مازندران و استراباد
| مازندران و استراباد | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | رابینو، یاسنت لویی (نویسنده) وحید مازندرانی، غلامعلی (مترجم) |
| ناشر | شرکت انتشارات علمی و فرهنگی |
| مکان نشر | تهران - ایران |
| سال نشر | 1383 ش |
| چاپ | 4 |
| موضوع | سفر نامهها
گرگان - سیر و سیاحت مازندران - سیر و سیاحت |
| زبان | فارسی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | DSR 1325 /ر2م2 |
مازندران و استراباد، ترجمه فارسى كتابى است از ياسنت لوئى روبينو، كنسول سفارت بريتانيا در شهر رشت در فاصله سال‌هاى 1285 تا 1291 شمسى، در باب وضع جغرافيايى و تاريخى اين دو ايالت ايرانى است.
ساختار
اين سفرنامه علاوه بر مقدمه مترجم؛ آقاى غلامعلى وحيد مازندرانى و نيز مقدمه مؤلف به زبان فارسى و نيز مقدمه وى به زبان انگليسى، داراى دو قسمت اصلى است: 1- صورت كتيبه‌هايى كه در گيلان و مازندران و استراباد موجود است. 2- متن سفرنامه كه شامل يازده فصل و دو قسمت ملحقات است كه شامل اسامى دهات و نام حكمرانان محلى است. نقشه‌اى هم از مازندران و استراباد ضميمه اين كتاب است.
گزارش محتوا
بر طبق شرحى كه مؤلف در مقدمه آن نوشته، اين تأليف حاصل شانزده سال مطالعات او به خصوص درباره ايالت مازندران است.
ه. ل. رابينو نویسنده كتاب، شش سال؛ يعنى از 1285 تا 1291ش كنسول دولت بريتانيا در شهر رشت بوده و در ظرف اين مدت يك بار در بهار سال 1288ش و بار ديگر در پائيز 1289 در سراسر مازندران و گرگان مسافرت كرده و در تمام خط سير خود ضمن مشاهداتى دقيق به جمع‌آورى اطلاعات و تحقيق پرداخته و در مراجعت به اروپا اين مشهودات و معلومات را به وسيله بررسى كتب تاريخى تكميل نموده است. وى در فصول اين كتاب مطالب بسيارى از نويسندگان شرقى و سياحان غربى ياد مى‌كند و در تأييد نوشته‌هاى خويش به سخنان تاريخ‌نويسان دوره‌هاى پيش استناد مى‌جويد و در سراسر كتاب او پيداست كه با حوصله و علاقه سرشارى باين خدمت گرانبها همت گماشته و در تأليف و تصحيح مطالب از همكارى و رأى صواب دانشمندان بزرگى مانند پروفسور ادوارد براون برخوردار بوده است.
رابينو در اين كتاب نخست درباره نام طبرستان و نژاد مردم آنجا و اوضاع جغرافيايى آن از طبيعت و سرزمين و كيفيت محيط و چگونگى اجتماعى آن سامان با توجه به كتب جهانگردان اروپايى سخن مى‌گويد.
فصل دوم اين كتاب، شرح سفر او از رشت تا خرم‌آباد و توصيف اوضاع جغرافيايى اين نواحى است.
در فصل سوم، از تنكابن تا آمل توصيف شده است و فصل چهارم، به توصيف آمل و نيز جغرافياى تاريخى و عمومى آن و... تا بارفروش اختصاص يافته است. در فصل پنجم، بارفروش تا سارى و در فصل ششم، سارى و نواحى آن و در فصل هفتم، از سارى تا بندر گز و در فصل هشتم، خليج استرآباد و خود همين شهر و در فصل نهم، نواحى اين شهر و در فصل دهم، از استرآباد تا دهستان و در فصل يازدهم، از گنبد قابوس تا رادكان وصف شده است.
در ضميمه اول كتاب، ده‌ها و روستاهاى مازندران و استرآباد برشمرده شده كه از بهترين و سودمندترين مباحث اين كتاب مى‌باشد.
در ضميمه دوم كه بسيار سودمند است، تاريخ اجمالى فرمانروايان مازندران از آل گشنسف تا عصر صفوى آمده است. پس از اين حواشى كتاب و تحقيقات تاريخى و جغرافيايى رابينو بر برخى مطالب دشوار همين كتاب است.
رابينو بيشتر مطالب تاريخى را از تاريخ طبرستان ابن اسفنديار و از تاريخ طبرستان و رويان و مازندران ظهيرالدين مرعشى گرفته است. قسمت آخر كتاب مشتمل بر نقل متن كتيبه‌هايى است كه مؤلف بر سر راه خود در مساجد و تكايا و امامزاده‌ها و مقبره‌هاى گيلان و مازندران و استرآباد ديده و به استنساخ آنها پرداخته است. اين قسمت از آن رو مهم است كه امروز بسيارى از اين بناها از ميان رفته و شرح كتيبه‌هاى آنها تنها در اين كتاب حفظ شده است. قديمى‌ترين اين كتيبه‌ها از آن تربت شيخ زاهد گيلانى است كه تاريخ آن 711ق. مى‌باشد.
ديگر از مزاياى اين كتاب، شرح و وصفى دقيقى است كه از زندگانى و آداب و عادات مردم روستایى و شهرى و ايلات و عشاير آن سامان و از جمله تركمن‌ها، كه مؤلف درباره آنها شرحى بسيار جالب بيان مى‌كند، مى‌باشد.
وضعیت کتاب
اين سفرنامه در ساليان قبل با سرمايه «موقوفه گيب» كه مركز آن در انگلستان است، طبع و نشر يافت. نسخه حاضر در برنامه مشتمل بر پاورقى‌هاى مؤلف و نيز مترجم و فهرست‌هاى ذيل مى‌باشد:
فهرست نام كسان و اقوام و سلسله‌ها، جاى‌ها و منابع و مآخذ.
منابع مقاله
- مقدمه مترجم.
- دانش پژوه، محمدتقى، مازندران و استرآباد (اثر رابينو)، راهنماى كتاب، شهريور 1338 -ش 6، ص238 تا 242.
- اميرى، منوچهر، مازندران و استرآباد (تأليف ه. ل. رابينو)، راهنماى كتاب، آذر 1338 -ش 7، ص400 تا 403.