شرح نهج‌البلاغه (ابهام‌ زدایی)

شرح نهج‌البلاغه ممکن است به یکی از موارد زیر اشاره داشته باشد:

• اختيار مصباح السالكين يا شرح نهج‌البلاغه الوسيط، كه خلاصه‌اى از معروف‌ترين شرح نهج‌البلاغه در سده هفتم قمرى، مصباح السالكين اثر محدث، فقيه و متكلم برجسته شيعى، كمال‌الدين میثم بن على بن میثم بحرانى است.

• بهج‌الصباغة في شرح نهج‌البلاغة اثر علامه معاصر مرحوم شيخ محمدتقى تسترى (شوشترى) (متوفای 1374ش) يك اثر ممتاز و به لحاظ روش قطعا بى‌نظير است.

• ترجمه شرح نهج‌البلاغه ابن‌ ميثم ترجمه‌اى است فارسى به قلم قربانعلى محمدى مقدم و على‌اصغر نوايى يحيى‌زاده كه در پنج مجلد منتشر شده است.

• ترجمه و شرح نهج‌البلاغه آملى اثر عزالدين جعفر بن شمس‌الدين آملى از علماى قرن 11 هجرى است که به زبان فارسى در شرح و ترجمه 16 خطبه اول کتاب نهج‌البلاغه شريف رضى نوشته شده است.

• ترجمه و شرح نهج‌البلاغه فيض‌الاسلام تألیف سيد على نقى فيض‌الاسلام به زبان فارسى ترجمه كتاب شريف نهج‌البلاغه است.

• جلوه تاریخ در شرح نهج‌البلاغه ابن ابی‌الحدید اثر محمود مهدوى دامغانى، برگردان فارسى و شرح تاريخى نهج‌البلاغه ابن ابى‌الحديد معتزلى است.

• حدائق الحقائق في شرح نهج‌البلاغة اثر قطب‌الدين كيدرى بيهقى كه در آخر شعبان سال 576 ه.ق به زبان عربى، در شرح نهج‌البلاغة سيد رضى نوشته شده است.

• الدرة النجفية في شرح نهج‌البلاغة كتابى است، به زبان عربى در شرح نهج‌البلاغه سيد‌ ‎رضى كه توسط ابراهیم بن حسن خويى انجام گرفته است

• شرح نهج‌البلاغة ابن ميثم بحرانى، از علماى قرن هفتم هجرى است كه به زبان عربى شرحى ترتيبى بر نهج‌البلاغة نوشته است. شرح وى جنبه فلسفى- عرفانى دارد كه در پنج جلد و با مقدمه‌اى مفصل تنظيم گشته است.

• شرح نهج‌البلاغه كتابى است به زبان عربى در پنج جلد كه به شرح نهج‌البلاغه سيد رضى مى‌پردازد. اين اثر توسط ابوعلى، سيد عباس على موسوى از نويسندگان معاصر لبنانى به رشته تحرير در آمده است.

• شرح نهج‌البلاغه لشارح محقق من اعلام القرن الثامن تحقيق عزيزالله عطاردى به زبان عربى است.

• شرح نهج‌البلاغة اثر سید محمد کاظم قزوینى از دانشمندان معاصر ایران است که به زبان عربى نوشته شده است.

• شرح نهج‌البلاغة المقتطف من بحارالأنوار للعلامة المجلسي حاوى شرح احاديث«نهج‌البلاغة» در «بحار الانوار» است كه به اهتمام على انصاريان استخراج و تنظيم شده است.

• شرح نهج‌البلاغة تألیف على محمد على دخيل به زبان عربى است. اين اثر در سى و هشت حلقه و سه جلد تدوين شده است و يكى از شروح مفصل بر كتاب شريف نهج‌البلاغه مى‌باشد كه به چاپ رسيده است.

• شرح نهج‌البلاغه تأليف محمد عبده نویسنده مصرى؛ از جمله شروحى است كه بيشتر به جنبه‌هاى ادبى نهج‌البلاغه پرداخته است. اين شرح نشانه‌اى از تساهل مذهبى نویسنده و دلبستگى او به وحدت مسلمانان است.

• شرح نهج‌البلاغه تألیف احمد مدرس وحيد به زبان فارسى - عربى است. يكى از شروح مفصل خطبه‌هاى نهج‌البلاغه است كه در سال‌هاى آتى نوشته شده است. مؤلف در گزارش خطبه‌هاى نهج‌البلاغه به طور كامل از لحاظ مسانيد حديثى و روايى، لغات، اعراب و معانى هر خطبه را مورد بررسى و شرح قرار داده است.

• شرح نهج‌البلاغه اثر ميرزا محمدباقر لاهيجى بن محمد، مشهور به نوّاب، كتابى است به زبان فارسى در شرح نهج‌البلاغه سيد رضى.

• مفتاح السعادة في شرح نهج‌البلاغة اثر محمدتقى نقوى قائنى خراسانى از علماى معاصر است كه به زبان عربى، شرحى ادبى بر كتاب نهج‌البلاغه سيد رضى نوشته است.

• منهاج البراعة في شرح نهج‌البلاغة اثر ميرزا حبيب‌الله‌هاشم خويى، معروف به امين الرعايا است. اين شرح، به زبان عربى فصيح نگاشته شده و از گستره معلومات ادبى، روايى، قرآنى، تاريخى نویسنده حكايت مى‌كند.

• منهاج البراعة في شرح نهج‌البلاغة تأليف قطب‌الدين ابوالحسين سعيد بن هبة‌اللَّه راوندى (در گذشت 573ق) كتابى است، به زبان عربى در شرح نهج‌البلاغه نوشته سيد رضى.

