۸۳٬۲۵۸
ویرایش
جز
جایگزینی متن - 'مى' به 'مى'
جز (جایگزینی متن - '==وابسته‌ها== [[' به '==وابسته‌ها== {{وابسته‌ها}} [[') |
Hbaghizadeh (بحث | مشارکتها) جز (جایگزینی متن - 'مى' به 'مى') |
||
| خط ۳۷: | خط ۳۷: | ||
درباره روش خاصّ پدیدآور در شرح و گزارش ابیات مثنوى معنوى چند نکته گفتنی است: | درباره روش خاصّ پدیدآور در شرح و گزارش ابیات مثنوى معنوى چند نکته گفتنی است: | ||
# شارح، اولین نکتهاى را که در شرح ابیات مورد توجه و عنایت قرار داده، آن است که در بیشتر جاها پیش از شرح، بیان و توضیحی کوتاه از مقصود داستان مورد نظر بازگو مى‌کند و مقصد و هدف اصلی متن را بیان مى‌کند؛ به‌طور مثال در «قصّه آن خلیفه که در کرم از حاتم طایى گذشته بود»، بیان کرده است که این داستان در استشهاد آن است که هرکس هرچه در راه حقّ تعالى بدهد، بهتر از آن بازستاند؛ چنان‌که اعرابى اندک آب باران نزد خلیفه برد و با وجود آب شیرین که در شهر خلیفه مى‌گذشت، خلیفه آن اندک آب باران را پذیرفت و به اعرابى عطای بسیار فرمود و به او طلای رایگان داد... مراد از اعرابى درویش، عقل است و مقصود از زن، نفس مکاره...<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Text/17638/1/9 ر.ک: همان، صفحه نه - ده]</ref>. | # شارح، اولین نکتهاى را که در شرح ابیات مورد توجه و عنایت قرار داده، آن است که در بیشتر جاها پیش از شرح، بیان و توضیحی کوتاه از مقصود داستان مورد نظر بازگو مى‌کند و مقصد و هدف اصلی متن را بیان مى‌کند؛ به‌طور مثال در «قصّه آن خلیفه که در کرم از حاتم طایى گذشته بود»، بیان کرده است که این داستان در استشهاد آن است که هرکس هرچه در راه حقّ تعالى بدهد، بهتر از آن بازستاند؛ چنان‌که اعرابى اندک آب باران نزد خلیفه برد و با وجود آب شیرین که در شهر خلیفه مى‌گذشت، خلیفه آن اندک آب باران را پذیرفت و به اعرابى عطای بسیار فرمود و به او طلای رایگان داد... مراد از اعرابى درویش، عقل است و مقصود از زن، نفس مکاره...<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Text/17638/1/9 ر.ک: همان، صفحه نه - ده]</ref>. | ||
# مؤلف پس از توضیح هدف هر داستان و تمثیل، به فراخور ذوق و شوق مولوی، ابیات را شرح | # مؤلف پس از توضیح هدف هر داستان و تمثیل، به فراخور ذوق و شوق مولوی، ابیات را شرح مىنماید و به هیچ عنوان، چون بیشتر شارحان، افکار و عقاید [[ابن عربی، محمد بن علی|ابن عربى]] را وارد بحث نمى‌کند و تحت تأثیر او نیست<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Text/17638/1/9 ر.ک: همان]</ref>. | ||
# گاه شارح، کلّ یک بیت را که با نشانه «قوله» نشان‌مند شده، آورده و به یکایک نکات و دقایق آن - از جهت قرآن و حدیث، لغت، اصطلاح، تاریخ و... - پرداخته و پس از آن، همان بیت را روان و یکدست و بیشتر اوقات در نهایت ایجاز شرح مى‌کند؛ به‌طور مثال: قوله: | # گاه شارح، کلّ یک بیت را که با نشانه «قوله» نشان‌مند شده، آورده و به یکایک نکات و دقایق آن - از جهت قرآن و حدیث، لغت، اصطلاح، تاریخ و... - پرداخته و پس از آن، همان بیت را روان و یکدست و بیشتر اوقات در نهایت ایجاز شرح مى‌کند؛ به‌طور مثال: قوله: | ||
#:«نام احمد چون حصارى شد حصین تا چه باشد ذات آن روح الامین»؛ | #:«نام احمد چون حصارى شد حصین تا چه باشد ذات آن روح الامین»؛ | ||
| خط ۴۹: | خط ۴۹: | ||
#:{{ب|''پیش سبحان پس نگهدارید دل ''|2=''تا نگردید از گمانِ بد خجل''}}{{پایان شعر}} | #:{{ب|''پیش سبحان پس نگهدارید دل ''|2=''تا نگردید از گمانِ بد خجل''}}{{پایان شعر}} | ||
