نجف کانون تشیع: تفاوت میان نسخه‌ها

    از ویکی‌نور
    جز (جایگزینی متن - 'خاك' به 'خاک')
    بدون خلاصۀ ویرایش
    (۱۴ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۳ کاربر نشان داده نشد)
    خط ۱: خط ۱:
    <div class='wikiInfo'>
    {{جعبه اطلاعات کتاب
    [[پرونده:NUR18845J1.jpg|بندانگشتی|نجف کانون تشیع]]
    | تصویر =NUR18845J1.jpg
    {| class="wikitable aboutBookTable" style="text-align:Right"
    | عنوان =نجف کانون تشیع
    |+ |
    | عنوان‌های دیگر =
    |-
    | پدیدآوران =  
    ! نام کتاب!! data-type='bookName'|نجف کانون تشیع
    [[گلابگیرنیک، محمود]] (نویسنده)
    |-
    |نام های دیگر کتاب
    |data-type='otherBookNames'|
    |-
    |پدیدآورندگان
    |data-type='authors'|[[گلابگیرنیک، محمود]] (نويسنده)


    [[حسینی، محسن]] (نويسنده)
    [[حسینی، محسن]] (نویسنده)


    [[زنگنه، ابراهیم]] (نويسنده)
    [[زنگنه، ابراهیم]] (نویسنده)


    [[احمدیان شالچی، نسرین]] (نويسنده)
    [[احمدیان شالچی، نسرین]] (نویسنده)


    [[پسندیده، محمود]] (نويسنده)
    [[پسندیده، محمود]] (نویسنده)
    |-
    | زبان =فارسی
    |زبان  
    | کد کنگره =‏DS‎‏ ‎‏79‎‏/‎‏9‎‏ ‎‏/‎‏ن‎‏3
    |data-type='language'|فارسی
    | موضوع =
    |-
    حوزه علمیه نجف
    |کد کنگره  
    |data-type='congeressCode' style='direction:ltr'|‏DS‎‏ ‎‏79‎‏/‎‏9‎‏ ‎‏/‎‏ن‎‏3
    |-
    |موضوع  
    |data-type='subject'|حوزه علمیه نجف


    نجف - آثار تاریخی
    نجف - آثار تاریخی
    خط ۳۶: خط ۲۵:


    نجف - سرگذشت‌نامه
    نجف - سرگذشت‌نامه
    |-
    | ناشر =
    |ناشر  
    آستان قدس رضوی، بنیاد پژوهشهای اسلامى
    |data-type='publisher'|آستان قدس رضوی، بنياد پژوهشهای اسلامى
    | مکان نشر =مشهد مقدس - ایران
    |-
    | سال نشر = 1383 ش  
    |مکان نشر  
    |data-type='publishPlace'|مشهد مقدس - ایران
    |-
    |سال نشر  
    |data-type='publishYear'| 1383 هـ.ش  
    |-class='articleCode'
    |کد اتوماسیون
    |data-type='automationCode'|AUTOMATIONCODE18845AUTOMATIONCODE
    |}
    </div>


    | کد اتوماسیون =AUTOMATIONCODE18845AUTOMATIONCODE
    | چاپ =1
    | شابک =964-444-469-8
    | تعداد جلد =1
    | کتابخانۀ دیجیتال نور =18845
    | کتابخوان همراه نور =18845
    | کد پدیدآور =
    | پس از =
    | پیش از =
    }}


    == معرفى اجمالى ==
    '''نجف کانون تشیع'''، اثر سید محمود گلاب‌گیر نیک، نسرین احمدیان شالچى، سید محسن حسینى، ابراهیم زنگنه و محمود پسندیده، کتابى است در خصوص موقعیت جغرافیایى، پیشینه تاریخى، ویژگى‌ها و آثار تاریخى و وضعیت کنونى شهر نجف اشرف که به زبان فارسى و در سال 1382 نوشته شده است.


