مکتب تفکیک

مکتب تفکیک
پدیدآوران	حکیمی، محمدرضا (نویسنده)
ناشر	دلیل ما
مکان نشر	قم
سال نشر	1400ش
چاپ	دوازدهم
شابک	‎978-964-397-508-1
موضوع	مکتب تفکيک، فلسفه اسلامي - دفاعيه‌ها و رديه‌ها، فلسفه و اسلام
زبان	فارسی
تعداد جلد	1
کد کنگره	‏ ‎‏/‎‏ح‎‏8‎‏م‎‏7 / 10/5 BP
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

مکتب تفکیک، اثر محمدرضا حکیمی (1314-1400ش)، کتابی است که به دنبال خالص سازی آموزه‌های دینی از مباحث فلسفی و عرفانی است

در این کتاب به تبیین مکتب تفکیک پرداخته و گفته شده که این مکتب سه راه معرفت را، که عبارت از قرآن و فلسفه و عرفان است، متفاوت می‌داند و آنها را از یکدیگر تفکیک می‌کند و از التقاط دوری می‌ورزد. آنگاه فهرستی از ۹۱۰ مسأله علمی و فلسفی و تاریخی مطرح شده و ضرورت تحقیق درباره آنها یادآوری گردیده است. سپس شرح حال ده تن از عالمان و پیشقراولان مکتب تفکیک، در عصر حاضر، آمده است: سید موسی زرآبادی، میرزا مهدی اصفهانی (خراسانی)، شیخ مجتبی قزوینی خراسانی، شیخ علی اکبر الهیان تنکابنی، سید ابوالحسن حافظیان، شیخ هاشم مدرس قزوینی خراسانی، میرزا علی اکبر نوقانی، شیخ غلامحسین محامی بادکوبه ای، میرزا جواد آقا تهرانی و شیخ محمد باقر ملکی.

عنوان کتاب مزبور (مکتب تفکیک)، از ابتکارهای حکیمی برای نظریه معتقدان به جدایی سه راه معرفت و منتقدان فلسفه و عرفان است. این کتاب، نخستین اثری است که در آن نظریه تفکیک و پیشینه و پیشقراولان آن معرفی گردیده است. بخشی از کتاب، ذیل عنوان المدرسة التفکیکیة، به عربی ترجمه شده است.

کتاب، پس از مقدمه و «اشارات و تنبیهاتی» که در آن آمده در پنج بخش تنظیم یافته است:

در بخش نخست سخنی گفته شده است به کوتاهی، درباره چگونگی دست یازیدن به نگارش این کتاب؛ سپس تعریف «مکتب تفکیک» آمده است؛ آنگاه ده مطلب مهم شناختی و پس از آنها چند موضوع تحقیقی دیگر نگارش یافته است. این موضوعات همه، درباره بدست آوردن معارف یقینی و راه شناخت آنها تأثیری بنیادین دارد... این مطالب همه به صورتی مستند مطرح گشته است.

در بخش دوم به ذکر تفصیل مسائل پرداخته شده است. و در آن حدود 560 مسئله، در عنوانهای اصلی، و 350 مسئله در عنوانهای فرعی مطرح شده است.

در بخش سوم تحقیق درباره چهار مسئله در مورد سیر تاریخ فلسفه و عرفان، و سپس دوازده مسئله درباره حضور و نفوذ فلسفه و عرفان در اندیشه اسلامی و در تفاسیر قرآنی و حدیثی، همچنین در «فلسفه سیاسی اسلام» و «علم اخلاق اسلامی» و «تربیت فردی و اجتماعی» در اسلام ضروری شمرده شده است. همچنین در این بخش، ده مطلب علمی و تحقیقی مطرح شده که باید از سوی دانشوران فاضل و ژرف اندیشان عاقل مورد دقت و تأمل قرار گیرد.

در بخش چهارم شرح حال چند تن از عالمان تفکیکی آمده است که معرفی سه تن از آنان که ادر ابتدا آمده بیشتر مورد نظر بوده است.

در بخش پنجم پیوستها آمده که شامل 18 شماره می‌شود و در آنها مطلبها و مسئله‌هایی تکمیلی و حقیقتهایی در هنجار بحثهای شناختی متعالی مطرح شده است.

حکیمی در پایان مقدمه چند نکته متذکر می‌شود که چنین است:

1. مکتب تفکیک ضد فلسفه نیست، ضد «تأویل» است و معتقد است که «تفکیک» میان فلسفه و عرفان و قرآن یک ضرورت علمی است. پس این مکتب نمی‌گوید، فلسفه خوانده نشود و مطرح نباشد، و فلسفه دان و فلسفه خوان نداشته باشیم بلکه می‌گوید، مفاهیم و معارف مرزبندی گردد.
2. درباره خواندن فلسفه شرایطی چند باید رعایت گردد... فلسفه خوانی و فلسفه دانی و فلسفه گویی و فلسفه‌نویسی را نیز آدابی است که ترک رعایت آن آداب پیامدهایی بد و ناپسند و زیانبار دارد.
3. موضوع عقل و تعقل در این مکتب نقشی بنیادین دارد، منتهی تعقل باید به روش قرآنی باشد تا انسان را از «تعقل صوری» به «تعقل نوری» برساند.
4. مکتب تفکیک بر «اجتهاد» تأکید دارد، و بزرگان این مکتب خود «اصولی» بوده‌اند اما از تورم زیانبار و بی‌حاصل «علم اصول» مخالفند.
5. با توجه به فرمایش امام حسن مجتبی(ع) که می‌فرماید: شگفتا از انسانی که درباره خوارک تن خود می‌اندیشد، آیا چگونه درباره خوراک عقل خویش نمی‌اندیشد...، امام از ما می‌خواهد که در هر سخنی دقت کنیم، و مطالب را وارسیم، و از مقایسه سرباز نزنیم و به تنبلی عقلی عادت نکنیم و به تسامح در شناختها و معرفتها تن در ندهیم.

حکیمی از سال‌ها پیش وعده انتشار کتابی را داده بود تحت عنوان شیخ مجتبی قزوینی و مکتب تفکیک. نگارش آن کتاب ممکن نشد و، در عوض، کتاب حاضر تألیف شد و جلد پنجم از مجموعه «مرزبانان حماسه جاوید» قرار گرفت. بخشی از این کتاب، نخست در مجله کیهان فرهنگی (سال نهم، شماره۱۲، اسفند ۱۳۷۱)، به چاپ رسید، و سپس با اضافاتی، به صورت ویژه‌نامه مجله تاریخ و فرهنگ معاصر (ویژه نامه اول اسفند ۱۳۷۳)، و سرانجام، با اضافاتی دیگری در قالب کتاب، در ۵۴۵ صفحه رقعی، در سال ۱۳۷۵. اثر حاضر، پس از کتاب الحیات، مهمترین اثر حکیمی است.

منابع مقاله

1. مقدمه و متن کتاب
2. اسفندیاری، محمد، راه خورشیدی، نگاه معاصر، تهران، پنجم، 1401ش.