نمایش مبدأ برای حياة ابن ابي‌عقيل العماني و فقهه

{{جعبه اطلاعات کتاب
| تصویر =NUR00140J1.jpg
| عنوان =حیاه ابن ابی‌عقیل العمانی و فقهه
| عنوان‌های دیگر =
| پدیدآوران = 
[[موسوی، شرف]] (نویسنده)
| زبان =عربی
| کد کنگره =‏‎‏BP‎‏ ‎‏181‎‏/‎‏5‎‏ ‎‏/‎‏ح‎‏9
| موضوع =
ابن ابی‌عقیل عمانی، حسن بن علی، قرن ۴ق. - سرگذشت‌نامه

فقه جعفری - قرن 4ق.
| ناشر = 
السيد شرف الموسوي
| مکان نشر =قم - ایران
| سال نشر = 1371 ش 

| کد اتوماسیون =AUTOMATIONCODE00140AUTOMATIONCODE
| چاپ =1
| تعداد جلد =1
| کتابخانۀ دیجیتال نور =00140
| کتابخوان همراه نور =00140
| کد پدیدآور =
| پس از =
| پیش از =
}}

'''حياة ابن ابي‌عقيل العماني و فقهه''' تألیف مركز المعجم الفقهي (شيخ [[کورانی، علی|على كورانى]]) می‌باشد.

اين كتاب در بردارندۀ فتاواى [[ابن ابی‌عقیل عمانی، حسن بن علی|ابن ابى عقيل]] عمانى است كه از موسوعه‌هاى فقهى همچون مختلف الشيعة توسط شيخ [[کورانی، علی|على كورانى]] و به درخواست آیت‌الله گلپايگانى گردآورى شده است.

==شيوۀ تأليف==


از قديمى‌ترين فقهايى كه در كتب فقهى به نظرات آنان استناد شده است حسن بن ابى عقيل عمانى و ابن جنيد رازى است كه به سبب شهرت در فقاهت و تطبيق احكام با ادّله و اصول از آنان تعبير به «القدیمین و الأقدمين» شده است.

پس از دورۀ اوليۀ فقه كه در آن صاحبان فتوا همچون على بن بابويه (م 329 ق) و جعفر بن قولويه (م 368 ق) صرفا بر حسب متن روايات فتوا مى‌دادند به گونه‌اى كه هر فتوايى در كتاب‌هاى اين فقها حكايت از وجود روايتى به آن مضمون داشته است.

در دورۀ دوّم فقهايى همچون [[ابن ابی‌عقیل عمانی، حسن بن علی|ابن ابى عقيل]] و ابن جنيد پا به عرصۀ فقاهت شيعه گذاشتند كه در فتاوايشان به ادلّه و اصول فقه و ظن غالب استناد می‌كردند كه در بين آنان دو شخصيت معروف يعنى [[ابن ابی‌عقیل عمانی، حسن بن علی|ابن ابى عقيل]] و ابن جنيد (م 381 ق) از جايگاه خاصى برخوردار هستند.

از اين دوره و حتى از زندگانى اين دو فقيه بزرگ اطلاعات كافى در دست نيست تا بتوان به بررسى روش اجتهاد آن دو در استنباط احكام شرعى پرداخت و لكن از آنچه [[شيخ مفيد]] و ديگران نقل نموده‌اند ابن جنيد تمايل به قياس در اجتهاد داشته است و به همين دليل از روش مشهور و معروف در اجتهاد شيعه دور شده است.

و اما از [[ابن ابی‌عقیل عمانی، حسن بن علی|ابن ابى عقيل]] افرادى همچون نجاشى و [[طوسی، محمد بن حسن|شيخ طوسى]] در كتاب‌هاى رجالى‌شان مدح گفته‌اند و از كتاب فقهى وى بنام «المستمسك بحبل آل الرسول» تقدير نموده‌اند.

