التوحيد، بحوث في مراتبه و معطياته: تفاوت میان نسخه‌ها

    از ویکی‌نور
    جز (جایگزینی متن - ' <ref>' به '<ref>')
    جز (جایگزینی متن - 'أسرار الآيات (ترجمه بانو علویه همدانی)' به 'أسرار الآيات (ترجمه بانو علویه همایونی)')
    خط ۲۰: خط ۲۰:
    | شابک = 964-96354-4-0  
    | شابک = 964-96354-4-0  
    | تعداد جلد = 1
    | تعداد جلد = 1
    | کتابخانۀ دیجیتال نور =  
    | کتابخانۀ دیجیتال نور =05653
    | کد پدیدآور = 4471، 424
    | کد پدیدآور = 4471، 424
    | پس از =  
    | پس از =  
    خط ۹۴: خط ۹۴:
    [[دلائل التوحيد]]
    [[دلائل التوحيد]]


    [[أسرار الآيات (ترجمه بانو علویه همدانی)]]
    [[أسرار الآيات (ترجمه بانو علویه همایونی)]]


    [[جامع الافكار و ناقد الانظار]]
    [[جامع الافكار و ناقد الانظار]]

    نسخهٔ ‏۲۵ ژوئن ۲۰۲۱، ساعت ۲۱:۴۰

    ‏التوحيد، بحوث في مراتبه و معطياته
    التوحيد، بحوث في مراتبه و معطياته
    پدیدآورانحیدری، سید کمال (نويسنده) توفیق، خالد (محرر)
    ناشردار فراقد
    مکان نشرايران - قم
    سال نشر1427ق
    چاپپنجم
    شابک964-96354-4-0
    موضوعتوحید، خدا، اثبات، خداشناسی،
    زبانعربی
    تعداد جلد1
    کد کنگره
    ‏‎‏/‎‏ح‎‏9‎‏ت‎‏9 ‏BP‎‏ ‎‏217‎‏
    نورلایبمطالعه و دانلود pdf

    التوحيد، بحوث في مراتبه و معطياته، تقریرات دروس سید کمال حیدری (متولد 1335ش)، پیرامون توحید و مسائل مربوط به آن است که توسط جوادعلی کسار، نگاشته شده است.

    ساختار

    کتاب با مقدمه نویسنده آغاز و مطالب در دو جلد، در چندین مبحث، تنظیم شده است.

    نویسنده در ابتدای هر مبحث، چارچوبی کلی از مطالب را ارائه داده و در انتها، خلاصه‌ای از مطالب را ذکر کرده است.

    گزارش محتوا

    در مقدمه، ضمن اشاره به اهمیت کسب معرفت و مقدمه بودن آن در رسیدن به کمال و یقین و عبادت خداوند[۱] و ذکر روایاتی از معصومین(ع) در بیان جایگاه ویژه معرفت توحیدی[۲]، به توضیح و تشریح دیدگاه اهل‌بیت(ع) پیرامون موضوع توحید پرداخته شده[۳] و هدف کتاب، تبیین دیدگاه اهل‌بیت(ع)، نسبت به مسأله توحید، دانسته شده[۴] و سپس، توضیحاتی پیرامون کتاب، ارائه گردیده است[۵].

    جلد اول، در دو قسم، به توحید ذاتی و صفاتی اختصاص یافته است. در قسم اول، به‌عنوان مباحث مقدماتی، در ضمن سه بحث، به بررسی اقسام توحید ذاتی و آثار مراتب بر آن، پرداخته شده است:

    مبحث نخست خود از دو بخش اصلی تشکیل شده است. در بخش اول، ابتدا به بحث از فطرت توحیدی انسان پرداخته شده[۶] و سپس، ضمن اشاره به ارتباط کمال انسانی با معرفت توحیدی[۷]، به بیان فضیلت معرفت توحیدی پرداخته شده[۸] و پس‌ازآن، دلایل نقلی برای مراتب سه‌گانه توحید (ذاتی، صفاتی و افعالی)، موردبحث و بررسی قرار گرفته[۹] و در پایان، ضمن توضیح اساس معرفت توحیدی[۱۰] و معنای وحدت[۱۱]، وحدت عددی و وحدت حقه حقیقی[۱۲] و دیدگاه قرآن به توحید ذاتی[۱۳]، ارتباط میان مراتب سه‌گانه توحید توضیح داده شده[۱۴] و سپس، به تحلیل حدیث «واقعه الجمل» پرداخته شده است[۱۵].

    در مبحث دوم، با استفاده از استدلالات قرآنی و روایی، به تشریح و توضیح توحید واحدی پرداخته شده است. نامتناهی بودن خداوند؛ اثبات ازلیت و ابدیت آن؛ مبدأ اول و آخر و ظاهر و باطن بودن و نفی تثلیث، نتایج این مبحث می‌باشد[۱۶].

    در مبحث سوم، بحث پیرامون توحید احدی می‌باشد. نویسنده توحید احدی را به نفی ترکیب از حق و اثبات بساطت آن معنا نموده و سپس به مباحث زیر، پرداخته است: دلیل عقلی بر توحید احدی؛ دلیل نقلی (بعد قرآنی و روایی) و آثار و نتایج بحث که عبارتند از: اثبات توحید صفاتی و افعالی، اثبات عدم محدودیت و نامتناهی بودن خداوند و محال بودن معرفت و شناخت کنه خداوند[۱۷].

