أحوال الرجال: تفاوت میان نسخه‌ها
(صفحه‌ای تازه حاوی «{{جعبه اطلاعات کتاب | تصویر =NUR25053J1.jpg | عنوان =أحوال الرجال | عنوان‌های دیگر = |پ...» ایجاد کرد) |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۳۲: | خط ۳۲: | ||
}} | }} | ||
'''أحوال الرجال'''، اثر ابواسحاق ابراهیم بن یعقوب جوزجانی (متوفی 259ق)، کتابی است درباره راویان ضعیف که با تحقیق سید صبحی بدری سامرایی به چاپ رسیده است. | '''أحوال الرجال'''، اثر [[جوزجانی، ابراهیم بن یعقوب|ابواسحاق ابراهیم بن یعقوب جوزجانی]] (متوفی 259ق)، کتابی است درباره راویان ضعیف که با تحقیق [[سامرائی، صبحی|سید صبحی بدری سامرایی]] به چاپ رسیده است. | ||
==نام‌های دیگر کتاب== | ==نام‌های دیگر کتاب== | ||
در مصادر گوناگون چندین اسم برای کتاب ذکر شده است؛ از جمله: «معرفة الرجال والجرح والتعديل»<ref>ر.ک: رحمان‌ستایش، محمدکاظم، ص156</ref>. ظاهراً «الضعفاء» و «الجرح والتعديل» دیگر نام‌های «أحوال الرجال» هستند و سامرایی نیز چنین نظری داده است. عبدالعلیم بستوی نیز به‌ضمیمه تحقیق خویش درباره شیوه جرح و تعدیل جوزجانی در کتاب «الإمام الجوزجاني ومنهجه في الجرح والتعديل»، «أحوال الرجال» را با نام «الشجرة في أحوال الرجال» چاپ کرده است، اما نام درست این کتاب، همان گونه که سامرایی نیز نوشته، «أحوال الرجال» است و کلمه «الشجرة» بعدها به آن افزوده شده است<ref>ر.ک: ابراهیمی کوشالی، مقداد</ref>. | در مصادر گوناگون چندین اسم برای کتاب ذکر شده است؛ از جمله: «معرفة الرجال والجرح والتعديل»<ref>ر.ک: رحمان‌ستایش، محمدکاظم، ص156</ref>. ظاهراً «الضعفاء» و «الجرح والتعديل» دیگر نام‌های «أحوال الرجال» هستند و سامرایی نیز چنین نظری داده است. عبدالعلیم بستوی نیز به‌ضمیمه تحقیق خویش درباره شیوه جرح و تعدیل [[جوزجانی، ابراهیم بن یعقوب|جوزجانی]] در کتاب «الإمام الجوزجاني ومنهجه في الجرح والتعديل»، «أحوال الرجال» را با نام «الشجرة في أحوال الرجال» چاپ کرده است، اما نام درست این کتاب، همان گونه که سامرایی نیز نوشته، «أحوال الرجال» است و کلمه «الشجرة» بعدها به آن افزوده شده است<ref>ر.ک: ابراهیمی کوشالی، مقداد</ref>. | ||
==انگیزه تألیف== | ==انگیزه تألیف== | ||
جوزجانی تألیف این کتاب را وظیفه‌ای دینی برای دقت در احادیث نبوی ذکر کرده و در ادامه، فهرست برخی از رجال ضعیف را آورده و نخست به ذکر برخی از رجال خوارج پرداخته است<ref>ر.ک: همان</ref>. | [[جوزجانی، ابراهیم بن یعقوب|جوزجانی]] تألیف این کتاب را وظیفه‌ای دینی برای دقت در احادیث نبوی ذکر کرده و در ادامه، فهرست برخی از رجال ضعیف را آورده و نخست به ذکر برخی از رجال خوارج پرداخته است<ref>ر.ک: همان</ref>. | ||
==اهمیت کتاب== | ==اهمیت کتاب== | ||
«أحوال الرجال» که موضوع آن راویان ضعیف و ضعفاست، ظاهراً تنها اثر کامل موجود جوزجانی است که یک نسخه خطی از آن در کتابخانه ظاهریه دمشق (مجموعه ۳۴۹) نگهداری می‌شود. این کتاب همواره مورد توجه رجالیان اهل سنت بوده است<ref>ر.ک: همان</ref>. | «أحوال الرجال» که موضوع آن راویان ضعیف و ضعفاست، ظاهراً تنها اثر کامل موجود [[جوزجانی، ابراهیم بن یعقوب|جوزجانی]] است که یک نسخه خطی از آن در کتابخانه ظاهریه دمشق (مجموعه ۳۴۹) نگهداری می‌شود. این کتاب همواره مورد توجه رجالیان اهل سنت بوده است<ref>ر.ک: همان</ref>. | ||
