شرح طيبة النشر في القراءات العشر (تحقیق مجدى محمد سرور)
| شرح طیبه النشر فی القراءات العشر | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | نویری، محمد بن محمد (نویسنده) |
| عنوان‌های دیگر | طیبه النشر فی القراءات العشر. شرح |
| ناشر | دار الکتب العلمية، منشورات محمد علي بيضون |
| مکان نشر | بیروت - لبنان |
| سال نشر | 1424 ق یا 2003 م |
| چاپ | 1 |
| موضوع | ابن جزری، محمد بن محمد، ۷۵۱ - ۸۳۳ق. طیبه النشر فی القراءات العشر - نقد و تفسیر قرآن - قرائت |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 2 |
| کد کنگره | BP 75/56 /الف2 ط9022 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
شرح طيبة النشر في القرائات العشر نوشته ابوالقاسم محمد بن محمد بن محمد بن على نويرى متوفاى 857 هجرى قمرى و به زبان عربى است.
اين كتاب شرحى است بر كتاب «طيبة النشر في القرائات العشر» که ارجوزه‌اى است سروده شده توسط شمس‌الدين ابوالخير محمد بن محمد بن يوسف معروف به ابن الجزرى متوفاى 833 ه.اين منظومه در بحر رجز و در هزار بيت سروده شده و موضوع آن علم قرائت مى‌باشد.
اين شرح يكى از شروحى است كه بر كتاب «طيبه النشر» نوشته شده است.شارح آن ابوالقاسم نويرى است.وى در روستایى از روستاهاى مصر در سال 801 ه ديده به جهان گشود و به حفظ قرآن و متون ادبى پرداخت و در علوم گوناگون از محضر استادانى بهره جست.
وى علم قرائت را نيز از كسانى چون ابن حجر عقلانى فراگرفت و آثارى در اين زمينه از خود به يادگار گذاشت.سرانجام در سال 857 ه در مكه ديده از جهان فروبست.
وى در مقدمه شرح خود بر «طيبة النشر» به انگيزه خود در شرح اين كتاب اشاره مى‌كند و شرح‌حال مختصرى از ابن الجزرى ارائه مى‌كند.او براى جويندۀ علم رعايت آدابى را-چه در ارتباط با خود و چه در ارتباط با شيخ و استادش-لازم شمرده و به بيان آنها مى‌پردازد.
تعريف «قرائات»،«مقرئ» و «قارى»، شرائط «مقرئ» و آنچه بر وى لازم و واجب است و نيز آنچه انجام آن از سوى وى شايسته و پسنديده است و...
از جمله مطالبى است كه شارح به بيان آنها مى‌پردازد.وى در ادامه به بيان مطالبى در ارتباط با قصيده ابن الجزرى نظير عروض، وزن و...پرداخته و سپس وارد شرح قصيده مى‌شود.
ساختار
اين كتاب در دو جلد تنظيم شده است:
جلد اول: «مقدمه التحقيق» شرح‌حال شارح كتاب، توصيف نسخ خطى شرح را دربردارد.
«مقدمة المؤلف» مشتمل بر ده فصل ذيل مى‌باشد:
- في ذكر شيئ من احوال الناظم
- فيما يتعلق بطالب العلم في نفسه و مع شيخه.
- في حد القرائات و المقرئ و القارئ.
- في شرط المقرئ و ما يجب عليه
- فيما ينبغى للمقرئ أن يفعله
- في قدر ما يسمع و ما ينتهى اليه سماعه
- فيما يقرئ به
- في الاقراء و القرائة في الطريق
- في حكم الأجره على الاقراء و قبول هدية القارئ.
- في امور تتعلق بالقصيدة من عروض و اعراب و غيرها.
در شرح قصيده عناوين ذيل به چشم مى‌خورد:
فصل في حصر المتواتر في العشر
فصل في تحريم القرائة بالشواذ
فصل في صحة الصلاة بها
مخارج الحروف و صفاتها، باب الاستعاذة، باب البسملة، سورة ام القرآن، باب الادغام الكبير، باب هاء الكناية، باب المد و القصر، باب الادغام الصغير و...
در پايان هم فهرست مطالب اين جلد آمده است.
جلد دوم ابوابى چون:باب إمالة هاء التأنيث و ما قبلها في الوقف، باب مذاهبهم في الرائات، باب اللامات، باب فرش الحروف.«فرش الحروف» اصطلاحى است در علم قرائت و به معناى منتشر شدن قرائت هر قارى در كلمات قرآنى است.در اين باب به بيان فرش الحروف سوره‌هاى قرآن از سورۀ بقره تا سوره ناس پرداخته شده است.
در پايان اين جلد هم بابى با عنوان «باب التكبير»آمده كه شامل پنج فصل ذيل مى‌باشد:
الاول: في سبب وروده
الثاني: في ذكر من ورد عنه
الثالث: في ابتدائه و انتهائه و صيغته
الرابع: في حكمه بين السورتين
الخامس: في امور تتعلق بالختم
در پايان هم فهرست موضوعات كتاب بيان شده است.
نسخه‌شناسى
اين شرح به قلم «ابوالقاسم محمد بن محمد بن محمد بن على النويرى» نگاشته شده است.
نسخ خطى:
- نسخه «دار الكتب المصرية» داراى 464 ورقه كه توسط شيخ عبداللّه العجلونى القلينى الشافعى در سال 1110 هجرى نوشته شده است.
- نسخه «مكتبة الأزهر الشريف» در 224 ورقه كه در زمان حيات شارح تهيه شده است.
- نسخه «مكتبة الازهر الشريف» در 350 ورقه كه توسط مصطفى العشماوى در سال 1295 هجرى نوشته شده است.
- نسخه «مكتبة الازهر الشريف» در 336 ورقه كه توسط محمد بن محمد بن ابراهيم الشافعى در سال 1246 هجرى نگاشته شده است.
- نسخه «دار الكتب المصرية»
- نسخه «جامعة الامام محمد بن مسعود الاسلامية» رياض
- نسخه‌اى ديگر از «دار الكتب المصرية»
نسخه چاپى:
نسخه «مجمع البحوث الاسلامية بالازهر الشريف» تحت نظارت «لجنة احياء التراث الاسلامي» که عليرغم تلاش تهيه‌كنندگان آن داراى تحريفات و جاافتادگى‌هاى بسيارى است.
نسخه حاضر
اين نسخه با مقدمه و تحقيق دكتر مجدى محمد سرور باسلوم منتشر شده است.وى در اين نسخه به معرفى نسخه‌هاى خطى اين شرح، ضبط نصوص وارده در آن، استخراج احاديث نبوى، توثيق اقوال و نقل‌هاى وارده در كتاب، ترجمۀ اعلام و...پرداخته است.
اين نسخه در دو جلد؛ در قطع وزيرى با جلد گالينگور(جلد اول در 638 صفحه و جلد دوم در 671 صفحه) براى نخستين‌بار در سال 1424 ه-2003م از سوی «دار الكتب العلمية» بيروت منتشر شده است.
منابع مقاله
- بهاءالدين خرمشاهى، دانشنامه قرآن، ج دوم، صفحات 1296 و 1417
- مقدمه محقق و متن كتاب