حرفی از هزاران که اندر عبارت آمد: خاطرات حاج محمد تقی جورابچی، وقایع تبریز و رشت 30 - 1324هـ.ق
| حرفی از هزاران که اندر عبارت آمد: خاطرات حاج محمدتقی جورابچی، وقایع تبریز و رشت 30 - 1324ق | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | قیصری، علی (به کوشش) جورابچی، محمدتقی (نويسنده) |
| عنوان‌های دیگر | خاطرات حاج محمدتقی جورابچی، وقایع تبریز و رشت 30 - 1324ق خاطرات حاج محمدتقی جورابچی، وقایع تبریز و رشت، 30-1324قمری |
| ناشر | نشر تاريخ ايران |
| مکان نشر | تهران - ایران |
| سال نشر | 1386 ش |
| چاپ | 1 |
| موضوع | ایران - تاریخ - انقلاب مشروطه، 1324 - 1327ق.
ایران - تاریخ - انقلاب مشروطه، 1324 - 1327ق. - رشت ایران - تاریخ - انقلاب مشروطه، 1324-1327ق. - تبریز ایران - تاریخ - انقلاب مشروطه، 1324-1327ق. خاطرات |
| زبان | فارسی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | DSR 1453 /ق9ح4* |
حرفى از هزاران كه‌اندر عبارت آمد، عنوان كتاب تاريخى است كه به خاطرات حاج محمدتقى جورابچى، تاجر دوران مشروطه مى‌پردازد. در اين اثر وقايع شهرهاى رشت، تبريز و تهران در طول سال‌هاى 1324- 1330ق بسيار برجسته شده، چرا كه رويدادهاى دوران مشروطه را دربرمى‌گيرد و آن زمان اين سه شهر به لحاظ اقتصادى، سياسى و اجتماعى بسيار پراهميت بوده‌اند. دكتر على قيصرى نيز مقدمه كاملى بر كتاب نوشته است.
ساختار
كتاب، مشتمل بر پيش‌گفتار، متن خاطرات و پيوست است. در پيش‌گفتار ارزشمند كتاب، على قيصرى كتاب را مورد مطالعه قرار داده است. نويسنده خاطرات خود را با مقدمه‌اى در خلقت انسان و مقصود آفرينش آغاز و پس از شرح سوابق و اولاد خانواده جورابچى، به صورت سالانه خاطرات را نقل مى‌كند، با اين توضيح كه سال 1324 و 1325ق با هم ذكر شده است. نويسنده انگيزه‌اش از نگارش كتاب را گزارش حوادث اجتماعى و سياسى مورد مشاهده و ثبت اطلاعات مربوط به خاندانش براى اخلاف و آيندگان دانسته است.
گزارش محتوا
تجار نقش مهمى در جنبش مشروطه‌خواهى ايران داشتند و شمارى از آنان طى سال‌هاى 1324-1330ق از حمايت خود نسبت به هواداران و مجاهدان جنبش مشروطه فروگذارى نكردند. برخى از بازرگانان به نهضت مشروطه‌خواهى كمك‌هاى مالى نمودند؛ مانند حمايت از روزنامه‌هاى مشروطه‌خواه، تأمين پول براى خريد اسلحه يا حمايت از بست‌نشينى در سفارت انگليس در تابستان 1324ق.
خاطرات حاج محمدتقى جورابچى؛ از اين جمله است. از خلال اين خاطرات آشكار مى‌شود كه اگر چه انقلاب مشروطيت رخدادى مهم بوده است؛ اما تنها عامل دغدغه بازرگانان نبوده است و كليت زندگى روزمره ايشان را دربر نمى‌گرفته و تحت‌الشعاع قرار نمى‌داده است. افزون بر اين به خوبى مى‌توان دريافت كه مجاهدان مشروطه، علما، و روشنفكران تنها بازيگران انقلاب نبوده‌اند. اگر چه بسيارى از بازرگانان خود مشروطه‌خواه بودند و در برخى مواقع ميانه ميدان انقلاب نقشى مؤثر بازى مى‌كرده‌اند؛ اما زندگى ايشان در اين مقطع صرفاً به دغدغه‌هاى سياسى - ملى اختصاص نيافته بود و تجارت و مسائل شخصى، همچنان مشغله نيرومندى براى ايشان بوده است. خاطرات جورابچى در اصل براى دست به دست شدن ميان حلقه‌ى خصوصى خانواده يا محض اطلاع بستگان نسبى خاندان نوشته شده بود. زمان نگارش اين خاطرات همزمان با تنش و قيام عليه سلطنت مطلقه و درگيرى با دخالت‌هاى امپرياليستى روسيه و بريتانيا در ايران است. اين خاطرات نه تنها از نقطه نظر روابط خانوادگى، وضعيت اجتماعى و سياسى شمال ايران در دوره‌ى انقلاب مشروطه و حضور قواى روس در ولايت آذربايجان در شمال غرب آگاهى‌بخش است، بلكه اطلاعات مفيدى درباره‌ى بازرگانى و تجارت فرامنطقه‌اى در اين دوره به دست مى‌دهد.
اگر چه خاطرات حاج محمدتقى جورابچى بر خانواده و تجارت متمركز است؛ اما در برخى جاها در مورد جامعه هم حاوى اطلاعاتى است. او در خاطرات معمولا كوشيده است كه از زندگى مردم مشاهدات منصفانه‌اى، به دست دهد و جايى هم براى پذيرش تفاوت‌ها باقى گذارد. در ملاحظه اوضاع بيشتر گزارش‌هاى اجتماعى نويسنده خاطرات درباره آشوب‌ها و تاثير آن‌ها بر اجتماع است.
اين خاطرات مشاهدات ارزشمندى نيز در زمينه‌ى زندگى شخصى و اجتماعى در تبريز، رشت و به طور كلى در شمال آذربايجان و گيلان ارايه مى‌كند؛ يعنى در منطقه‌ى عمده‌ى فعاليت‌هاى انقلابى در آن زمان. خاطرات جورابچى حاوى اطلاعاتى درباره‌ى بندرانزلى در شمال ايران، باكو و ساير مناطق قفقاز در روسيه، همچنين مسافرت آبى در درياى خزر است و درباره‌ى عشق‌آباد، قوچان و مشهد نيز اطلاعاتى به دست مى‌دهد. نويسنده خود همه‌ى اين مناطق را طى اين دوره ديده و يا در آن‌ها سكونت داشته است. اين خاطرات شامل مشاهداتى است كه نويسنده از استانبول و از مسير قلمرو عثمانى، پورت سعيد در مصر، مناسك حج در مكه، زيارت عتبات در بين‌النهريين در دوره‌ى انقلاب مشروطه داشته است.
وضعيت كتاب
اين نسخه تاريخى در سال 1363ش توسط دكتر منصوره اتحاديه و سيروس سعدونديان منتشر شد و اكنون با مقدمه دكتر على قيصرى منتشر شده است. در پيوست كتاب نيز شرح تحرير رونوشت، يك نامه و تصاوير دست‌نوشته‌ها و عكس‌ها آمده است. فهرست مطالب در ا بتدا و فهرست اعلام نيز در انتهاى كتاب ذكر شده است.
منابع مقاله
مقدمه و متن كتاب