب متن به آنها احتیاج است، توضیح داده شده است؛ اموری همچون:
- تقسیم مفهوم به واجب و ممکن و ممتنع؛
- بطلان دور و تسلسل؛
- بطلان ترجّح و ترجیح مساوى و مرجوح[۴].
باب اوّل کتاب در موضوع توحید است و آن هشت فصل است: فصل اوّل در بیان این مطلب است که مراد از فطرى بودن معرفت الهی چیست و توضیح اینکه اثبات ربوبیت و توحید به براهین عقلى ضرورى است و اینکه برخی قائل به این شده‌اند که با ادله نقلی می‌شود مباحث توحیدی را ثابت کرد، امری دور از ذهن است[۵].
فصل دوم در باب اثبات واجب الوجود است و اینکه واجب الوجود موجودکننده کل موجودات است. نگارنده برای اثبات این مطلب، از سه طریق وارد شده است؛ یکی از راه بطلان دور و تسلسل و دو راه دیگر که موقوف بر بطلان دور و تسلسل نیست[۶].
فصل سوم کتاب در اثبات عینیت وجود است. نگارنده بر این باور است که وجود واجب الوجود عین ذات اوست و او موجود به وجودى غیر محض ذات خود نیست، بلکه ذات او موجود است به محض ذات مقدّس خود و همچنین که در موجود بودن، محتاج به سبب و علّت نیست و محتاج به صفت و هیچ امرى که غیر محض ذات او باشد نیز نیست[۷].
فصل چهارم در باب توحید واجب الوجود است. ذات واجب الوجود ماهیتى غیر از وجود ندارد و موجود به این وجود بدیهى نیست، بلکه به محض ذات خود که محض حقیقت وجود است، موجود و واجب الوجود است و حقیقت واحده به محض وحدت، احتمال دویى و کثرت ندارد[۸].
فصل پنجم، در مورد این موضوع است که واجب الوجود بالذات مبدأ همه موجودات و واجب الوجود است از جمیع جهات.
فصل ششم در تفسیر صفات کمال و اثبات آنها است. نگارنده بیان می‌دارد که دلیل بر اثبات این صفات براى ذات مقدّسش بسیار است؛ از آن جمله یکى این است که معلوم است که بسیاری از موجودات صاحب این صفات هستند، پس به طریق اولی خالق این مخلوقات، این صفات را به‌صورت کامل داراست[۹].
فصل هفتم و هشتم در کیفیت اتّصاف واجب الوجود به این صفات است و در اینکه واجب الوجود خیر محض است و از صفات نقص و زوال منزّه است.
باب دوم کتاب درباره عدل است. از نظر نویسنده مراد از عدل وجوب اتّصاف واجب تعالى به فعل حسن و جمیل و تنزّه او از فعل شرّ و قبیح است و چنان‌که توحید کمال اوست در ذات و صفات، عدل کمال اوست در افعال و اقوال و مقصود از این باب در پنج فصل بیان می‌شود: فصل اوّل، در حسن و قبح افعال؛ فصل دوم، در غایت فعل واجب الوجود؛ فصل سوم، در وجوب اصلح و لطف بر خداى تعالى؛ فصل چهارم، در تنزیه افعال واجب تعالى از ظلم و شرّ و کیفیت دخول شرور در قضا و قدر و فصل نهایی این باب، در مسئله خلق افعال عباد است که در این مسئله سه مذهب وجود دارد: جبر و تفویض و امر بین الامرین[۱۰].
باب سوم کتاب در موضوع نبوّت است و مطالب این باب در پنج فصل بیان شده است: فصل اوّل آن، در باب حُسن و نیکویی بعثت انبیا و وجوب این امر خطیر است، که نگارنده با تشریح این موضوع بر این باور است که به مقتضاى رحمت شامله و حکمت کامله خداوند متعال، بر خداوند واجب است تعیین حاکمى موصوف به صفات عالیه، براى تربیت نوع انسان؛ وگرنه لازم می‌آید بطلان اشرف کاینات و منجر می‌شود به هلاکت جمیع مخلوقات[۱۱].
فصل دوم در مورد ضرورت وجوب عصمت انبیاء(ع) است؛ بدین استدلال که نبوّت، خلافت و نیابتى است عام از جانب خداى متعال، پس بالضروره صاحب آن باید امین و معتمد باشد تا بر همه مکلّفین واجب باشد اطاعت از امر و نهی او[۱۲].
