نزهة الفكر في ما مضى من الحوادث و العبر في تراجم رجال القرن الثاني عشر و الثالث عشر قطعة منه

    از ویکی‌نور
    نزهة الفکر فيما مضي من الحوادث و العبر في تراجم رجال القرن الثاني عشر و الثالث عشر قطعة منه
    نزهة الفكر في ما مضى من الحوادث و العبر في تراجم رجال القرن الثاني عشر و الثالث عشر قطعة منه
    پدیدآورانحضراوی، احمد بن محمد (نويسنده) مصري، محمد (مقدمه، تصحيح و تعليقات)
    ناشرجمهورية العربية السورية، منشورات وزارة الثقافة
    مکان نشرسوريه - دمشق
    سال نشر1996م
    چاپ1
    موضوع1.ادبيات عربی - سرگذشت‌نامه

    2.شاعران عرب - سرگذشت‌نامه

    3.نويسندگان عرب - سرگذشت‌نامه
    زبانعربی
    تعداد جلد2
    کد کنگره
    ‏PJA‎‏ ‎‏2074‎‏ ‎‏/‎‏ح‎‏6‎‏ن‎‏4‎‏

    نزهة الفكر في ما مضی من الحوادث و العبر في تراجم رجال القرن الثاني عشر و الثالث عشر قطعة منه، اثر احمد بن محمد حضراوی مكی هاشمی (متوفی 1327ق/1909م) كتابیاست در شرح حال علما و بزرگان قرن دوازدهم و سيزدهم هجری كه به زبان عربی نوشته شده است.

    كتاب حاضر، جزئی از مجموعه پنج جزئی است كه سه جزء آن، مربوط به حوادث تاريخ از آغاز آفرينش تا عصر نويسنده و جزء چهارم و پنجم آن، درباره تراجم رجال می‌باشد و اثر حاضر، جزء چهارم و اولين قسم تراجم آن می‌باشد[۱]

    ساختار

    كتاب با دو مقدمه از محقق و مؤلف آغاز و اسامی افراد به ترتيب حروف الفبا در دو جلد تنظيم شده است.

    جلد اول، با حرف همزه آغاز و با حرف زاء پايان يافته و جلد دوم، با حرف سين شروع و به حرف قاف ختم شده است.

    نويسنده در تدوين اين اثر، از منابع مكتوب مهمی استفاده كرده است كه عبارتند از:

    1. «إتحاف الوری بأخبار أم القری»، ابن فهد؛
    2. «تاريخ الجبرتي المسمی عجائب الآثار»؛
    3. «تحفة السير و السلوك»، احمد دردير؛
    4. «التبيين بتراجم الطبريين»، ابن فهد؛
    5. «خلاصة الأثر»، محبی؛
    6. «الرحلة الهندية»، شيخ عبدالله مكی؛
    7. «رسالة في مناقب الشيخ علي بن عبدالبر حلفاوي»، محمد بن محمد بن مرتضی؛
    8. «سلافة العصر»، ابن معصوم؛
    9. «العقد الثمين في تاريخ بلد الله الأمين»، فاسی؛
    10. «مرآة الزمان» سبط ابن جوزی؛
    11. «المسامرات»، ابن عربی؛
    12. «مفتاح السعادة» طاش كبری زاده[۲]

    گزارش محتوا

    در مقدمه محقق، ضمن ارائه زندگی نامه مفصلی از نويسنده، به بيان خصوصيات و ويژگی‌های كتاب پرداخته شده است[۳]

    در مقدمه مؤلف، به موضوع و عنوان كتاب اشاره شده است[۴]

    برخی از ويژگی‌ها و خصوصيات كتاب را می‌توان در امور زير خلاصه نمود:

    1. تفاوت تراجم از لحاظ طول و قصر و ايجاز و بسط؛ به گونه‌ای كه برخی از تراجم، از چند سطر تجاوز نكرده (مانند شرح حال شيخ حامد بن شيخ احمد عطار دمشقی[۵]، شيخ حسن بن علی حنفی معروف به عجيمی[۶]، شيخ حسن غرب[۷] و...) و برخی نيز به چند صفحه می‌رسد (مانند شرح حال شيخ حسن قويسنی[۸]، شيخ حسن بن شيخ حسين معروف به حسينی[۹]، ذوالفقار پاشا[۱۰] و...) و احتمالا اين امر، به دليل جايگاه و منزلت علمی يا اجتماعی افراد و يا ميزان معلومات نويسنده از احوال و زندگی نامه ايشان می‌باشد[۱۱]
    2. هرچند مبنای ترتيب نام اشخاص بر اساس حروف الفباست، ولی نويسنده اين امر را فقط در حرف اول رعايت كرده است[۱۲]
    3. تنوع در ترجمه؛ به اين معنا كه طبقه اجتماعی خاصی مورد نظر نويسنده نبوده و از ترجمه اكثر طبقات اجتماعی در آن يافت می‌شود؛ چنان كه در جايی ترجمه پادشاهی بزرگ و در موردی ترجمه صوفی‌ای فقير يا... ذكر شده است. همچنين تنوع در زادگاه و وطن در آن وجود دارد؛ به اين معنا كه ترجمه علمای مصری، يمنی، شامی، مكی، هندی و... در كنار يكديگر قرار گرفته است[۱۳]
    4. منابع فراوان و ارزشمندی كه نويسنده از آن‌ها بهره برده و می‌توان آن‌ها را چنين تقسيم بندی نمود:
      - جلسات و ملاقات‌هايی كه وی با صاحبان ترجمه داشته و به صورت حضوری، با ايشان آشنا شده و به سيره علمی و عملی ايشان، احاطه پيدا كرده است كه اين امر، در عباراتی همچون:» لقيته في زيارتي الثانية لطنتدا سنة كذا...»،» وجدته كذا و كذا من الرجال» و... به خوبی مشهود است.
      - كتب و رسائل فراوان (كه در ساختار به آنها اشاره گرديد).
      - سفرهای فراوانی كه در خلال آن‌ها، با امرا، علما و ادبای زيادی آشنا گرديده است.
      - اخبار و قصصی كه به گوش وی رسيده و بين مردم معروف بوده است.
      - مكاتباتی كه ميان وی و اصحاب تراجم صورت گرفته است[۱۴]
    5. ترجمه‌ها با اسم صاحب ترجمه و نسبت او آغاز شده و در صورت آگاهی نويسنده از نام والد و جد يا اجداد وی، به آن‌ها اشاره شده است و در برخی موارد، نسب افراد تا حضرت علی(ع) در صورت منسوب بودن به آن حضرت، ادامه يافته است[۱۵]
    6. در صورت منسوب بودن افراد به شهری ناشناخته، موقعيت جغرافيايی آن، تبيين شده است[۱۶]
    7. در صورت شاعر بودن صاحب ترجمه، به برخی از اشعار وی، اشاره گرديده و در اين راه، گاهی افراط شده است[۱۷]
    8. تفاوت اسلوب در ساختار جملات و عبارات از حيث قوت و ضعف؛ مثلاًبرخی از جملات، دارای عبارت پردازی و مسجع بوده و برخی ديگر، چنين نيست و..[۱۸]
    9. در صورتی كه صاحب ترجمه، دارای مصنفاتی بوده، به همه يا برخی از آن‌ها اشاره شده است[۱۹]
    10. اگر وفات صاحب ترجمه ذكر شده باشد، در برخی موارد، نحوه تشييع جنازه و حزن و اندوه مردم در سوگ وی، به اختصار بيان شده است[۲۰]
    11. كتاب، خالی از تراجم بانوان می‌باشد[۲۱]

    وضعيت كتاب

    فهرست مطالب هر جلد در انتهای همان جلد آمده و فهارس مجموعه، در انتهای جلد دوم كه عبارتند از: فهرست اعلام؛ جماعات؛ اماكن؛ اصطلاحات و كتب مذكور در متن.

    در پاورقی‌ها علاوه بر ذكر منابع[۲۲]، به بيان اختلاف نسخ[۲۳] و توضيح برخی از كلمات و عبارات متن پرداخته شده است[۲۴]

    پانویس

    1. ر.ک: مقدمه محقق، ج1، ص51
    2. ر.ک: همان، ص12
    3. همان، ص7-12
    4. مقدمه نويسنده، همان، ص73-83
    5. متن كتاب، ج1، ص372
    6. همان، ص303
    7. همان، ص403
    8. همان، ص372
    9. همان، ص392
    10. همان، ص704
    11. ر.ک: مقدمه محقق، ص51-61
    12. ر.ک: همان، ص61
    13. ر.ک: همان
    14. ر.ک: همان، ص71
    15. ر.ک: همان، ص81
    16. ر.ک: همان
    17. ر.ک: همان
    18. ر.ک: همان
    19. ر.ک: همان
    20. ر.ک: همان
    21. ر.ک: همان
    22. ر.ک: پاورقی، ج2، ص711
    23. ر.ک: همان، ص811
    24. ر.ک: همان، ص521

    منابع مقاله

    مقدمه و متن كتاب.

    وابسته‌ها

    حضراوی، احمد بن محمد