اگر چه نمى‌توان راجع به روش فقاهت اين دو ارزيابى دقيقى نمود اما به دليل فتاوا و آراء نادر و شاذ آنان، فقهاى بعد از آنان آراء آنها را متروك گذاشتند و كتاب‌هاى آنان به جز در آثار [[حلی، حسن بن یوسف|علامۀ حلّى]] (م 726 ق) و [[حلی، جعفر بن حسن|محقق حلى]] (م 676 ق) ذكر نشده‌اند و خود كتاب‌ها نيز در دسترس نيستند.

==نظريات بزرگان==


در مورد آثار [[ابن ابی‌عقیل عمانی، حسن بن علی|ابن ابى عقيل]] نظريات متفاوتى بيان شده كه به بعضى اشاره مى‌شود:

[[حلی، حسن بن یوسف|علامۀ حلّى]] در صفحۀ 40 رجالش مى‌نويسد: نحن نقلنا أقواله في كتبنا الفقهية و هو من جملة المتكلمين و فضلاء الإماميّة رحمه‌الله.

در [[أعيان الشيعة (12 جلدی)|أعيان الشيعة]] ج 222/3 آمده است: و اتبع أصول الفقه من الإماميّة الحسن بن أبي‌عقيل العماني و محمد بن أحمد بن الجنيد الإسكافي و كلاهما من أهل المائة الثالثة إلى الرابعة و ينسب إلى ثانيهما العمل بالقياس.

در معجم الرجال الحديث ج 23/5 آمده است: إن شهرة جلالة الرجل و عظمته العلميّة و العمليّة بين الفقهاء الأعلام، أغنتنا عن الإطالة و التعرض لكلماتهم.

==علّت تأليف==


اگر چه در كتاب رسالتان مجموعتان كه توسط شيخ عبدالرحيم بروجردى در سال 1406ق چاپ شده است رسالۀ دوم آن در فتاواى حسن بن ابى عقيل است و اين فتاوا در اين كتاب گردآورى شده است اما پس از اين كه مهم‌ترين تأليفات فقها در سى‌دى معجم فقهى گردآورى شده‌اند به درخواست آیت‌الله گلپايگانى قدس‌سره اقوال [[ابن ابی‌عقیل عمانی، حسن بن علی|ابن ابى عقيل]] به نحو كامل‌ترى به وسيلۀ شيخ [[کورانی، علی|على كورانى]] أيده الله تعالى با استفاده از رايانه گردآورى شده و با دسته‌بندى و مرتب نمودن آنان در اختيار علاقمندان و محققین حوزه‌هاى علميّه گذاشته شده است.

==تاريخ انتشار==


كتاب موجود در رجب المرجب سال 1413ق به وسيلۀ مركز المعجم الفقهى در حوزۀ علميۀ قم چاپ شده است و مسئول انتشار آن علامه سيد شرف العرب موسوى مى‌باشد.

==ترتيب مطالب==


تقسيم‌بندى مطالب كتاب بر اساس كتب فقهى متداول از كتاب طهارت آغاز و به كتاب حدود و ديات ختم مى‌شود.

امّا كتاب حج مقدم بر كتاب زكاة و كتاب خمس شده است و كتاب الجهاد نيز پس از كتاب الشفعة ذكر شده است.

البته قابل ذكر است كه بعضى از معاملات و كتاب‌هايى مثل وقف و قصاص و غير آنان به علت نبودن فتاواى [[ابن ابی‌عقیل عمانی، حسن بن علی|ابن ابى عقيل]] در كتاب موجود نيست.

==فتاواى نادر==


از فتاواى نادر وى مى‌توان به نجس نشدن آب قليل به مجرد ملاقات نجاست، وجوب اذان و اقامه در نماز صبح و مغرب و عشا، باطل شدن نماز در صورت ترك آن اشاره نمود.




[[رده:کتاب‌شناسی]]
[[رده:اسلام، عرفان، غیره]]
[[رده: فقه و اصول]]
[[رده: فقه مذاهب]]
[[رده: فقه شیعه]]