     
    با وجود علاقه عمیق مسلمانان و به‌خصوص شیعیان به [[علی بن ابی‎طالب(ع)، امام اول|حضرت على(ع)]] و تهیه متون ادبى، تاریخى و سیاسى متعدد پیرامون ابعاد گوناگون زندگانى آن حضرت، درباره شهر نجف، کمتر به تحقیق و پژوهش پرداخته شده و جاى خالى آثارى در این باره به‌وضوح احساس مى‌شود. این کتاب به قصد رفع این کمبود و با هدف آشنایى با شهر نجف به رشته تحریر درآمده است<ref>دیباچه، ص 17</ref>
    '''نجف كانون تشيع'''، اثر سيد محمود گلاب‌گير نيك، نسرين احمديان شالچى، سيد محسن حسينى، ابراهيم زنگنه و محمود پسنديده، كتابى است در خصوص موقعيت جغرافيايى، پيشينه تاريخى، ويژگى‌ها و آثار تاريخى و وضعيت كنونى شهر نجف اشرف كه به زبان فارسى و در سال 1382 نوشته شده است.
     
    با وجود علاقه عميق مسلمانان و به‌خصوص شيعيان به [[علی بن ابی‎طالب(ع)، امام اول|حضرت على(ع)]] و تهيه متون ادبى، تاريخى و سياسى متعدد پيرامون ابعاد گوناگون زندگانى آن حضرت، درباره شهر نجف، كمتر به تحقيق و پژوهش پرداخته شده و جاى خالى آثارى در اين باره به‌وضوح احساس مى‌شود. اين كتاب به قصد رفع اين كمبود و با هدف آشنايى با شهر نجف به رشته تحرير درآمده است<ref>ديباچه، ص 17</ref>


    == ساختار ==
    == ساختار ==
    کتاب با مقدمه نویسنده آغاز و مطالب در شش فصل، تنظیم شده است.


     
    در نوشتار حاضر، تلاش شده به‌طور مختصر شرح حال زندگانى [[علی بن ابی‎طالب(ع)، امام اول|حضرت على(ع)]] نیز بیان شود<ref>فهرست کتاب‌هاى منتشرشده تاریخ و جغرافیا در بهمن‌ماه 1383، ص 206</ref>
    كتاب با مقدمه نويسنده آغاز و مطالب در شش فصل، تنظيم شده است.
     
    در نوشتار حاضر، تلاش شده به‌طور مختصر شرح حال زندگانى [[علی بن ابی‎طالب(ع)، امام اول|حضرت على(ع)]] نيز بيان شود<ref>فهرست كتاب‌هاى منتشرشده تاريخ و جغرافيا در بهمن‌ماه 1383، ص 206</ref>


    == گزارش محتوا ==
    == گزارش محتوا ==
    در مقدمه، ضمن اشاره به موضوع کتاب، مختصرى از محتواى فصول، بیان شده است<ref>مقدمه، ص 17</ref>


    فصل اول به جغرافیاى شهر نجف اختصاص یافته و موضوعات مختلف جغرافیاى طبیعى (آب و هوا، منابع آب، پوشش گیاهى و...) و جغرافیاى انسانى (جمعیت، قومیت، تولیدات بازرگانى و...) در آن بررسى شده است<ref>متن کتاب، ص 19</ref>


    در مقدمه، ضمن اشاره به موضوع كتاب، مختصرى از محتواى فصول، بيان شده است<ref>مقدمه، ص 17</ref>
    شهر مقدس نجف در جنوب بغداد، پایتخت جمهورى عراق قرار دارد. این شهر در موقعیت ریاضى 31 درجه و 59 دقیقه عرض شمالى و 44 درجه و 20 دقیقه طول شرقى واقع شده و زاویه انحراف قبله آن 21 درجه و 52 دقیقه و 56 ثانیه است. شهر نجف که در ارتفاع 70 مترى از سطح آب‌هاى آزاد قرار گرفته، با نواحى اطرافش حدود 1338 کیلومتر مربع وسعت دارد.


    فصل اول به جغرافياى شهر نجف اختصاص يافته و موضوعات مختلف جغرافياى طبيعى (آب و هوا، منابع آب، پوشش گياهى و...) و جغرافياى انسانى (جمعيت، قوميت، توليدات بازرگانى و...) در آن بررسى شده است<ref>متن كتاب، ص 19</ref>
    این شهر، مرکز استانى به همین نام است. استان نجف از سمت شمال به استان بابل، از سوى شرق به استان قادسیه، از طرف جنوب شرقى به استان المثنى، از سمت غرب و شمال غرب به استان کربلا و از سوى جنوب به کشور عربستان سعودى محدود مى‌شود<ref>همان</ref>