    قسم دوم، در شش مبحث زیر، به مباحث مربوط به توحید صفاتی، پرداخته شده است:

    در مبحث نخست، نظریات مطرح شده در جهان اسلام، پیرامون صفات خداوند، موردبحث قرار گرفته است. مهم‌ترین موضوعات این بحث، عبارتند از: فرق میان صفت و اسم؛ صفات ثبوتیه و سلبیه؛ تعداد صفات؛ صفات ذاتیه و فعلیه؛ صفات ذاتیه و خبریه؛ معتزله و نظریه نیابت ذات؛ کرامیه و حدوث صفات؛ اشاعره و نظریه مغایرت؛ امامیه و نظریه عینیت صفات با ذات و حقیقت ذات و تعدد مفاهیم[۱۸].

    مبحث دوم، بحثی روش‌شناسانه پیرامون رویکردهای مطرح شده در معرفت و شناخت صفات خداوند بوده و در این زمینه، به بررسی سه رویکرد موجود در این زمینه، پرداخته شده است که عبارتند از: مشبهه، معطله و امکان معرفت[۱۹].

    مبحث سوم تا ششم، به بحث پیرامون صفات خداوند اختصاص یافته است که به ترتیب عبارتند از حیات؛ علم؛ قدرت سمع و بصر. از جمله موضوعات مطرح شده در این مباحث، عبارتند از: علم خداوند به ذات خود؛ علم خداوند به اشیاء قبل از ایجاد آنها؛ علم خداوند به اشیاء هنگام ایجاد آنها؛ بداء در قرآن و سنت؛ کیفیت تحقق سمع و بصر و...[۲۰].

    در خاتمه این جلد، ارتباط توحید با زندگی عمومی انسان، مورد بررسی قرار گرفته و به موضوعات زیر، پرداخته شده است: نقش و حدود معرفت؛ توحید و اهل‌بیت(ع)؛ توحید و سلطه تشریعی پیامبر(ص)؛ توحید و نفی شرک؛ توحید و تنظیم اصول؛ توحید و مدلولات اجتماعی و...[۲۱].

    نویسنده در ابتدای جلد دوم در ضمن تمهید می‌گوید: برای توحید سه بستر جهت بحث وجود دارد: توحید در ذات، توحید در صفات و توحید در افعال. از همین جهت است که برای توحید سه مراتب متصور می‌شود. توحید ذاتی، توحید صفاتی و توحید افعالی. مباحث توحید ذاتی و صفاتی در جلد اول به پایان رسید و در جلد دوم با بحث از توحید افعالی آغاز می‌شود[۲۲].

    در این جلد، ابتدا در مقدمه‌ای کوتاه، چهارچوب کلی بحث تبیین و سپس در نه مبحث به شرح زیر، مطالب پی گرفته شده است:

    مبحث اول، درباره توحید در خالقیت بوده و پس از مقدمات عمومی پیرامون تعریف و تبیین معانی لغوی و اصطلاحی این واژه، دربردارنده رویکردهای فکری و نظری مسلمانان درباره امور طبیعی و اختیاری مطرح شده در این زمینه است و اختیار یا مجبور بودن انسان در افعال خویش را توضیح داده است. این رویکردها عبارتند از نظریه جبر، اختیار و امربین‌الامرین[۲۳].

    در مبحث دوم، به موضوع قضا و قدر و اشکلات مطرح شده پیرامون نظریه تعطیل شدن فعل انسان و عدم اختیار در انجام کارها، موردبحث و بررسی قرار گرفته است. از جمله موضوعات مهم مطرح شده در این مبحث، بررسی عقاید و نظریات متفکران معاصر مسلمان (اعم از شیعی و سنی) پیرامون موضوع قضا و قدر می‌باشد. در این زمینه، نظریه متفکرانی همچون عبده، کواکبی، ابن بادیس، کاشف الغطا، صدر، مغنیه و مطهری موردبحث و بررسی قرار گرفته است[۲۴].

    بحث سوم، به موضوع نظام احسن و مشکل وجود شرور در آن، اختصاص یافته است. نویسنده در این مبحث ابتدا استدلالات عقلی و نقلی بر وجود نظام احسن اقامه نموده و سپس، مسأله شرور و نظرات مطرح شده پیرامون آن را بررسی نموده است[۲۵].

    در سایر مباحث کتاب، به ترتیب به موضوعات زیر پرداخته شده است: توحید ربوبی؛ عرش و کرسی؛ اسماءالحسنی؛ مظهر اسم اعظم بودن پیامبر(ص) و ائمه(ع)؛ صفات سلبیه و رؤیت.

    وضعیت کتاب

    فهارس هر جلد، در انتهای همان جلد آمده است که عبارتند از: فهرست آیات؛ احادیث؛ ابیات؛ اصطلاحات؛ اعلام؛ مصادر و موضوعات.

    در پاورقی‌ها که مفصل و با دقت نوشته شده، علاوه بر ذکر منابع[۲۶]، به توضیح برخی از مطالب متن، پرداخته شده است[۲۷].

    پانویس

    1. ر.ک: مقدمه، ج1، ص6
    2. همان، ص7
    3. همان، ص9
    4. همان، ص16
    5. همان، ص26- 36
    6. متن کتاب، ج1، ص40
    7. همان، ص41
    8. همان، ص43
    9. همان، ص48
    10. همان، ص50
    11. همان، ص51
    12. همان
    13. همان، ص53
    14. همان، ص59
    15. همان
    16. همان، ص63- 86
    17. همان، ص87-‌ 104
    18. همان، ص110-‌ 158
    19. همان، ص161-‌ 187
    20. همان، ص193-‌ 432
    21. همان، ص439-‌ 463
    22. تمهید، ج2، ص7
    23. متن کتاب، ج2، ص11-‌ 135
    24. همان، ص145-‌ 250
    25. همان، ص256-‌ 297
    26. ر.ک: پاورقی، ج2، ص169
    27. همان، ص171-‌ 173

    منابع مقاله

    مقدمه و متن کتاب.

    وابسته‌ها