فصل سوم در باب راه‌های شناخت پیامبر حقیقی است و آن راهی نیست غیر از معجزه؛ زیرا نبوّت، ریاستی است از جانب خداى تعالى و اختصاصى است به جناب او؛ پس بالضروره واجب است مقارنت ادعای پیامبر با امرى از خواصّ افعال الهى و خصایص امر او که مراد از معجزه، آن است[۱۳].
فصل چهارم و فصل پنجم در باب تحقیق معنى عصمت و در اثبات نبوّت نبی مکرم اسلام(ص) است. نویسنده پس از تشریح حقیقت معنای عصمت، در فصل پنجم، معجزه نبی مکرم اسلام(ص) که قرآن کریم است را تنها راه اثبات نبوت ایشان می‌داند[۱۴].
باب چهارم کتاب، در موضوع امامت و جانشینی پس از پیامبر(ص) است که در چهارده فصل بیان شده است: فصل اوّل، در تبیین پاره‌ای مقدّمات ضروری است و فصل دوم، در باب وجوب نصب امام بر خداى تعالى و امتناع خالی بودن زمین از حجّت الهى است، که نگارنده محترم با تبیین ادله عقلی و نقلی به بسط این موضوع همت گماشته است. فصل سوم، در بیان شروط امامت است که به اعتقاد شیعه سه شرط برای امام لازم است: اول، افضلیت امام بر جمیع رعیت از هر جهت؛ دوم، عصمت و سوم هاشمیت ایشان.
موضوع سایر فصول از این قرار است: در علامت امام و معرفت طریق اثبات امامت؛ در تعیین امام بعد از رسول اکرم(ص)؛ در ذکر ادلّه سنّیان بر امامت ائمّه ایشان؛ در ذکر اندکى از مطاعن ابوبکر که همه‌اش در هیچ کتابى نمى‌گنجد؛ در ذکر اندکى از مطاعن عمر؛ در ذکر بعضى از مطاعن عثمان؛ در ذکر اندکى از مطاعن بعضى از صحابه؛ در مطاعن علماى ایشان؛ در اثبات امامت تتمّه ائمّه اثناعشر و نفى امامت از غیر ایشان؛ در اثبات وجود و غیبت امام دوازدهم(ع)؛ در خواصّ فضایل ائمّه طاهرین و تفضیل ایشان بر انبیاى ماضین[۱۵].
باب پنجم و نهایی کتاب، به موضوع معاد اختصاص داده شده، که محتوای آن در چهار فصل بیان شده است: فصل اوّل، در باب نمونه‌اى از معرفت حقیقت روح و بدن انسان و اشارهگونهاى به تقسیم آثار و افعال ایشان است که نگارنده با تشریح صفات و حقایقی در مورد روح، موضوع را پیش می‌برد.
فصل دوم، در مورد تقسیم لذّت و الم است؛ چنان‌که انسان از افعال و آثار بدن جسمانی لذت و الم می‌برد، مثل دیدن و شنیدن و خوردن و خوابیدن، همچنین از آثار و افعال روح، لذّت و الم می‌برد، مانند خواب دیدن.
فصل سوم، در باب اثبات وجوب معاد بنا بر حکمت و رحمت ربّانى و تقسیم آن به معاد روحانى و جسمانى است که نویسنده با بیان ادله‌ای مشابه ادله ضرورت بعث نبی، به اثبات این مطلب می‌پردازد.
فصل نهایی در ذکر احوال و وقایع برزخ و قیامت است که به‌تفصیل به آن پرداخته شده است[۱۶].
وضعیت کتاب
در ابتدای کتاب فهرست مطالب آن ذکر شده است. در پاورقی‌ها توضیح برخی از جملات و آدرس مطالب ذکر شده است.
پانویس
- ↑ ر.ک: پیشگفتار، ص16
- ↑ ر.ک: همان
- ↑ ر.ک: مقدمه آیت‌الله سبحانی، ص19-28
- ↑ ر.ک: مقدمه کتاب، ص35-42
- ↑ ر.ک: متن کتاب، ص43-46
- ↑ ر.ک: همان، ص47-50
- ↑ ر.ک: همان، ص51-52
- ↑ ر.ک: همان، ص53-56
- ↑ ر.ک: همان، ص57-59
- ↑ ر.ک: همان، ص67-92
- ↑ ر.ک: همان، ص93-96
- ↑ ر.ک: همان، ص97-101
- ↑ ر.ک: همان، ص102-104
- ↑ ر.ک: همان، ص105-112
- ↑ ر.ک: همان، ص111-668
- ↑ ر.ک: همان، ص669-693
منابع مقاله
مقدمه و متن کتاب.