۴۲۵٬۲۲۵
ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
|||
| خط ۲۰: | خط ۲۰: | ||
| تعداد جلد =1 | | تعداد جلد =1 | ||
| کتابخانۀ دیجیتال نور =6531 | | کتابخانۀ دیجیتال نور =6531 | ||
| کتابخوان همراه نور =10447 | |||
| کد پدیدآور = | | کد پدیدآور = | ||
| پس از = | | پس از = | ||
| خط ۲۵: | خط ۲۶: | ||
}} | }} | ||
'''علم القلوب''' اثرى است منسوب به [[ابوطالب مکی، محمد بن علی|محمد بن على بن عطيه حارثى]] مشهور به ابوطالب مكى (متوفى 386ق) با موضوع اخلاقيات صوفيه كه به زبان عربى و در سده چهارم هجرى نوشته شده است. | '''علم القلوب''' اثرى است منسوب به [[ابوطالب مکی، محمد بن علی|محمد بن على بن عطيه حارثى]] مشهور به [[ابوطالب مکی، محمد بن علی|ابوطالب مكى]] (متوفى 386ق) با موضوع اخلاقيات صوفيه كه به زبان عربى و در سده چهارم هجرى نوشته شده است. | ||
اين اثر به تصحيح عبدالقادر احمد عطا در مكتبة القاهره به سال 1384ق چاپ و منتشر شده است. دكتر [[پورجوادی، نصرالله|نصرالله پورجوادى]] معتقد است كه اين كتاب به غلط به ابوطالب مكى صاحب كتاب قوت القلوب نسبت داده شده است. وى مى‌افزايد: با وجود اين‌كه بعضى از دوستان مصحح قبل از چاپ اثر به او تذكر داده‌اند كه اين اثر از ابوطالب مكى نيست ولى او به اين تذكر اعتنا نكرده و همچنان نام ابوطالب مكى را در صفحه عنوان كتاب آورده است<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/2282/35 پورجوادى، نصرالله، 1377، ص35]</ref> | اين اثر به تصحيح عبدالقادر احمد عطا در مكتبة القاهره به سال 1384ق چاپ و منتشر شده است. دكتر [[پورجوادی، نصرالله|نصرالله پورجوادى]] معتقد است كه اين كتاب به غلط به [[ابوطالب مکی، محمد بن علی|ابوطالب مكى]] صاحب كتاب [[قوت القلوب في معاملة المحبوب و وصف طريق المريد إلی مقام التوحيد|قوت القلوب]] نسبت داده شده است. وى مى‌افزايد: با وجود اين‌كه بعضى از دوستان مصحح قبل از چاپ اثر به او تذكر داده‌اند كه اين اثر از [[ابوطالب مکی، محمد بن علی|ابوطالب مكى]] نيست ولى او به اين تذكر اعتنا نكرده و همچنان نام [[ابوطالب مکی، محمد بن علی|ابوطالب مكى]] را در صفحه عنوان كتاب آورده است<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/2282/35 پورجوادى، نصرالله، 1377، ص35]</ref> | ||
آنچه باعث اهميت كتاب مى‌شود، آن است كه نویسنده در نقل اقوال بزرگان زهاد و صوفيه و تشريح و توسعه آن‌ها، اهتمام ويژه‌اى مصروف داشته و آن‌ها را با دقت خاصى، در ذيل عناوين مطرح شده در كتاب، مرتب نموده است<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/6531/1/5 علم القلوب، مقدمه محقق، ص5]</ref> | آنچه باعث اهميت كتاب مى‌شود، آن است كه نویسنده در نقل اقوال بزرگان زهاد و صوفيه و تشريح و توسعه آن‌ها، اهتمام ويژه‌اى مصروف داشته و آن‌ها را با دقت خاصى، در ذيل عناوين مطرح شده در كتاب، مرتب نموده است<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/6531/1/5 علم القلوب، مقدمه محقق، ص5]</ref> | ||
| خط ۳۶: | خط ۳۷: | ||
