سهلگی، محمد بن علی
| نام | سهلگی، محمد بن علی |
|---|---|
| نامهای دیگر | بسطامی، محمد بن علی |
| نام پدر | |
| متولد | |
| محل تولد | |
| رحلت | 477 ق |
| اساتید | |
| برخی آثار | دفتر روشنایی: از میراث عرفانی بایزدی بسطامی |
| کد مؤلف | AUTHORCODE4832AUTHORCODE |
ابوالفضل محمد بن على سهلگى بسطامى از مشايخ بزرگ تصوّف در نيمه‌ى دوّم قرن پنجم هجرى است كه زندگی‌نامه نويسان او، همه، به مقام او در علم و در تصوّف تصريح كرده‌اند و از تأليفاتى كه وى در زمينه‌ى معارف صوفيه داشته است، ياد كرده‌اند. همچنين از جمع اصحاب او در تصوّف، مؤلفانى از نوع عبدالغافر فارسى و ابوسعد سمعانى از سهلگى به عنوان «پير صوفيان» و «يگانه‌ى روزگار» نام برده‌اند و منزلت او را در علم و تصوّف ستوده‌اند. عبدالغافر فارسى مى‌گويد سهلگى به نيشابور آمد و در اين شهر به روايت حديث پرداخت و سپس نيشابور را ترك گفت. نسبت سهلگى ظاهراً از نام نياى او «سهل» گرفته شده است؛ يعنى از نام جدّ اعلاى او. سهلگى زنجيره‌ى گسترده‌اى از مشايخ را در همين كتاب النور نام مى‌برد كه از ايشان روايات مربوط به بايزيد شنيده است؛ ولى به هيچ واقعه‌اى از وقايع زندگى خود، در اين كتاب، اشاره نكرده است. تنها از ديدار خويش با ابوسعيدابوالخير بر سرِ خاک بايزيد ياد كرده است. آن جا كه مى‌گويد: «بوسعيد به هنگامى كه بر سرِ گورِ بايزيد با وجاهتِ خاصّ خود حاضر بود، به خاک بايزيد اشاره كرد و گفت: «اين پير گفته است كه خداى تعالى گام‌هاى اوليا را نثار زمين قرار داده است، اين حسودان چه مى‌گويند؟» مقصودش اين بود كه چون است كه بدين راضى نمى‌شوند؟ اين ديدار بايد قبل از سال 425ق كه سال درگذشت ابوالحسن خرقانى است، اتّفاق افتاده است و سفر بوسعيد به بسطام قبل از اين تاريخ بوده است و ظاهراً ابوسعيد بيش از يك سفر به بسطام نداشته است. بعضى افراد خاندانِ سهلگى، پس از او در ناحيه بسطام مى‌زيسته‌اند و بعضى از ايشان با خاندان بايزيد از طريق مُصاهَرَت، خويشاوندى داشته‌اند. سال درگذشت سهلگى را ابوسعد سمعانى در جمادى‌الآخر 476ق نوشته است و عبدالغافر فارسى 477 ق. همگان اجماع دارند كه وى در هنگام مرگ 96 ساله بوده است و بر اين تقدير سال تولّد او را مى‌توان 380 و يا 381 دانست. سهلگى، تاريخ روايات خود را ثبت نكرده است؛ مگر يك مورد كه مى‌گويد در تاريخ شعبان سال 419ق از ابوعبدالله محمد بن عبدالله شيرازى شنيدم كه گفت (بند 502). از آثار ديگر سهلگى به جز كتاب النّور از كتاب فضايل اشعرى نام و نشانى داريم و رافعى قزوينى در كتاب التدوين، در شرح حال مسعودبن عبدالواحد بن خسرو قهرمانى قزوينى مى‌گويد كه ابن مسعود كتاب «فضايل اشعرى» تأليف ابوالفضل سهلگى را بر على بن حيدر رَزبُرى در سال 564ق سماع كرده است و على بن حيدر از فقيه حجازى و او از خليل بن عبدالجبّار و او از شيخ سهلگى اين كتاب را روايت مى‌كرده است.