بنت‌الشاطی، عایشه

    از ویکی‌نور
    بنت‌الشاطی، عایشه
    نام بنت‌الشاطی، عایشه
    نام‌های دیگر عايشه بنت الشاطي

    عايشه عبدالرحمن

    عبد الرحمان، عايشه

    نام پدر عبدالرحمن
    متولد 1292ش / 1332ق / 1913م
    محل تولد دمیاط کشور مصر
    رحلت / 1419ق / 1998م
    اساتید
    برخی آثار اعجاز بیانی قرآن

    الإعجاز البياني للقرآن و مسائل ابن الازرق، دراسة قرآنية لغوية و بيانية

    مقدمة ابن الصلاح و محاسن الاصطلاح

    کد مؤلف AUTHORCODE01145AUTHORCODE

    عایشه بنت‎الشاطی (متولد 1913م)، از اندیشمندان جهان عرب و قرآن‎پژوهان معاصر‎ و متأثر از مکتب ادبی امین خولی در تفسیر می‎باشد که کتاب «التفسير البياني للقرآن الكريم»، از مهم‎ترین آثار اوست.

    معرفی

    عایشه عبدالرحمن، معروف به بنت‎الشاطی، از اندیشمندان جهان عرب و قرآن‎پژوهان معاصر‎ است که آرای قرآن‎شناختی او در چند دهه اخیر همواره مورد توجه‎ دانشمندان و محققان در حوزه‎ قرآن‎‎شناسی بوده است. مطابق آنچه خود او گفته، در روش تفسیر از مکتب ادبی، که استادش امین خولی آن را ترویج می‎کرد، تأثیرپذیر بوده است. بنابراین می‎توان گفت که‎ کتاب «تفسیر بیانی»، که یکی از مهم‎ترین آثار اوست، حاصل باروری اندیشه او با آموزه‎های امین خولی است. مهم‎ترین مبانی و اصول قرآن‎شناختی وی در این تفسیر عبارتند از: وحدت موضوعی سوره‎های دفعی‎النزول و هر‎یک‎ از واحدهای نزول در دیگر سوره‎ها؛ عدم وجود ترادف در قرآن؛ عدم تحمیل قواعد دستوری بر قرآن؛ تأکید بر روش مراجعه متقابل (داور قرار دادن سیاق آیات در فهم‎ نصوص‎ قرآن)[۱].

    تولد، خانواده

    او در‎ سال‎ ١٩١٣م، در شهر دمیاط از کشور مصر‎، دیده‎ به جهان گشود. پدرش شیخ محمدعلی عبدالرحمن از روحانیان دانشگاه الازهر بشمار می‎رفت.

    تحصیل

    عایشه، پس از گذراندن‎ دوران‎ خردسالی‎، علوم مقدماتی، ادبیات عرب و قرآن را نزد پدرش به‎خوبی فراگرفت و پس از مدتی، لیاقت و کاردانی خود را نشان داد‎ و در‎ سال‎ ١٩٢٩، به دریافت گواهی «الكفاة» (آموزش خانگی) و رتبه اول آن در‎ سطح‎ کشور مصر موفق شد[۲].

    وی تحصیلات کلاسیک خود را ادامه داد و در سال ١٩٣١، موفق به‎ اخذ‎ مدرک‎ دیپلم گردید. نبوغ و استعداد ذاتی، او را به عرصه فرهنگ و مطبوعات کشاند‎ و به‎ این‎ علت که خانواده‎اش با ورود او به این عرصه مخالف بودند، برای خود نام‎ مستعار‎ «بنت‎‎الشاطی= دختر ساحل» را برگزید، تا خانواده‎اش او را نشناسند. وی در سال ١٩٣٦‎ به‎ دانشگاه فؤاد اول (قاهره کنونی) وارد شد و در رشته ادبیات عرب مشغول به‎ تحصیل‎ گردید‎[۳].

