معيار العقول

    از ویکی‌نور
    معیار العقول
    معيار العقول
    پدیدآورانابن‌سینا، حسین بن عبدالله (نویسنده) همایی، جلال‌الدین (مقدمه نویس و مصحح)
    ناشرانجمن آثار ملی
    مکان نشرتهران - ایران
    چاپ1
    موضوعجرثقیل فلسفه اسلامی - متون قدیمی تا قرن 14
    زبانفارسی
    تعداد جلد1
    کد کنگره
    ‏BBR‎‏ ‎‏552‎‏ ‎‏1300
    نورلایبمطالعه و دانلود pdf

    معيار العقول تصنیف شیخ رئیس ابوعلی سینا ، با مقدمه و حواشی و تصحیح جلال‌الدین همائی، كتابى است در علم جرثقيل يا به تعبير امروزى مكانيك كه به زبان فارسى تأليف گرديده و نسبتش را به ابن سينا داده‌اند، البته دليلى بر اينكه بتوان آن را با اطمينان به وى نسبت داد، وجود ندارد، زيرا با نگاهى به آثار فارسى ابن سينا، همچون دانش‌نامه علائى يا رساله نبض و... كه در رديف آثار فارسى قرن چهارم و پنجم هجرى مى‌باشند و مقايسه آنها با اين رساله، به وضوح معلوم مى‌شود كه هيچ هم‌آهنگى بين آنها وجود ندارد و اين دو گونه ادبيات نمى‌تواند از قلم يك نفر باشد، لكن شهرت انتساب آن به شيخ الرئيس، ما را به تأملى درباره‌ى آن وامى‌دارد تا شايد توجيهى همچون دست‌برد ناسخان در متن كتاب يا عواملى از اين دست، ما را راضى كند تا به چشم رساله‌اى از بوعلى بدان بنگريم.

    در هر صورت، رساله، از ابوعلى باشد يا از دانشمندى ديگر، حكايت از آگاهى دانشمندان اسلامى به اين علم دارد، چنان‌كه پسران موسى بن شاكر نيز در اين علم كتاب‌هاى مهمى تأليف نموده‌اند.

    ساختار

    كتاب حاضر، در پنج باب تنظيم شده است؛ باب اول و پنجم، فصل‌بندى ندارد، ولى باب دوم داراى پنج فصل و باب سوم داراى سه فصل و باب چهارم داراى چهار فصل مى‌باشد.

    گزارش محتوا

    باب اول[۱]، در ذكر آلات جرثقيل، است كه عبارتند از: محور؛ فحل؛ بكره؛ لولب و اسفين. باب دوم، مشتمل بر پنج فصل است كه در آن هر يك از آلات جرثقيل، توضيح داده شده‌اند و وظيفه و موقعيت هر كدام همراه اشكالى كه نمايان‌گر آنهاست، معين گرديده‌اند. باب سوم، در به فعليت درآوردن محور، بكره و فحل است؛ يعنى طرز استفاده از هر كدام را توضيح مى‌دهد؛ براى مثال مى‌گويد: براى بلند كردن هزار من بار با استفاده از اين آلات چه ترتيبى بايد اتخاذ كرد. اين باب نيز همراه با اشكالى است تا مخاطب راحت‌تر با مقصود مؤلف آشنا و چيزهايى كه مى‌خواند كاربردى‌تر گردد. باب چهارم، در تركيب اين آلات و ادوات است كه در چهار فصل مى‌باشد: فصل اول، در تركيب محور بكره است كه براى مثال در هنگام بالا بردن ده هزار من بار كاربرد دارد.

    فصل دوم[۲]، در تركيب محور و بيرم است كه در اين تركيب هم بالا كشيدن ده هزار من بار با نيروى دو من بار بالا خواهد رفت.

    فصل سوم[۳]، در تركيب محور و لولب است كه در اين‌جا نيز با نيروى دو من بار، ده هزار من بار جابه‌جا مى‌گردد.

    آخرين فصل[۴] در تركيب آلات چهارگانه است كه با نيروى يك من بار، ده هزار من بار جابه‌جا مى‌شود.

    باب پنجم[۵]، در ذكر مطالبى پراكنده راجع به برخى از مباحث پيشين است.

    وضعيت كتاب

    فهرست اعلام رجال و فهرست مطالب، در پايان و توضيحات استاد جلال‌الدين همايى، مصحح كتاب، در باب مطالب كتاب، در آغاز آمده است.

    پانویس