==ساختار== | ==ساختار== | ||
| خط ۴۹: | خط ۴۹: | ||
در مقدمه محقق، ابتدا به شرح حال نویسنده پرداخته شده<ref>ر.ک: مقدمه محقق، ص10</ref> و سپس، ضمن تحقیق نام کتاب<ref>ر.ک: همان، ص17</ref> و توصیف نسخ خطی آن<ref>ر.ک: همان، ص21</ref>، دیدگاه علما پیرامون کتاب، بیان شده است<ref>ر.ک: همان، ص21</ref>. | در مقدمه محقق، ابتدا به شرح حال نویسنده پرداخته شده<ref>ر.ک: مقدمه محقق، ص10</ref> و سپس، ضمن تحقیق نام کتاب<ref>ر.ک: همان، ص17</ref> و توصیف نسخ خطی آن<ref>ر.ک: همان، ص21</ref>، دیدگاه علما پیرامون کتاب، بیان شده است<ref>ر.ک: همان، ص21</ref>. | ||
کتاب با مقدمه جوزجانی آغاز می‌شود. او به‌گونه‌ای تلویحی انگیزه و سبب تألیف کتاب را بیان می‌کند. آنگاه دسته‌های مختلف ضعفا را که در کتابش معرفی شده‌اند، باز می‌نماید. جوزجانی با استفاده از اقوال بزرگان، به برخی از اصول جرح و تعدیل اشاره می‌کند. ناگفته نماند که جوزجانی در مطالب مقدمه، نام نه نفر از خوارج را نیز می‌آورد<ref>ر.ک: رحمان‌ستایش، محمدکاظم، ص156</ref>. | کتاب با مقدمه [[جوزجانی، ابراهیم بن یعقوب|جوزجانی]] آغاز می‌شود. او به‌گونه‌ای تلویحی انگیزه و سبب تألیف کتاب را بیان می‌کند. آنگاه دسته‌های مختلف ضعفا را که در کتابش معرفی شده‌اند، باز می‌نماید. [[جوزجانی، ابراهیم بن یعقوب|جوزجانی]] با استفاده از اقوال بزرگان، به برخی از اصول جرح و تعدیل اشاره می‌کند. ناگفته نماند که [[جوزجانی، ابراهیم بن یعقوب|جوزجانی]] در مطالب مقدمه، نام نه نفر از خوارج را نیز می‌آورد<ref>ر.ک: رحمان‌ستایش، محمدکاظم، ص156</ref>. | ||
پس از مقدمه، متن اصلی آغاز می‌شود که سامانی متعارف و خاص ندارد. اما به‌اجمال می‌توان گفت که متن کتاب بر اساس فرقه‌ها، مذاهب و شهرها سامان یافته است. چنان‌که مؤلف در ضمن مقدمه به خوارج اشاره‌ای گذرا می‌کند، در متن نیز، نخست افراد منتسب به سبائیه و مختاریه را می‌آورد، سپس به ذکر کوفیان و فرقه‌های داخلی آنها، مانند مختاریه می‌پردازد. آنگاه به‌ترتیب از بصریان، اهل مدینه و دیگران یاد می‌کند. در پی آن به قدریان اشاره می‌نماید و در انتهای کتاب نام برخی افراد را بدون رعایت معیارهای قسمت‌های پیشین می‌آورد<ref>ر.ک: همان، ص156-157</ref>. | پس از مقدمه، متن اصلی آغاز می‌شود که سامانی متعارف و خاص ندارد. اما به‌اجمال می‌توان گفت که متن کتاب بر اساس فرقه‌ها، مذاهب و شهرها سامان یافته است. چنان‌که مؤلف در ضمن مقدمه به خوارج اشاره‌ای گذرا می‌کند، در متن نیز، نخست افراد منتسب به سبائیه و مختاریه را می‌آورد، سپس به ذکر کوفیان و فرقه‌های داخلی آنها، مانند مختاریه می‌پردازد. آنگاه به‌ترتیب از بصریان، اهل مدینه و دیگران یاد می‌کند. در پی آن به قدریان اشاره می‌نماید و در انتهای کتاب نام برخی افراد را بدون رعایت معیارهای قسمت‌های پیشین می‌آورد<ref>ر.ک: همان، ص156-157</ref>. | ||