    شهر مقدس نجف در جنوب بغداد، پايتخت جمهورى عراق قرار دارد. اين شهر در موقعيت رياضى 31 درجه و 59 دقيقه عرض شمالى و 44 درجه و 20 دقيقه طول شرقى واقع شده و زاويه انحراف قبله آن 21 درجه و 52 دقيقه و 56 ثانيه است. شهر نجف كه در ارتفاع 70 مترى از سطح آب‌هاى آزاد قرار گرفته، با نواحى اطرافش حدود 1338 كيلومتر مربع وسعت دارد.
    نجف اشرف در منتهاالیه شمال شرقى استان نجف قرار دارد و رودخانه فرات در شرق شهر و به فاصله اندکى از آن جارى است. تجمع بسیارى از شهرهاى عراق در مسیر رود فرات و نزدیکى آنها با یکدیگر سبب شده است تا نجف، فاصله اندکى با شهرهاى کوفه و کربلا در شمال، حله در شمال شرق، شامیه و دیوانیه در شرق و شنافیه در جنوب داشته باشد؛ درحالى‌که غرب و جنوب غربى شهر را اراضى وسیع و غیر مسکونى فراگرفته‌اند<ref>همان</ref>


    اين شهر، مركز استانى به همين نام است. استان نجف از سمت شمال به استان بابل، از سوى شرق به استان قادسيه، از طرف جنوب شرقى به استان المثنى، از سمت غرب و شمال غرب به استان كربلا و از سوى جنوب به كشور عربستان سعودى محدود مى‌شود<ref>همان</ref>
    فصل دوم، پیرامون جغرافیاى تاریخى نجف است و در آن، ضمن بررسى پیشینه تاریخى نجف، روند شکل‌گیرى و تکامل و وضعیت کنونى و برخى از عناصر مهم شهر معرفى شده است<ref>همان، ص 41</ref>


    نجف اشرف در منتهااليه شمال شرقى استان نجف قرار دارد و رودخانه فرات در شرق شهر و به فاصله اندكى از آن جارى است. تجمع بسيارى از شهرهاى عراق در مسير رود فرات و نزديكى آنها با يكديگر سبب شده است تا نجف، فاصله اندكى با شهرهاى كوفه و كربلا در شمال، حله در شمال شرق، شاميه و ديوانيه در شرق و شنافيه در جنوب داشته باشد؛ درحالى‌كه غرب و جنوب غربى شهر را اراضى وسيع و غير مسكونى فراگرفته‌اند<ref>همان</ref>
    شهر نجف براى مسلمانان، به‌ویژه شیعیان جهان، اهمیت ویژه‌اى داشته و نویسنده، معتقد است که برترى این شهر نسبت به سایر شهرها را مى‌توان در سه موضوع دانست:


    فصل دوم، پيرامون جغرافياى تاريخى نجف است و در آن، ضمن بررسى پيشينه تاريخى نجف، روند شكل‌گيرى و تكامل و وضعيت كنونى و برخى از عناصر مهم شهر معرفى شده است<ref>همان، ص 41</ref>
    الف)- وجود مرقد مطهّر [[امام على(ع)|امیرالمؤمنین(ع)]]: علاقه وافر شیعیان نسبت به امامان و پیشوایان دینى سبب شده تا شهرها یا نواحى‌اى که آرامگاه‌هاى آن‌ها را در خود جاى داده است، از اهمیت و اعتبار خاصى برخوردار شوند. نجف اشرف نیز به دلیل وجود مرقد مطهّر [[علی بن ابی‎طالب(ع)، امام اول|حضرت على(ع)]] نخستین امام شیعیان و نزدیک‌ترین یار پیامبر(ص) در آن، مورد توجه عموم مسلمانان، به‌خصوص شیعیان قرار دارد، آن‌چنان‌که اشتیاق زیادى براى زیارت مزار آن امام و بازدید از شهر مقدس نجف به چشم مى‌خورد<ref>همان</ref>


    شهر نجف براى مسلمانان، به‌ويژه شيعيان جهان، اهميت ويژه‌اى داشته و نويسنده، معتقد است كه برترى اين شهر نسبت به ساير شهرها را مى‌توان در سه موضوع دانست:
    ب)- فضیلت هم‌جوارى با مزار [[علی بن ابی‎طالب(ع)، امام اول|حضرت على(ع)]]: روایات و احادیث زیادى وجود دارد که در آن‌ها، فضایل اقامت و آرمیدن در جوار آرامگاه [[امام على(ع)]] برشمرده شده و نویسنده، معتقد است که همین امر سبب گشته است تا شیعیان، تمایل بسیارى به اقامت در نجف نشان دهند و آرزومند باشند در کنار آن حضرت به خاک سپرده شوند<ref>همان</ref>


