نظام الحكم في الإسلام؛ خلاصة كتاب دراسات في ولاية الفقيه و فقه الدولة الإسلامية
نظام الحکم في الإسلام، خلاصه‌ای است از کتاب «دراسات ولایة الفقیه و فقه الدولة الاسلامية» آیت‌الله حسینعلی منتظری (متوفی 1388ش) که تلخیص آن توسط دو نفر از شاگردان نویسنده انجام شده است.
| نظام الحكم في الإسلام | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | منتظری، حسینعلی (نويسنده) گروه تحقیقات اسلامی دفتر حضرت آیت‌الله العظمی منتظری (خلاصه کننده) |
| عنوان‌های دیگر | خلاصة كتاب دراسات في ولاية الفقيه و فقه الدولة الإسلامية |
| ناشر | سرایی |
| مکان نشر | ايران - قم |
| سال نشر | 1385ش |
| موضوع | اسلام و سياست، اسلام و سياست، ولايت فقيه |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | BP 223/8 /م8 د4017 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
«دراسات فی ولایة الفقیه و فقه الدولة الاسلامية»، توسط آیت‌الله منتظری به مدت چهار سال در حوزه علیمه قم تدریس و همزمان نگارش یافت. مطالب کتاب در مدت مذکور به‌عنوان درس خارج بر فضلا و طلاب حوزه عرضه شد و از طرف آنان مورد مناقشه قرار گرفت و به‌صورت هرچه پخته‌تر در نهایت در چهار جلد در ایران و لبنان به چاپ رسید. نویسنده در این کتاب، مبانی و مسائل حکومت اسلامی را از دید فقهی و حقوقی مورد تحقیق و بررسی قرار داده و بر آن‌ها دلیل اقامه کرده است[۱].
آنچه خلاصه کننده را بر تلخیص کتاب ترغیب نمود، حجم زیاد و گستردگی مباحث و کثرت ادله در کتاب دراسات بود، که استفاده از آن برای بخشی از محققان مفید بود؛ لکن بسیاری دیگر از محققان درصورتی‌که می‌خواستند به‌سرعت و سهولت بر نظریات نویسنده، آگاهی یابند، محروم کرده بود، به‌ویژه آن‌که دستیابی سریع و آسان به اطلاعات و دانش‌ها از ویژگی‌های عصر ما است.
یکی از فضلای حوزه علمیه همزمان با کار تألیف، به تلخیص جلد اول اقدام نمود، اما نتوانست کار را به پایان برد و از سوی دیگر بسیاری از پژوهشگران خواستار آن بودند که کتاب خلاصه شود ازاین‌رو خلاصه کننده با کسب اجازه از محضر نویسنده و در چارچوب زیر اقدام به تلخیص کتاب نمود:
- حتی‌الامکان سعی شده نظرات نویسنده به‌دقت هرچه‌تمام‌تر، در قالب عبارات و الفاظ ایشان حفظ شود.
- ترتیب بعضی از مباحث کتاب تغییر کرده و بعضی از بحث‌ها حذف و یا در یکدیگر ادغام شده است[۲].
محور مباحث کتاب، حکومت اسلامی در عصر غیبت است، که با روش معهود در حوزه علمیه – یعنی با استناد به دلایل نقلی و عقلی – به اثبات مبانی و مسائل آن اهتمام شده است، اما ازآنجاکه موضوع حکومت در نظر نویسنده، موضوعی عرفی و عقلایی می‌باشد که شارع مقدس آن را امضاء کرده، ایشان در هر مبحث ضمن استناد به دلایل نقلی، اصول عقلی و عقلایی مربوط به آن را نیز مطرح کرده است. این اصول به‌طورخلاصه عبارتند از: اصل حاکمیت انسان بر سرنوشت خویش، اصل آزادی انسان، اصل شایسته‌سالاری، اصل عدالت‌خواهی، اصل حق‌طلبی و دفاع از حق، اصل قانون‌گرایی، اصل کرامت انسان، اصل شورا و مشورت، اصل تعاون و مشارکت در کارها، اصل توانمندی، اصل امنیت، اصل اجتناب از اسراف و ریخت‌وپاش و تشریفات زاید، اصل استقلال‌طلبی، اصل وفاداری به پیمان‌ها، اصل صلح‌طلبی و مسالمت‌جویی، اصل همانندی در انسانیت، اصل پاسداری از اصول و ارزش‌ها.
گفتنی است تلخیص کتاب و حاشیه‌های آن توسط خلاصه کننده و با همکاری جناب حجةالاسلام‌والمسلمین سید هادی هاشمی انجام گرفته است[۳].
پاورقی‌های کتاب علاوه بر ذکر مستند مطالب، حاوی توضیحاتی از متن کتاب[۴] نیز می‌باشد. برخی از پاورقی‌ها توسط خلاصه کننده اضافه شده که به‌وسیله حرف میم در انتهای آن مشخص شده است[۵].
پانویس
منابع مقاله
- مقدمه و متن کتاب.
- منتظری، حسینعلی، مبانی مردم‌سالاری در اسلام ترجمه نظام الحکم در اسلام، مترجم بهرام شجاعی، تهران، انتشارات سرایی، چاپ اول، زمستان 1395ش.