| خط ۶۷: | خط ۶۷: | ||
===شیوه تنظیم راویان=== | ===شیوه تنظیم راویان=== | ||
اثر حاضر بر اساس نظام‌های شناخته‌شده و متعارف کتب رجالی اهل سنت سامان نیافته است. گاه چینش مطالب بر اساس فرقه‌ها و مذاهب است؛ آن‌گونه که در ابتدای کتاب خوارج، سبائیه و مختاریه را می‌آورد. سپس مطالب بر اساس شهرها چیده می‌شود و کوفه، بصره و مدینه و... مبنای چینش راویان می‌گردند. در داخل کوفیان به‌صورت نسبی نظم فرقه‌ای حکم‌فرما است و به نظر می‌رسد که ترتیب چینش این شهرها بر اساس فراوانی فرقه‌ها و مذاهب منحرف از دیدگاه جوزجانی باشد<ref>ر.ک: همان، ص158</ref>. | اثر حاضر بر اساس نظام‌های شناخته‌شده و متعارف کتب رجالی اهل سنت سامان نیافته است. گاه چینش مطالب بر اساس فرقه‌ها و مذاهب است؛ آن‌گونه که در ابتدای کتاب خوارج، سبائیه و مختاریه را می‌آورد. سپس مطالب بر اساس شهرها چیده می‌شود و کوفه، بصره و مدینه و... مبنای چینش راویان می‌گردند. در داخل کوفیان به‌صورت نسبی نظم فرقه‌ای حکم‌فرما است و به نظر می‌رسد که ترتیب چینش این شهرها بر اساس فراوانی فرقه‌ها و مذاهب منحرف از دیدگاه [[جوزجانی، ابراهیم بن یعقوب|جوزجانی]] باشد<ref>ر.ک: همان، ص158</ref>. | ||
===شیوه شناخت حال راویان=== | ===شیوه شناخت حال راویان=== | ||
جوزجانی در مقدمه کتاب تصریح می‌کند که چهار دسته از راویان را در کتاب خود می‌آورد: | [[جوزجانی، ابراهیم بن یعقوب|جوزجانی]] در مقدمه کتاب تصریح می‌کند که چهار دسته از راویان را در کتاب خود می‌آورد: | ||
# منحرف از حق و کذاب در حدیث؛ | # منحرف از حق و کذاب در حدیث؛ | ||
# کذاب در حدیث که بدعت و انحرافی از او گزارش نشده است؛ | # کذاب در حدیث که بدعت و انحرافی از او گزارش نشده است؛ | ||
| خط ۸۲: | خط ۸۲: | ||
===میزان اعتبار آرای نویسنده کتاب=== | ===میزان اعتبار آرای نویسنده کتاب=== | ||
جوزجانی در جرح کوفیان به دلیل مذهب، متشدد است؛ ازاین‌رو، ابن‌حجر عسقلانی آرای او را درباره کوفیان معتبر ندانسته و او را ناصبی و منحرف از امام علی(ع) خوانده است<ref>ر.ک: همان</ref>. | [[جوزجانی، ابراهیم بن یعقوب|جوزجانی]] در جرح کوفیان به دلیل مذهب، متشدد است؛ ازاین‌رو، ابن‌حجر عسقلانی آرای او را درباره کوفیان معتبر ندانسته و او را ناصبی و منحرف از امام علی(ع) خوانده است<ref>ر.ک: همان</ref>. | ||
==وضعیت کتاب== | ==وضعیت کتاب== | ||
این کتاب در سال ۱۴۱۱ق، در مكتبة دارالطحاوي ریاض به تحقیق عبدالعلیم عبدالعظیم | این کتاب در سال ۱۴۱۱ق، در مكتبة دارالطحاوي ریاض به تحقیق [[عبدالعلیم عبدالعظیم بستوی]]، همراه با کتاب «أمارات النبوة» چاپ شده است<ref>ر.ک: همان</ref>. | ||
فهرست‌های روات، احادیث، مصادر و مواضیع، در انتهای کتاب آمده و در پاورقی‌ها، به‌صورت مفصل و جامع، به شرح حال روات و جرح و تعدیل آنها، پرداخته شده است<ref>ر.ک: پاورقی، ص117</ref>. | فهرست‌های روات، احادیث، مصادر و مواضیع، در انتهای کتاب آمده و در پاورقی‌ها، به‌صورت مفصل و جامع، به شرح حال روات و جرح و تعدیل آنها، پرداخته شده است<ref>ر.ک: پاورقی، ص117</ref>. | ||