    الف)- وجود مرقد مطهّر [[امام على(ع)|اميرالمؤمنين(ع)]]: علاقه وافر شيعيان نسبت به امامان و پيشوايان دينى سبب شده تا شهرها يا نواحى‌اى كه آرامگاه‌هاى آن‌ها را در خود جاى داده است، از اهميت و اعتبار خاصى برخوردار شوند. نجف اشرف نيز به دليل وجود مرقد مطهّر [[علی بن ابی‎طالب(ع)، امام اول|حضرت على(ع)]] نخستين امام شيعيان و نزديك‌ترين يار پيامبر(ص) در آن، مورد توجه عموم مسلمانان، به‌خصوص شيعيان قرار دارد، آن‌چنان‌كه اشتياق زيادى براى زيارت مزار آن امام و بازديد از شهر مقدس نجف به چشم مى‌خورد<ref>همان</ref>
    ج)- وجود حوزه علمیه نجف: نجف همواره و به‌ویژه در طىّ چند سده اخیر، نقش بسیار مهمى در تحولات تاریخى و سیاسى جهان اسلام، به‌خصوص خاورمیانه، عراق و ایران داشته و نویسنده، معتقد است که وجود حوزه علمیه نجف، سرچشمه این تأثیرگذارى بوده است<ref>همان، ص 42</ref>


    ب)- فضيلت هم‌جوارى با مزار [[علی بن ابی‎طالب(ع)، امام اول|حضرت على(ع)]]: روايات و احاديث زيادى وجود دارد كه در آن‌ها، فضايل اقامت و آرميدن در جوار آرامگاه [[امام على(ع)]] برشمرده شده و نويسنده، معتقد است كه همين امر سبب گشته است تا شيعيان، تمايل بسيارى به اقامت در نجف نشان دهند و آرزومند باشند در كنار آن حضرت به خاک سپرده شوند<ref>همان</ref>
    فصل سوم، درباره زندگى [[علی بن ابی‎طالب(ع)، امام اول|حضرت على(ع)]] و حرم مطهر است. در این مبحث سعى شده شرح حال مختصرى از زندگانى امام ارائه و سپس حرم امام از نظر پیشینه تاریخى، دوره ساختمانى، بازسازى، تعمیرات، تزیینات و بناهاى وابسته معرفى شود<ref>همان، ص 71</ref>


    ج)- وجود حوزه علميه نجف: نجف همواره و به‌ويژه در طىّ چند سده اخير، نقش بسيار مهمى در تحولات تاريخى و سياسى جهان اسلام، به‌خصوص خاورميانه، عراق و ايران داشته و نويسنده، معتقد است كه وجود حوزه علميه نجف، سرچشمه اين تأثيرگذارى بوده است<ref>همان، ص 42</ref>
    فصل چهارم، به مکان‌هاى زیارتى و برخى از مساجد مهم نجف اختصاص یافته است. این اماکن عبارتند از: آرامگاه مختار ثقفى، آستانه ابراهیم الغمر، آستانه حضرت هود و صالح، کمیل بن زیاد، مسلم بن عقیل، مقام [[علی بن حسین(ع)، امام چهارم|امام سجاد]]، مقام دو امام، میثم تمار، وادى السلام، هانى بن عروه، حضرت یونس، مساجد کوفه، سهله و حنانه<ref>همان، ص 101</ref>


    فصل سوم، درباره زندگى [[علی بن ابی‎طالب(ع)، امام اول|حضرت على(ع)]] و حرم مطهر است. در اين مبحث سعى شده شرح حال مختصرى از زندگانى امام ارائه و سپس حرم امام از نظر پيشينه تاريخى، دوره ساختمانى، بازسازى، تعميرات، تزيينات و بناهاى وابسته معرفى شود<ref>همان، ص 71</ref>
    فصل پنجم به حوزه علمیه نجف و مدارس علوم دینى تعلق یافته است. در این مبحث، حوزه علمیه از ابتدا تاکنون مورد بررسى و پژوهش قرار گرفته است و آن‌گاه، شمارى از مدارس علمیه شهر نجف معرفى شده‌اند<ref>همان، ص 123</ref>