نویسنده در خلال مطالب، به دنبال بحث از عمل قلب و نقش آن در تصحيح اعمال و جوارح و همچنين، عمل قلبى محض از جمله، توحيد، تفريد، حكمت و علم (كه ارتباطى به جوارح ندارد)، مى‌باشد. وى براى قسمت دوم، اهميت ويژه‌اى قائل شده است، به گونه‌اى كه بيش از نيمى از كتاب، به مباحث مربوط به نيت و اخلاص، اختصاص يافته است و به همين دليل، اين اثر، از اهم مراجع و منابع اين ابواب، محسوب مى‌گردد. | نویسنده در خلال مطالب، به دنبال بحث از عمل قلب و نقش آن در تصحيح اعمال و جوارح و همچنين، عمل قلبى محض از جمله، توحيد، تفريد، حكمت و علم (كه ارتباطى به جوارح ندارد)، مى‌باشد. وى براى قسمت دوم، اهميت ويژه‌اى قائل شده است، به گونه‌اى كه بيش از نيمى از كتاب، به مباحث مربوط به نيت و اخلاص، اختصاص يافته است و به همين دليل، اين اثر، از اهم مراجع و منابع اين ابواب، محسوب مى‌گردد. | ||
در اين كتاب، مانند كتاب‌هاى قديم صوفيه، از جمله | در اين كتاب، مانند كتاب‌هاى قديم صوفيه، از جمله «[[قوت القلوب في معاملة المحبوب و وصف طريق المريد إلی مقام التوحيد|قوت القلوب]]» ابوطالب مكّى و «تهذيب اسرار» خرگوشى و رساله قشيرى، اقوال و حكايات صوفيه در باب هر يك از اين موضوعات نقل شده است. بخشى از اين اقوال و حكايات و به‌طور كلى مطالبى كه مؤلف در اين اثر نقل كرده است، از كتاب «[[قوت القلوب في معاملة المحبوب و وصف طريق المريد إلی مقام التوحيد|قوت القلوب]]» ابوطالب مكّى گرفته شده است. مؤلف خود بارها از ابوطالب نام برده و وقتى خواسته است مطلبى از او نقل كند در ابتدا با ذكر «قال ابوطالب» يا «قال ابوطالب المكّى» مشخص كرده است كه او مطلب خود را از كتاب [[قوت القلوب في معاملة المحبوب و وصف طريق المريد إلی مقام التوحيد|قوت القلوب]] مكّى اخذ كرده و گاهى نيز از خود كتاب [[قوت القلوب في معاملة المحبوب و وصف طريق المريد إلی مقام التوحيد|قوت القلوب]] به عنوان مأخذ خود ياد كرده است؛ مثلاً در يك جا مى‌گويد: «قال ابوطالب محمد بن عطيه المكى فى كتابه المترجم ب[[قوت القلوب في معاملة المحبوب و وصف طريق المريد إلی مقام التوحيد|قوت القلوب]]». گاهى نيز بدون اين‌كه از ابوطالب مكّى نام ببرد، مطالبى از كتاب [[قوت القلوب في معاملة المحبوب و وصف طريق المريد إلی مقام التوحيد|قوت القلوب]] نقل مى‌كند. در واقع مى‌توان گفت كه مهمترين منبع و مأخذ مؤلف، كتاب [[قوت القلوب في معاملة المحبوب و وصف طريق المريد إلی مقام التوحيد|قوت القلوب]] ابوطالب مكّى است<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/6531/1/5 علم القلوب، مقدمه محقق، ص5]</ref> | ||
== گزارش محتوا== | == گزارش محتوا== | ||
برخى معتقدند اين‌كه اين اثر به ابوطالب مكى نسبت داده شده، از آن روست كه در سراسر آن، نقل اقوال مكى و استشهاد به سخنان او، بيش از گفته‌هاى ساير بزرگان صوفيه است؛ ليكن از جهات ديگر، قبول اين انتساب، بسيار دشوار به نظر مى‌رسد، زيرا اولاً در هيچ يك از منابع قديم در ذكر احوال و آثار مكى، از اين كتاب نامى ديده نمى‌شود؛ ثانيا در مقايسه آن با مطالب | برخى معتقدند اين‌كه اين اثر به [[ابوطالب مکی، محمد بن علی|ابوطالب مكى]] نسبت داده شده، از آن روست كه در سراسر آن، نقل اقوال مكى و استشهاد به سخنان