    وی پس از چهار سال تلاش علمی، در سال ١٩٣٩، با موفقیت، مدرک لیسانس‎ را‎ دریافت کرد و پس از دو سال در ١٩٤١ فوق لیسانس خود را با‎ موفقیت‎ دریافت‎ نمود و نیز به‎عنوان رتبه اول دانشگاه برگزیده شد. پس‎ از‎ آن، دو سال بعد مدرک دکترای خود را در رشته ادبیات عرب‎، با‎ ارائه‎ پایان‎نامه‎ای درباره «ابوالعلاء معری» دریافت نمود. او در زمینه علوم قرآنی نیز محققی ژرف‎اندیش‎ و مدتی‎ استاد‎ پژوهش‎های قرآنی در دانشکده شریعت و دارالحدیث بود و از افتخارات او این‎ است‎ که عضوی از اعضای «مجمع البحوث الإسلامية » بود[۴].

    ارتباط تنگاتنگ‎ مباحث‎ قرآنی با مباحث ادبی از نظر بنت‎الشاطی به‎گونه‎ای است‎ که‎ می‎گوید: «وقتی علوم عربی تدریس می‎‎کردم،‎ آن‎ را با بیان قرآنی استوار می‎ساختم‎ و بعدا‎ که مباحث قرآنی را تدریس می‎کردم، آن را با علوم عربی استوار‎ می‎‎کردم»[۵].

    پیشینه‎‎ها‎ و علایق ادبی‎ بنت‎الشاطی‎ سبب شد که وی در دوران‎ تحصیل‎ در دانشکده ادبیات دانشگاه قاهره علاقه‎مند و تا حدی شیفته درس‎های امین‎ خولی‎ (١٨٩٥-‎١٩٦٦) شود و در مطالعات قرآنی‎ بعدی خود روش و مکتب‎ ادبی‎ را در تفسیر برگزیند که‎ بنیان‎گذار‎ آن امین خولی بود. او در ١٩٤٥ با امین خولی ازدواج کرد و همواره از‎ او‎ متأثر ماند؛ به‎گونه‎ای‎ که‎ غالب‎ تألیفات خود را‎ به‎ وی اهدا کرد. از‎ سال‎ ١٩٧٠ بنت‎الشاطی تلاش علمی خود را صرفا مصروف پژوهش‎های قرآنی کرد[۶].

    آثار

    بنت‎الشاطی بیش از ٦٠‎ اثر‎ در زمینه‎‎های‎ مختلف،‎ از قبیل: ادبیات، فقه‎، قرآن، تاریخ، رجال و سیره دارد که مهم‎ترین آنها «التفسير البياني للقرآن الكريم » می‎باشد‎ که‎ در دو مجلد و بر اساس بخش‎‎های‎ اصلی‎ مفاهیم‎ روش‎شناختی‎ استادش طراحی شده‎ است‎. جلد اول آن به تفسیر هفت سوره کوتاه از جزء آخر قرآن می‎پردازد که عبارتند‎ از‎: ضحی‎، شرح، زلزله، عادیات، نازعات، بلد، تکاثر. جلد‎ دوم‎ آن‎ نیز‎ هفت‎ سوره‎ کوتاه دیگر را شامل می‎شود: علق، قلم، عصر، لیل، فجر، همزه و ماعون. روش وی بنا به تصریح خودش بر اساس همان روشی است که استادش آن‎ را تفسیر ادبی نامیده است[۷].

    پانویس

    1. ر.ک: کریمی‎نیا، مرتضی، ص83-‎84
    2. ر.ک: همان، ص84
    3. ر.ک: همان
    4. ر.ک: همان، ص85
    5. ر.ک: همان
    6. ر.ک: همان
    7. ر.ک: همان

    منابع مقاله

    کریمی‎نیا، مرتضی، «بنت‎الشاطی و سامان‎دهی تفسیر ادبی»، پایگاه مجلات تخصصی نور، مجله: تحقیقات علوم قرآن و حدیث، زمستان 1393، ‎شماره 24، علمی - ‎پژوهشی/ISC ‎(26 صفحه، ‎از 83 تا 108).

    وابسته‌ها