مصطلحات الفقه

مصطلحات الفقه، اثر علی مشکینی (متوفی 1428ق)، معجم اصطلاحات فقهی است که توسط حمید احمدی جلفایی تحقیق شده است.

‏ مصطلحات الفقه
پدیدآوران	مشکینی اردبیلی، علی (نويسنده) احمدی جلفایی، حمید (محقق)
ناشر	مؤسسه علمی فرهنگی دار الحديث. سازمان چاپ و نشر
مکان نشر	ايران - قم
سال نشر	1392ش/1434ق
موضوع	فقه - اصطلاحها و تعبيرها
زبان	عربی
تعداد جلد	1
کد کنگره	‏ ‏‎‏BP‎‏ ‎‏147‎‏/‎‏2‎‏ ‎‏/‎‏م‎‏5‎‏م‎‏6‎‏ ‎‏1392*
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

برای دیگر کاربردها، اصطلاحات (ابهام زدایی) را ببینید.

ساختار

کتاب، مشتمل است بر: مقدمه محمد محمدی ری‌شهری، سخن دبیر کل مجمع علمی یادکرد آیت‌الله مشکینی، مقدمه مصحح، مقدمه و متن اصلی (حاوی بیش از 690 اصطلاح به‌ترتیب حروف الفبا).

گزارش محتوا

مصحح در مقدمه خود نوشته است: با مراجعه به تاریخ علوم انسانی مختلف و بررسی دقیق در کتب تراجم و فهارس و امثال آن و بررسی سابقه آنها، پی می‌بریم که تدوین مصطلحات هر علمی، به زمانی قریب به تأسیس آن علم برمی‌گردد. در میان آثار قدیمی اسلامی، آثاری یافت می‌شوند که اصطلاحات علوم مختلف دینی، همچون فقه، اصول، علوم حدیث و قرآن، کلام، حکمت، عرفان و... را مورد بررسی قرار داده‌اند.

در سودمند بودن این‌گونه آثار، ‌به‌خصوص برای نوآموزان جهت تسهیل مراجعه آنان به ابواب، عناوین و کتب مرتبط و شناخت اجمالی مسائل و آراء و اقوال قبل از ورود به بحث تفصیلی، ‌هیچ شک و تردیدی نیست.

اهمیت دوچندان تلاش در جهت تألیف چنین اثری در دو علم فقه و اصول – به جهت کستردگی مباحث و پراکندگی موضوعات فرعی آن دو و کثرت نزاع و اختلاف بین علمای این دو علم - نیز مخفی نمی‌باشد. اثر حاضر انصافا یکی از بهترین آثار در بیان اصطلاحات فقه امامیه است و وجوه امتیاز آن از سایر آثار مشابه عبارت است از:

1. نویسنده در ابتدای بحث از عناوین و اصطلاحات، تک‌به‌تک، معانی آنها را از جهت لغوی و اصطلاحی در شریعت یا در نزد متشرعه یا آنچه در فقه از آنها اراده شده، غالبا با همین ترتیب، بیان نموده است.
2. سپس موضوع عناوین فقهی مرتبط با آنها و ابعاد مسائل و موارد استعمال آنها را در ابواب مختلف، به‌نحو مختصر بیان کرده است.
3. سپس متعرض احکام مسائل شده و موارد وفاق و خلاف پیرامون هرکدام را اجمالا ذکر کرده است.
4. در برخی از موارد، اجمالا اختلاف فریقین را خاطرنشان کرده است.
5. در هریک از عناوین، فروع فقهی مرتبط با آن را - مگر در مواردی اندک - بیان نموده است.
6. در ذیل برخی از مباحث، نظر شخصی خویش را به‌صورت خلاصه ارائه کرده است.

مؤلف در مقدمه خویش پس از بیان اموری چند پیرامون فقه، اهمیت، ابواب و مصادر و مدارک آن، در توصیف این کتاب می‌گوید: اگر منصافانه در این کتاب بنگری، می‌بینی که این نوشتار، در حقیقت، فقهی است جامع و کامل به‌ترتیب لغت با ترتیبی نیکو و بیانی بدیع و برهانی روشن و بنیانی محکم و مشتمل بر همه ابواب فقه همراه با اجمالی غیر مخل و ایضاحی غیر ممل و در میان کتب اصحاب هیچ نظیری برای آن نیافتم.

کتاب، با توضیح واژه «آمین» آغاز شده و با شرح دو اصطلاح «یوم و لیل»، به پایان رسیده است.

وضعیت کتاب

این اثر قبل از این طبع، در سال 1419ق، توسط انتشارات الهادی قم منتشر شده که به دلیل خالی بودن از تحقیق و تصحیح، دوباره به زیور طبع آراسته گشته است. مهم‌ترین فعالیت‌های محقق در این اثر، شامل موارد ذیل می‌شود:

1. تقویم متن و تصحیح آن با مراجعه به سایر کتب فقهی و مصادر لغوی؛
2. تخریج آیات و روایات متن؛
3. تخریج منقولات لغوی و آراء فقهی و اصولی و... از کتب مربوطه؛
4. ویراستاری متن و حاشیه آن؛
5. تألیف مقدمه تصحیح؛
6. تهیه فهارس موضوعی و فنی.

فهرست‌های فنی (شامل فهارس آیات، احادیث، اعلام، ادیان و مذاهب و فرق و جماعات، کتب وارده در متن، امکنه، منابع و مآخذ) و فهرست مطالب، همگی به‌ترتیب، در آخر کتاب ذکر شده است.

پاورقی‌ها به ذکر نشانی آیات و روایات و مصادر و منابع اختصاص یافته است.

منابع مقاله

مقدمات و متن کتاب.

وابسته‌ها

مصطلحات الفقه و معظم عناوينه الموضوعية