#:از سبحان به اعتبار تنزیه، ذات حقّ خواسته؛ از قبیل اطلاق مصدر و اراده اسم مفعول؛ یعنى، ذات مقدّس و منزّه<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Text/17638/1/12 ر.ک: مقدمه مصحح، صفحه دوازده - سیزده]</ref>. | #:از سبحان به اعتبار تنزیه، ذات حقّ خواسته؛ از قبیل اطلاق مصدر و اراده اسم مفعول؛ یعنى، ذات مقدّس و منزّه<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Text/17638/1/12 ر.ک: مقدمه مصحح، صفحه دوازده - سیزده]</ref>. | ||
#باید یادآور شد که شارح بزرگوار در برخى ابیات دقت خاصى مبذول داشته که در دیگر شارحان کمتر | #باید یادآور شد که شارح بزرگوار در برخى ابیات دقت خاصى مبذول داشته که در دیگر شارحان کمتر مىتوان سراغ گرفت؛ براى مثال در این بیت: | ||
#:{{شعر}} | #:{{شعر}} | ||
#:{{ب|''هرکه جز ماهى ز آبش سیر شد ''|2=''وآنکه بىروزیست، روزش دیر شد''}}{{پایان شعر}} | #:{{ب|''هرکه جز ماهى ز آبش سیر شد ''|2=''وآنکه بىروزیست، روزش دیر شد''}}{{پایان شعر}} | ||
| خط ۵۸: | خط ۵۸: | ||
#:{{ب|''روزها گر رفت گو روْ باک نیست ''|2=''تو بمان اى آنکه چون تو پاک نیست''}} | #:{{ب|''روزها گر رفت گو روْ باک نیست ''|2=''تو بمان اى آنکه چون تو پاک نیست''}} | ||
#:{{ب|''هرکه جز ماهى ز آبش سیر شد ''|2=''وآنکه بىروزیست، روزش دیر شد''}}{{پایان شعر}} | #:{{ب|''هرکه جز ماهى ز آبش سیر شد ''|2=''وآنکه بىروزیست، روزش دیر شد''}}{{پایان شعر}} | ||
#:به‌حسب ربط، با هم دست‌به‌گریبان آمده و صفت همان پاک، بیان کنند و اشاره مىفرمایند که عشق بحرى است بىپایان؛ هر عاشقى که ماهى این دریاست، لب‌تشنه زندگی کند و لب‌تشنه بمیرد و روزش دیر شد؛ یعنى به غم و اندوه گذشت. بنا بر قاعده مشهور که گویند: هنگام شادى زود بگذرد و ایام غم دیر به سر آید و معنى بیت، قسم دیگر هم بیان | #:به‌حسب ربط، با هم دست‌به‌گریبان آمده و صفت همان پاک، بیان کنند و اشاره مىفرمایند که عشق بحرى است بىپایان؛ هر عاشقى که ماهى این دریاست، لب‌تشنه زندگی کند و لب‌تشنه بمیرد و روزش دیر شد؛ یعنى به غم و اندوه گذشت. بنا بر قاعده مشهور که گویند: هنگام شادى زود بگذرد و ایام غم دیر به سر آید و معنى بیت، قسم دیگر هم بیان مىشود و ماهى پیوسته در آب است و از دریافت حقیقت آب در حجاب. چنان‌که حضرت مولوى در جاى دیگر مىفرماید: | ||
#:{{شعر}} | #:{{شعر}} | ||
#:{{ب|''ماهى اندر آب جو و آب‌جو ''|2='' | #:{{ب|''ماهى اندر آب جو و آب‌جو ''|2=''مىزند بر گوش چشمش آب جو''}} | ||
{{پایان شعر}} | {{پایان شعر}} | ||
#:پس ماهى کنایت باشد از شخص غافل که از قرب حقّ بىخبر است و حاصل معنى آنکه، غیر غافل هرکه به‌قدر آگاهى داشت، به کام دل رسید و آنکه بىروزیست، بىرو بىمروّت را گویند؛ یعنى، هر کاملى که مروّت با نفس نگردد، محکوم او نگردید و به پیروى زندگانى کرد، روزش دیر پایید؛ یعنى عمر باقى و حیات جاوید یافت<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Text/17638/1/12 ر.ک: همان، صفحه دوازده]</ref>. | #:پس ماهى کنایت باشد از شخص غافل که از قرب حقّ بىخبر است و حاصل معنى آنکه، غیر غافل هرکه به‌قدر آگاهى داشت، به کام دل رسید و آنکه بىروزیست، بىرو بىمروّت را گویند؛ یعنى، هر کاملى که مروّت با نفس نگردد، محکوم او نگردید و به پیروى زندگانى کرد، روزش دیر پایید؛ یعنى عمر باقى و حیات جاوید یافت<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Text/17638/1/12 ر.ک: همان، صفحه دوازده]</ref>. | ||