عضدالملک، علیرضاخان قوانلو
| نام | عضدالملک، علیرضا بن موسی |
|---|---|
| نام های دیگر | ایلخانی، علیرضاخان
قوانلو ایلخانی، علیرضا بن موسی |
| نام پدر | |
| متولد | |
| محل تولد | |
| رحلت | 1328 ق |
| اساتید | |
| برخی آثار | سفرنامه عضدالملک به عتبات |
| کد مؤلف | AUTHORCODE04056AUTHORCODE |
عليرضاخان قوانلو ايلخانى قاجار، عضدالملك، پسر موسيخان و دايى‌زاده ناصرالدين‌شاه قاجار در سال 1238ق. در تهران متولد شد. در زمان سلطنت محمدشاه، سالهاى اول سلطنت ناصرالدين شاه، غلام‌بچه‌اى بيش نبود و در سال 1271ق. پيشخدمت خاصه شاه گرديد. در سال 1285ق. پس از درگذشت ميرزا محمدحسين قزوينى، ملقب به عضدالملك و در همين سال مهردار شاه نيز شد.
مناصب
در سفر عتبات در سال 1287ق. و نيز سفر اروپا در سال1290ق. با ناصرالدين‌شاه همسفر بود و در دربار به مناصب متعددى رسيد. در سفر دوم ناصرالدين‌شاه به اروپا از همراهان شاه بود. در سال 1288ق. به سمت خوانسالارى تعيين شد و ضمناً حكومت مازندران نيز به وى واگذار گرديد. در سال1290ق. علاوه بر داشتن سمتهاى خوانسالارى و مهردارى شاه، عهده‌دار ايلخانى‌گرى ايل قاجار نيز بود.
در سال1292ق. به جاى ميرزا كاظم‌خان نورى نظام‌الملك، وزير دادگسترى شد. شاه در شعبان 1304ق. عضدالملك را رئيس صندوق عدالت يعنى وزارت دادگسترى كرد. عضدالملك در واقعه رژى و شورش مردم در سال 1309ق. رابط بين شاه و علما بود. پس از آنكه محمدعليشاه در تاريخ جمعه 28 تير1288ش. به سفارت روس در زرگنده، پناهنده شد، توسط مجلس از تخت و تاج سلطنت رسماً محروم گرديد و پس از آنكه وليعهد و فرزند خردسال او احمد ميرزا به جاى پدر به پادشاهى رسيد و عضدالملك قاجار به نيابت سلطنت برگزيده شد و تا زمانى كه احمد شاه به بلوغ نرسيده بود، سمت نيابت سلطنت را براى خود محفوظ داشت.
عضدالملك از مخالفان جدى اعدام شيخ فضل‌الله نورى بود و پس از اين واقعه دستور داد تا مراسم تعزيتى براى وى برپا دارند. وى همچنين از اعتماد مرحوم آخوند خراسانى نيز بهره‌مند بود و مكتوبات متعدد متبادله بين او (به عنوان نايب السلطنه مشروطه) و آخوند در مشروطه دوم، گواه اين امر است. در واقع، نقطه اميد مشروطه خواهان اصيل و متشرع براى اصلاح امور مشروطه به‌شمار مى‌رفت. عليرضاخان عضدالملك يك سال بيشتر در منصب نايب‌السلطنگى برقرار نماند.
آثار
سفرنامه عضدالملك به عتبات.
وفات
وی در شهريور 1289ش/ رمضان 1328ق درگذشت.