او، بيش از گفته‌هاى ساير بزرگان صوفيه است؛ ليكن از جهات ديگر، قبول اين انتساب، بسيار دشوار به نظر مى‌رسد، زيرا اولاً در هيچ يك از منابع قديم در ذكر احوال و آثار مكى، از اين كتاب نامى ديده نمى‌شود؛ ثانيا در مقايسه آن با مطالب «[[قوت القلوب في معاملة المحبوب و وصف طريق المريد إلی مقام التوحيد|قوت القلوب]]»، اختلافات اساسى ميان آن دو موجود است: 1. در «[[علم القلوب]]» به هيچ يك از آراء خاص سالميه اشاره‌اى نيست و ذكرى از ابوعبدالله و ابوالحسن بن سالم در آن نيامده است؛ 2. ابوطالب در «[[قوت القلوب في معاملة المحبوب و وصف طريق المريد إلی مقام التوحيد|قوت القلوب]]» از سهل بن عبدالله تسترى با تكريم و به عنوان «عالمنا» ياد مى‌كند، در حالى كه در «علم القلوب»، تنها به صورت «سهل بن عبدالله» يا «سهل» به نام او اشاره مى‌رود؛ 3. در «[[قوت القلوب في معاملة المحبوب و وصف طريق المريد إلی مقام التوحيد|قوت القلوب]]» هيچ‌گونه ذكرى از [[حلاج، حسین بن منصور|حسين بن منصور حلاج]] ديده نمى‌شود، در حالى كه در «علم القلوب»، چندين بار به اقوال و آراء او استشهاد شده است. | ||
علاوه بر اين‌ها، در اين كتاب در چند مورد، از | علاوه بر اين‌ها، در اين كتاب در چند مورد، از «[[قوت القلوب في معاملة المحبوب و وصف طريق المريد إلی مقام التوحيد|قوت القلوب]]» به گونه‌اى سخن رفته است كه از آن آشكارا برمى‌آيد كه مؤلف شخص ديگرى است؛ ولى به هر حال، شكى نيست كه اين كتاب، از تأليفات صوفيانه سده چهارم قمرى است، زيرا نام هيچ يك از بزرگان سده‌هاى بعد، در آن ديده نمى‌شود<ref>[https://www.cgie.org.ir/fa/publication/entryview/5720 دايرةالمعارف، ج5، ص631]</ref> | ||
احمد عطا در ابتداى مقدمه‌اش بر كتاب، روش نویسنده در تدوين مطالب و مزاياى كتاب را بيان كرده و در ادامه، ضمن ارائه امورى كه به عقيده خود، دليل بر صحت انتساب كتاب به ابوطالب مكى است، به گوشه‌هايى از شخصيت و زندگى وى، اشاره كرده است.<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/6531/1/3 علم القلوب، مقدمه محقق، ص3 تا 12]</ref> | احمد عطا در ابتداى مقدمه‌اش بر كتاب، روش نویسنده در تدوين مطالب و مزاياى كتاب را بيان كرده و در ادامه، ضمن ارائه امورى كه به عقيده خود، دليل بر صحت انتساب كتاب به ابوطالب مكى است، به گوشه‌هايى از شخصيت و زندگى وى، اشاره كرده است.<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/6531/1/3 علم القلوب، مقدمه محقق، ص3 تا 12]</ref> | ||
| خط ۷۹: | خط ۸۰: | ||
#[[:noormags:39975|پورجوادى، نصرالله، «بازمانده‌هاى كتاب الاشارة و العبارة ابوسعد خرگوشى در كتاب علم القلوب»، مجله معارف، آذر-اسفند 1377، شماره 45، صص34 تا 41]]. | #[[:noormags:39975|پورجوادى، نصرالله، «بازمانده‌هاى كتاب الاشارة و العبارة ابوسعد خرگوشى در كتاب علم القلوب»، مجله معارف، آذر-اسفند 1377، شماره 45، صص34 تا 41]]. | ||
== وابسته‌ها == | |||
[[قوت القلوب في معاملة المحبوب و وصف طريق المريد إلی مقام التوحيد]] | |||
[[رده:کتاب‌شناسی]] | [[رده:کتاب‌شناسی]] | ||
[[رده:اسلام، عرفان، غیره]] | [[رده:اسلام، عرفان، غیره]] | ||