    فصل چهارم، به مكان‌هاى زيارتى و برخى از مساجد مهم نجف اختصاص يافته است. اين اماكن عبارتند از: آرامگاه مختار ثقفى، آستانه ابراهيم الغمر، آستانه حضرت هود و صالح، كميل بن زياد، مسلم بن عقيل، مقام [[علی بن حسین(ع)، امام چهارم|امام سجاد]]، مقام دو امام، ميثم تمار، وادى السلام، هانى بن عروه، حضرت يونس، مساجد كوفه، سهله و حنانه<ref>همان، ص 101</ref>
    درباره پیدایش و تأسیس حوزه علمیّه نجف اشرف، آرا و نظرات مختلفى وجود دارد. برخى بر این باورند که آغاز پیدایش حوزه علمیه نجف از هنگام عزیمت عالم و فقیه بزرگ جهان تشیع، [[طوسی، محمد بن حسن|شیخ طوسى]]، از بغداد به نجف است؛ شمارى دیگر، معتقدند که پیش از هجرت [[طوسی، محمد بن حسن|شیخ طوسى]] به نجف، در این شهر عالمان و دانشمندانى بوده‌اند که حوزه تدریس و حلقه‌هاى بحث خود را در کنار مرقد مطهر [[امام على(ع)]] تشکیل مى‌دادند، امّا نویسنده بر این عقیده است که به استناد متون تاریخى و دقّت در دلایل دو گروه، به نظر مى‌رسد هرچند پیش از عزیمت [[طوسی، محمد بن حسن|شیخ طوسى]] به نجف، عالمانى در این شهر مى‌زیسته‌اند و احتمالا محل‌هایى نیز براى بحث و فحص داشته‌اند، امّا حلقه‌هاى تدریس به‌گونه‌اى نبوده است که بتوان آن را حوزه علمیه نامید. پس تأسیس حوزه بزرگ نجف را باید بعد از هجرت [[طوسی، محمد بن حسن|شیخ طوسى]] به این شهر دانست<ref>همان</ref>


    فصل پنجم به حوزه علميه نجف و مدارس علوم دينى تعلق يافته است. در اين مبحث، حوزه علميه از ابتدا تاكنون مورد بررسى و پژوهش قرار گرفته است و آن‌گاه، شمارى از مدارس علميه شهر نجف معرفى شده‌اند<ref>همان، ص 123</ref>
    فصل ششم، درباره مراجع تقلید شیعیان جهان است که در نجف اشرف آرمیده‌اند و با شرحى مختصر از زندگانى آنان مباحث کتاب به پایان مى‌رسد<ref>همان، ص 149</ref>


    درباره پيدايش و تأسيس حوزه علميّه نجف اشرف، آرا و نظرات مختلفى وجود دارد. برخى بر اين باورند كه آغاز پيدايش حوزه علميه نجف از هنگام عزيمت عالم و فقيه بزرگ جهان تشيع، [[طوسی، محمد بن حسن|شيخ طوسى]]، از بغداد به نجف است؛ شمارى ديگر، معتقدند كه پيش از هجرت [[طوسی، محمد بن حسن|شيخ طوسى]] به نجف، در اين شهر عالمان و دانشمندانى بوده‌اند كه حوزه تدريس و حلقه‌هاى بحث خود را در كنار مرقد مطهر [[امام على(ع)]] تشكيل مى‌دادند، امّا نويسنده بر اين عقيده است كه به استناد متون تاريخى و دقّت در دلايل دو گروه، به نظر مى‌رسد هرچند پيش از عزيمت [[طوسی، محمد بن حسن|شيخ طوسى]] به نجف، عالمانى در اين شهر مى‌زيسته‌اند و احتمالا محل‌هايى نيز براى بحث و فحص داشته‌اند، امّا حلقه‌هاى تدريس به‌گونه‌اى نبوده است كه بتوان آن را حوزه علميه ناميد. پس تأسيس حوزه بزرگ نجف را بايد بعد از هجرت [[طوسی، محمد بن حسن|شيخ طوسى]] به اين شهر دانست<ref>همان</ref>
    == وضعیت کتاب ==


    فصل ششم، درباره مراجع تقليد شيعيان جهان است كه در نجف اشرف آرميده‌اند و با شرحى مختصر از زندگانى آنان مباحث كتاب به پايان مى‌رسد<ref>همان، ص 149</ref>


    == وضعيت كتاب ==
    فهرست مطالب، در ابتدا و پیوست فضلیت نجف، یورش وهابیان، برخى از معجزات و کرامات حرم [[امام على(ع)|امیرالمؤمنین(ع)]]، به‌همراه کتابنامه منابع مورد استفاده نویسنده، در انتهاى کتاب آمده است.