• شرح نهج‌البلاغة لابن ابى‌الحديد به زبان عربى، نوشته ابوحامد، عبدالحميد بن هبة الله بن ابى‌الحديد معتزلى، متوفاى 656ق، مفصل‌ترين شرحى است كه بر نهج‌البلاغه نوشته شده و مورد قبول مسلمين هم واقع گشته است.

• ترجمه و شرح نهج‌البلاغه امام علی علیه‌السلام اثر على اکبر ميرزايى، ترجمه فارسى کتاب شريف نهج‌البلاغه به همراه شرحى مختصر است.

• ترجمه و شرح موضوعی نهج‌البلاغه پیرامون رستاخیز و وظیفه بندگی اثر سيد على‌محمد موسوى جزايرى مى‌باشد که در واقع ترجمه دو فصل کتاب «بهج‌الصباغة في شرح نهج‌البلاغة»، تأليف علامه حاج شيخ محمدتقى شيخ شوشترى است.

• ترجمه و شرح نهج‌البلاغه اثر محمود طالقانى، به زبان فارسی، ترجمه و شرح نهج‌البلاغهامام علی علیه‌السلام که توسط سید رضی جمع‌آوری شده است.

• ترجمه گویا و شرح فشرده‌ای بر نهج‌البلاغه تألیف ناصر مكارم شيرازى به زبان فارسى ترجمه روان از كتاب نهج‌البلاغه مى‌باشد كه در سه جلد آورده شده است.

• شرح حكم نهج‌البلاغه نوشته شيخ عباس قمى، (متوفى به سال 1359ه.ق) است که به زبان عربى است که شرحى است، بر حکمت‌هاى نهج‌البلاغه امیرالمؤمنین(ع).

• ترجمه و شرح نهج‌البلاغه (زمانی)، اثر مصطفى زمانى، كتابى است به زبان فارسى در ترجمه و شرح نهج‌البلاغه سيد رضى.

• كتاب شریف نهج‌البلاغه همراه با شرح، تألیف على‌اصغر فقيهى به زبان عربى - فارسى است. اين كتاب ترجمه نهج‌البلاغه عبده است. ايشان در مقدمه كتاب انگيزه تألیف را در شمار مترجمان اين كتاب شريف در آمدن و اين كه به نصيحت يكى از دوستان دانسته است.

• منهاج الولاية في شرح نهج‌البلاغة، تأليف عبدالباقى صوفى تبريزى (متوفى سال 1039ق) به زبان عربى است. اين كتاب به دوازده موضوع مهم در نهج‌البلاغه با نثر فارسى روان و آميخته به عربى پرداخته كه در دو جلد ارائه شده است.

• ترجمه و تفسير نهج‌البلاغه، تأليف ارزشمند علامه محمدتقى جعفرى (م 1377ش) به زبان فارسى است. اين اثر در ميان شرح‌هاى متعددى که در عصر حاضر بر نهج‌البلاغه نگاشته شده، يکى از مهم‌ترين شروح به شمار مى‌رود.

• توضيح نهج‌البلاغة، تألیف سيد محمدحسینى شيرازى، به زبان عربى در توضيح و شرح كتاب شريف نهج‌البلاغه مى‌باشد. اين كتاب يكى از شرح‌هاى عربى كتاب نهج‌البلاغه است كه در كربلا به رشته تألیف در آمده است.

• معارج نهج‌البلاغة، تألیف على بن زید البیهقى فرید خراسانى به زبان عربى شرح كتاب شریف نهج‌البلاغه مى‌باشد. درباره انگیزه تألیف كتاب مصحح از زبان مؤلف در مقدمه این اثر؛ اصرار یكى از دوستان را علت این امر دانسته است. این اثر یكى از شرح‌هاى اولیه بر نهج‌البلاغه است كه به رشته تحریر در آمده و امروزه در دسترس مى‌باشد.

• إرشاد المؤمنين إلی معرفة نهج‌البلاغة المبين و يتضمن مناقشات كلامیة مع ابن أبي‌الحديد في شرحه لنهج‌البلاغة، تألیف سيد‌ ‎يحيى بن ابراهیم جحاف در شرح کتاب شريف نهج‌البلاغه است.

• في ظلال نهج‌البلاغة، تألیف محمدجواد مغنيه، به زبان عربى شرح كتاب شريف نهج‌البلاغه است.

• صفوة شروح نهج‌البلاغة، اثر اركان التميمى، مجموعه‌اى از سه شرح برگزيده نهج‌البلاغه: «شرح نهج‌البلاغه ابن ابي الحديد»، «شرح نهج‌البلاغه شيخ محمد عبده» و «تعليقات صبحى صالح» است.

• نهج‌البلاغه منظوم، تألیف محمدعلى انصارى، به زبان فارسى شرح کتاب شريف نهج‌البلاغه اميرالمؤمنين على(ع) مى‌باشد.

• شرح نهج‌البلاغه (آیت‌الله خامنه‌ای)، (شرح بخش‌هایی از نهج‌البلاغه در دیدارهای رمضانی هیئت دولت با رهبر معظم انقلاب حضرت آیت‌الله‌العظمی خامنه‌ای) اثری از آیت‌الله‌العظمی سید علی خامنه‌ای(متولد 1318ش) و گردآوری مؤسسه پژوهشی فرهنگی انقلاب اسلامی در شرح و تفسیر نهج‌البلاغه است.