    پاورقى‌ها بیشتر به ذکر منابع اختصاص یافته است.


    فهرست مطالب، در ابتدا و پيوست فضليت نجف، يورش وهابيان، برخى از معجزات و كرامات حرم [[امام على(ع)|اميرالمؤمنين(ع)]]، به‌همراه كتابنامه منابع مورد استفاده نويسنده، در انتهاى كتاب آمده است.
    ==پانویس ==
    <references/>
    == منابع مقاله ==


    پاورقى‌ها بيشتر به ذكر منابع اختصاص يافته است.
    #مقدمه و متن کتاب.
     
    #«فهرست کتاب‌هاى منتشرشده تاریخ و جغرافیا در بهمن‌ماه 1383»، پایگاه مجلات تخصصى نور، نشریه: ماهنامه «کتاب ماه تاریخ و جغرافیا»، بهمن و اسفند 1383، شماره 88 و 89 (26 صفحه، از 183 تا 208).
    ==پانويس ==
    <references />
    == منابع مقاله ==


    #مقدمه و متن كتاب.
    #«فهرست كتاب‌هاى منتشرشده تاريخ و جغرافيا در بهمن‌ماه 1383»، پايگاه مجلات تخصصى نور، نشريه: ماهنامه «كتاب ماه تاريخ و جغرافيا»، بهمن و اسفند 1383، شماره 88 و 89 (26 صفحه، از 183 تا 208).




    == پیوندها ==
    [http://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Text/18787 مطالعه کتاب نجف کانون تشیع در پایگاه کتابخانه دیجیتال نور]
    [[رده:کتاب‌شناسی]]
    [[رده:کتاب‌شناسی]]
    [[رده:تاریخ (عمومی)]]
    [[رده:تاریخ (عمومی)]]
    [[رده:تاریخ آسیا]]
    [[رده:تاریخ آسیا]]

    نسخهٔ ‏۲۴ نوامبر ۲۰۲۰، ساعت ۱۱:۳۸

    نجف کانون تشیع
    نجف کانون تشیع
    پدیدآورانگلابگیرنیک، محمود (نویسنده)

    حسینی، محسن (نویسنده)

    زنگنه، ابراهیم (نویسنده)

    احمدیان شالچی، نسرین (نویسنده)

    پسندیده، محمود (نویسنده)
    ناشرآستان قدس رضوی، بنیاد پژوهشهای اسلامى
    مکان نشرمشهد مقدس - ایران
    سال نشر1383 ش
    چاپ1
    شابک964-444-469-8
    موضوعحوزه علمیه نجف

    نجف - آثار تاریخی

    نجف - تاریخ

    نجف - جغرافیای تاریخی

    نجف - سرگذشت‌نامه
    زبانفارسی
    تعداد جلد1
    کد کنگره
    ‏DS‎‏ ‎‏79‎‏/‎‏9‎‏ ‎‏/‎‏ن‎‏3
    نورلایبمطالعه و دانلود pdf

    نجف کانون تشیع، اثر سید محمود گلاب‌گیر نیک، نسرین احمدیان شالچى، سید محسن حسینى، ابراهیم زنگنه و محمود پسندیده، کتابى است در خصوص موقعیت جغرافیایى، پیشینه تاریخى، ویژگى‌ها و آثار تاریخى و وضعیت کنونى شهر نجف اشرف که به زبان فارسى و در سال 1382 نوشته شده است.

    با وجود علاقه عمیق مسلمانان و به‌خصوص شیعیان به حضرت على(ع) و تهیه متون ادبى، تاریخى و سیاسى متعدد پیرامون ابعاد گوناگون زندگانى آن حضرت، درباره شهر نجف، کمتر به تحقیق و پژوهش پرداخته شده و جاى خالى آثارى در این باره به‌وضوح احساس مى‌شود. این کتاب به قصد رفع این کمبود و با هدف آشنایى با شهر نجف به رشته تحریر درآمده است[۱]

    ساختار

    کتاب با مقدمه نویسنده آغاز و مطالب در شش فصل، تنظیم شده است.

    در نوشتار حاضر، تلاش شده به‌طور مختصر شرح حال زندگانى حضرت على(ع) نیز بیان شود[۲]

    گزارش محتوا

    در مقدمه، ضمن اشاره به موضوع کتاب، مختصرى از محتواى فصول، بیان شده است[۳]

    فصل اول به جغرافیاى شهر نجف اختصاص یافته و موضوعات مختلف جغرافیاى طبیعى (آب و هوا، منابع آب، پوشش گیاهى و...) و جغرافیاى انسانى (جمعیت، قومیت، تولیدات بازرگانى و...) در آن بررسى شده است[۴]

    شهر مقدس نجف در جنوب بغداد، پایتخت جمهورى عراق قرار دارد. این شهر در موقعیت ریاضى 31 درجه و 59 دقیقه عرض شمالى و 44 درجه و 20 دقیقه طول شرقى واقع شده و زاویه انحراف قبله آن 21 درجه و 52 دقیقه و 56 ثانیه است. شهر نجف که در ارتفاع 70 مترى از سطح آب‌هاى آزاد قرار گرفته، با نواحى اطرافش حدود 1338 کیلومتر مربع وسعت دارد.

    این شهر، مرکز استانى به همین نام است. استان نجف از سمت شمال به استان بابل، از سوى شرق به استان قادسیه، از طرف جنوب شرقى به استان المثنى، از سمت غرب و شمال غرب به استان کربلا و از سوى جنوب به کشور عربستان سعودى محدود مى‌شود[۵]

    نجف اشرف در منتهاالیه شمال شرقى استان نجف قرار دارد و رودخانه فرات در شرق شهر و به فاصله اندکى از آن جارى است. تجمع بسیارى از شهرهاى عراق در مسیر رود فرات و نزدیکى آنها با یکدیگر سبب شده است تا نجف، فاصله اندکى با شهرهاى کوفه و کربلا در شمال، حله در شمال شرق، شامیه و دیوانیه در شرق و شنافیه در جنوب داشته باشد؛ درحالى‌که غرب و جنوب غربى شهر را اراضى وسیع و غیر مسکونى فراگرفته‌اند[۶]

    فصل دوم، پیرامون جغرافیاى تاریخى نجف است و در آن، ضمن بررسى پیشینه تاریخى نجف، روند شکل‌گیرى و تکامل و وضعیت کنونى و برخى از عناصر مهم شهر معرفى شده است[۷]

    شهر نجف براى مسلمانان، به‌ویژه شیعیان جهان، اهمیت ویژه‌اى داشته و نویسنده، معتقد است که برترى این شهر نسبت به سایر شهرها را مى‌توان در سه موضوع دانست:

    الف)- وجود مرقد مطهّر امیرالمؤمنین(ع): علاقه وافر شیعیان نسبت به امامان و پیشوایان دینى سبب شده تا شهرها یا نواحى‌اى که آرامگاه‌هاى آن‌ها را در خود جاى داده است، از اهمیت و اعتبار خاصى برخوردار شوند. نجف اشرف نیز به دلیل وجود مرقد مطهّر حضرت على(ع) نخستین امام شیعیان و نزدیک‌ترین یار پیامبر(ص) در آن، مورد توجه عموم مسلمانان، به‌خصوص شیعیان قرار دارد، آن‌چنان‌که اشتیاق زیادى براى زیارت مزار آن امام و بازدید از شهر مقدس نجف به چشم مى‌خورد[۸]

    ب)- فضیلت هم‌جوارى با مزار حضرت على(ع): روایات و احادیث زیادى وجود دارد که در آن‌ها، فضایل اقامت و آرمیدن در جوار آرامگاه امام على(ع) برشمرده شده و نویسنده، معتقد است که همین امر سبب گشته است تا شیعیان، تمایل بسیارى به اقامت در نجف نشان دهند و آرزومند باشند در کنار آن حضرت به خاک سپرده شوند[۹]

    ج)- وجود حوزه علمیه نجف: نجف همواره و به‌ویژه در طىّ چند سده اخیر، نقش بسیار مهمى در تحولات تاریخى و سیاسى جهان اسلام، به‌خصوص خاورمیانه، عراق و ایران داشته و نویسنده، معتقد است که وجود حوزه علمیه نجف، سرچشمه این تأثیرگذارى بوده است[۱۰]

    فصل سوم، درباره زندگى حضرت على(ع) و حرم مطهر است. در این مبحث سعى شده شرح حال مختصرى از زندگانى امام ارائه و سپس حرم امام از نظر پیشینه تاریخى، دوره ساختمانى، بازسازى، تعمیرات، تزیینات و بناهاى وابسته معرفى شود[۱۱]

    فصل چهارم، به مکان‌هاى زیارتى و برخى از مساجد مهم نجف اختصاص یافته است. این اماکن عبارتند از: آرامگاه مختار ثقفى، آستانه ابراهیم الغمر، آستانه حضرت هود و صالح، کمیل بن زیاد، مسلم بن عقیل، مقام امام سجاد، مقام دو امام، میثم تمار، وادى السلام، هانى بن عروه، حضرت یونس، مساجد کوفه، سهله و حنانه[۱۲]

    فصل پنجم به حوزه علمیه نجف و مدارس علوم دینى تعلق یافته است. در این مبحث، حوزه علمیه از ابتدا تاکنون مورد بررسى و پژوهش قرار گرفته است و آن‌گاه، شمارى از مدارس علمیه شهر نجف معرفى شده‌اند[۱۳]

    درباره پیدایش و تأسیس حوزه علمیّه نجف اشرف، آرا و نظرات مختلفى وجود دارد. برخى بر این باورند که آغاز پیدایش حوزه علمیه نجف از هنگام عزیمت عالم و فقیه بزرگ جهان تشیع، شیخ طوسى، از بغداد به نجف است؛ شمارى دیگر، معتقدند که پیش از هجرت شیخ طوسى به نجف، در این شهر عالمان و دانشمندانى بوده‌اند که حوزه تدریس و حلقه‌هاى بحث خود را در کنار مرقد مطهر امام على(ع) تشکیل مى‌دادند، امّا نویسنده بر این عقیده است که به استناد متون تاریخى و دقّت در دلایل دو گروه، به نظر مى‌رسد هرچند پیش از عزیمت شیخ طوسى به نجف، عالمانى در این شهر مى‌زیسته‌اند و احتمالا محل‌هایى نیز براى بحث و فحص داشته‌اند، امّا حلقه‌هاى تدریس به‌گونه‌اى نبوده است که بتوان آن را حوزه علمیه نامید. پس تأسیس حوزه بزرگ نجف را باید بعد از هجرت شیخ طوسى به این شهر دانست[۱۴]

    فصل ششم، درباره مراجع تقلید شیعیان جهان است که در نجف اشرف آرمیده‌اند و با شرحى مختصر از زندگانى آنان مباحث کتاب به پایان مى‌رسد[۱۵]

    وضعیت کتاب

    فهرست مطالب، در ابتدا و پیوست فضلیت نجف، یورش وهابیان، برخى از معجزات و کرامات حرم امیرالمؤمنین(ع)، به‌همراه کتابنامه منابع مورد استفاده نویسنده، در انتهاى کتاب آمده است.

    پاورقى‌ها بیشتر به ذکر منابع اختصاص یافته است.

    پانویس

    1. دیباچه، ص 17
    2. فهرست کتاب‌هاى منتشرشده تاریخ و جغرافیا در بهمن‌ماه 1383، ص 206
    3. مقدمه، ص 17
    4. متن کتاب، ص 19
    5. همان
    6. همان
    7. همان، ص 41
    8. همان
    9. همان
    10. همان، ص 42
    11. همان، ص 71
    12. همان، ص 101
    13. همان، ص 123
    14. همان
    15. همان، ص 149

    منابع مقاله

    1. مقدمه و متن کتاب.
    2. «فهرست کتاب‌هاى منتشرشده تاریخ و جغرافیا در بهمن‌ماه 1383»، پایگاه مجلات تخصصى نور، نشریه: ماهنامه «کتاب ماه تاریخ و جغرافیا»، بهمن و اسفند 1383، شماره 88 و 89 (26 صفحه، از 183 تا 208).